Menkul kıymet: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Hhilalkose (mesaj | katkılar) Değişiklik özeti yok |
Hhilalkose (mesaj | katkılar) |
||
1. satır:
MENKUL KIYMET
*
1. Menkul Kıymetlerin Tanımı: Kişilerin yatırım amacı ile edindikleri, ortaklık veya alacak hakkı sağlayan ve çıkarılması için Sermaye Piyasası Kurulundan izin alınan kıymetli evraklara menkul kıymet denir.
2. Menkul kıymetlerin özellikleri:
- Yatırım amacı ile alınır.
- Belirli şekil şartlarını taşıması gerekir.
- Sahibine ortaklık veya alacak hakkı sağlar.
- Nama veya hamiline düzenlenmiş olabilir.
Menkul kıymetlerin üzerinde yazılı olan değerleri (nominal değer) ve piyasa değerleri vardır.
3. Kıymetli Evrakın Tanımı: Senetten doğan hakkın, senetten ayrı olarak beyan edilemeyeceği ve başkalarına devredilemeyeceği; hak ile senedin birbirine sıkısıkıya bağlı olduğu senetlere kıymetli evrak denir. Kıymetli evrak, bir hakkın aracı değil, hakkın unsuru olarak kabul edilmektedir. Hak böylece senede bağlanarak, bir yandan tedavül kolaylığı sağlanırken, diğer yandan şekil şartları ve tekeffül hükümleri ile de güvenlik ihtiyacı güdülmektedir. Birer kıymetli evrak olan para, emtia ve pay senetleri tedavül ve güvenliği en iyi şekilde sağlarlar. Kıymetli evrak, hakkın senede bağlı olduğu ve hakkın senetsiz olarak ileri sürülemediği ve devrinin mümkün olmadığı, içerdikleri hakkı temsil etmeleri bakımından bizatihi bir değer ifade eden senetlerdir.
4. Reponun Tanımı: Ellerinde menkul kıymet bulunan ve paraya ihtiyaç duyan kişi ve kurumların bu gereksinimlerini karşılamak için belli bir fiyattan, bir süre sonra geri almak üzere menkul kıymetlerini satmalarına repo denir. Elinde nakit olan ve yatırım yapmak isteyenlerin geçici olarak menkul kıymetleri satın almalarına ise ters repo denir.
4.1.Repoya konu olan menkul kıymetler:
- Hazine bonoları,
- Devlet tahvilleri
- Varlığa dayalı menkul kıymetler
- Banka bonoları
Repo kısa vadeli bir yatırım aracıdır. Vadesi 1 gün ile 1 ay arasında değişir. Piyasada dolaşan para miktarına göre repo faiz oranları belirlenir. Piyasada para çok ise faiz düşer, para az ise faiz oranı yükselir. Risksiz bir yatırım aracıdır. SPK’den yetki belgesi alan aracı kuruluşlar ve bankalar repo pazarında işlem yapabilirler. Aracı kurumlar vade ve tutarını borsa eksperine bildirerek repo talebinde bulunur. Talep karşılanırsa işlem gerçekleşir. Böylece menkul kıymet geçici olarak el değiştirmiş olur.
5. Varlığa Dayalı Menkul Kıymet: Ticari işlemlerden doğan alacaklar karşılığında SPK’ dan izin alınarak çıkarılan kıymetli evraka varlığa dayalı menkul kıymet denir. VDMK’ lere konu olan alacaklar şunlardır:
- Konut kredileri
- Tüketici kredileri
- İhracattan doğan alacaklar
- Finansal kiralamadan doğan alacaklar
- Diğer alacaklar
Varlığa dayalı menkul kıymet çıkarabilecekler:
- Bankalar
- Finansman şirketleri
- Finansal kiralama şirketleri
- Gayrimenkul yatırım ortaklıkları
SPK mevzuatına göre varlığa dayalı menkul kıymetlere konu olan alacaklar başka amaçla kullanılamaz, teminat gösterilemez, rehnedilemez ve haczedilemez.
6. Gelir Ortaklığı Senedi: Kamuya ait olan baraj, köprü, karayolu, havayolu, demiryolu, elektrik santrali, telekomünikasyon sistemleri ile sivil deniz ve hava limanları gelirlerine yatırımcıları ortak etmek amacı ile çıkarılan senetlerdir. GOS tesislerin gelirleri ile ilgilidir. Bu tesislere ortaklık, yönetime katılma ya da mülkiyet hakkı vermez. GOS’un başlıca özellikleri şunlardır:
- Devlet bütçesine kaynak sağlar.
- Vergi avantajı ve teminat olarak kullanılabildiği için tercih edilmektedir.
- Değişken faizlidir.
- Enflasyon oranı üzerinde gelir sağlama garantisi vardır.
7. Menkul Kıymet Yatırım Ortaklığı: Borsa ve diğer organize piyasalarda işlem gören menkul kıymetleri işletmek üzere anonim şirket şeklinde kurulan kuruluşlara yatırım ortaklıkları denir. Görevleri:
- Portföy oluşturmak, yönetmek ve gerektiğinde değişiklik yapmak, (Birden fazla kıymete yatırım yapılarak oluşturulan toplam değere portföy denir.)
- Riski yatırımcıları göz önüne alarak en az şekilde dağıtmak
- Gelişmeleri izleyerek gerekli önlemleri almak
- Portföyün değerini arttırmak
Yatırım ortaklıkları aracılık yapamazlar, mevduat toplayamazlar, ticarî, ziraî, sınaî faaliyette bulunamazlar ve borç para veremezler. Yatırım ortaklığı katılımcıları kar payından yatırımları oranında eşit olarak faydalanırlar.
A. Tahvil:
Tahviller, kamu kuruluşları veya özel şirketlerin, ödünç para bulmak için itibari kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetleridir. Tahviller faiz oranlarının belirlenmesine, ihracına vesaireye göre çeşitlilik göstermektedir. Belli başlı tahvil çeşitleri:
1. Devlet tahvilleri: Maliye Bakanlığı tarafından belli gayelerle çıkarılan iç borçlanma tahvilleri, hazine bonoları gibi tahvil ve bonolardır. Bunlar kısa, orta ve uzun vadeli olabilirler.
2. Özel sektör tahvilleri: Özel sektör tarafından ihraç edilen tahvillerdir. Ancak anonim şirketler tahvil ihraç edebilirler.
3. Primli tahviller-Başa baş tahviller: İhraç edilen bir tahvil, üzerinde yazılı değerle satışa çıkarılıyorsa buna başa baş tahvil; nominal değerinden daha az bedelle satışa çıkarılıyorsa primli tahvil denir.
4. İkramiyeli tahviller: Tahvillerin satışını teşvik etmek gayesi ile faiz ve erken satış primlerinden başka para ikramiyesi de verilirse buna ikramiyeli tahvil denir.
5. Garantili tahvil: Bir bankanın veya şirketin bağlı olduğu holdingin garantisi ile çıkarılan tahvillerdir.
6. Sabit ve değişken faizli tahviller: Sabit faizli tahviller, vadesi süresince sabit gelir getiren tahvillerdir. Enflasyonun hızla arttığı dönemlerde ve ekonomik istikrarsızlığın yüksek olduğu dönemlerde sabit faizli tahviller yatırımcı veya ihraç eden taraf için pek cazip olmaz. Değişken faizli tahviller buna alternatif olarak ortaya çıkmıştır.
7. İndeksli tahviller: Yine enflasyonlu yıllarda kullanılan bir tahvil türüdür. Bu tip tahvillerde ihraç tarihi ile vade günü arasında altın fiyatına veya belli bir dövizin kurundaki artış oranına göre değişen miktarda ödeme yapılır.
Tahvillerin üç türlü değeri vardır:
1. Nominal değer: Tahvilin üzerinde yazılı değer olup hiç bir zaman değişmez.
2. İhraç değeri: Primli olarak ihraç edilen veya erken alanlara faiz oranı içinde indirim uygulanan tahvillerde, ihraç değeri= nominal değer-(% 5 kanuni indirim + erken satış primi) olur. Bu şekilde hesaplanan ihraç değeri satışın son gününe yaklaştıkça nominal değere doğru yaklaşır ve son gün (nominal değer-% 5) olur ve takip eden günde faiz işlemeye başlar.
3. Piyasa değeri: Tahvillerin piyasa değerleri, şartlara göre nominal değerinin üstüne de çıkabilir altına da inebilir. Piyasa değerini piyasa cari faiz oranı, enflasyon veya tahvili ihraç eden şirketin itibarı etkileyebilir.
B. Hisse senetleri:
Anonim şirketlerde sermaye eşit paylara bölünmüştür. Bu payları ifade eden kıymetli evrağa hisse senedi denir ve bir ortaklığı ve mülkiyeti temsil eder. Hisse senetleri nama veya hamiline yazılı olurlar. Hamiline yazılı ise senet üzerinde isim yoktur, elinde tutan hisse senedinin sahibidir. Nama yazılı hisse senedi üzerinde senet sahibinin adı bulunur. Bu tip hisseler ancak ciro yolu ile devredilebilir.
Hisse senetlerinde kuponlar bulunabilir. Kupon temettü (kardan pay) hakkını ifade eder ve hamiline yazılıdır.
Hisse senetleri de tahviller gibi nominal ve piyasa değerleri ile ifade edilirler.
Yatırımcı olarak hisse senedi alırken dikkat edilmesi gereken bir takım hususlar vardır:
1. Nominal değeri ve hisse miktarı: Hisse senetleri değişik kuponlar halinde yayınlanır. Mesela, nominal değeri 1000 TL'den 20 hisse olabilir. Alınan senette kaç hisse olduğuna dikkat etmek gerekir.
2. Hisse senedinin seri numarası: Hisse senedi kıymetli evrak olduğu için kaybolduğunda veya çalındığında iptali istenebilir. Çalıntı veya iptal olup olmadığı senet üzerindeki seri numarasından anlaşılır. Bu gibi durumlarda sorumluluk aracı kurumundur. Yatırımcı yalnızca seri numarasını ve hisse sayısını kontrol etmelidir.
3. Kuponlar: Şirketten kar payı almayı sağlar. Bu sebeple kesik olup olmadığına bakmak lazımdır.
Hisse senedi bir ortaklık senedi olduğu için sahibine şu hakları sağlar:
1. Şirket karından kar alma hakkı;
2. Şirket yönetiminde oy hakkı;
3. Rüçhan hakkı: Sermaye arttırımında yeni sermayeden eldeki hisseler oranında yeni hisse almak hakkıdır. Rüçhan hakkı hisse senetlerinin temsil ettiği mülkiyet hakkından ayrı olarak alınıp satılabilir. Rüçhan hakkı kuponu ve rüçhan hakkı belgesini şirkete ibraz eden rüçhan hakkını kullanabilir;
4. Tasfiyeden pay alma hakkı;
5. Şirket faaliyetlerini takip etme hakkı.
'''Varlığa Dayalı Menkul Kıymet''' ya da kısa adıyla '''Menkul Kıymet''', değiş-tokuş edilebilir, devredebilir finansal değer taşıyan enstrümanlara verilen genel ad.
== Ayrıca bakınız ==
* [[Varlığa Dayalı Menkul Kıymetleştirme]], menkul kıymetlerin oluşturulması.
2. Menkul kıymetlerin özellikleri:
| |||