Vikipedi

Cüce gezegen: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Melisgelgec (mesaj | katkılar)
23 değişiklik
eksiklikler giderildi
Melisgelgec (mesaj | katkılar)
23 değişiklik
düzeltildi
1. satır:
[[Dosya:Ceres optimized.jpg|right|thumb|[[Hubble Uzay Teleskobu]]'ndan [[Ceres (cüce gezegen)|Ceres]]. [[Asteroit kuşağı]]'nın tek cüce gezegenidir.]]
Bir cüce
gezegen,gezegen boyutunda olan (gezegen boyutlu obje) ancak ne gezegen ne de
dogal bir uydu olan bir gökcismidir.
 
Bir cüce gezegen,gezegen boyutunda olan (gezegen boyutlu obje)
Daha
ancak ne gezegen ne de dogal bir uydu olan bir gökcismidir.
açıkca, Uluslar Arası Astronomi Birliği(IAU)cüce gezegeni Güneş yörüngesinde
 
olan[1] ve kütleçekimi tarafından kontrol edilebilecek  kadar yeterli kütleye sahip olan ancak bir
Daha açıkca, Uluslar Arası Astronomi Birliği(IAU)cüce gezegeni
Güneş yörüngesinde olan[1] ve kütleçekimi tarafından kontrol edilebilecek  kadar yeterli kütleye sahip olan ancak bir
gezegenin aksine diğer gökcisimlerinin yörüngesinde bulunmayan gökcismi olarak
tanımlar.[2][3]
 
Cüce gezegen terimi 2006’da Güneş etrafında dönen cisimlere özgü
Cüce
bir kategoriye göre adlandırılmıştır.
gezegen terimi 2006’da Güneş etrafında dönen cisimlere özgü bir kategoriye göre
adlandırılmıştır.
 
Cüce gezegen terimi 2006 da ,trans-Neptün objelerin keşifinde ki artışla
objelerin keşifinde ki artışla (neptünden olan uzaklıklara güneş ten daha fazla olan) birliklte ve hatta daha
olan) birliklte ve hatta daha kütleli obejlerin,Eris keşfiyle [4] güneş etrafında dönen cisimlere özel üç
etrafında dönen cisimlere özel üç çeşitli bir kategorileme sistemine göre kabul
edilmiştir.[1]
 
Bu
Bu sınıflandırmanın belirttiğine göre,komşu gezegenlerinin
sınıflandırmanın belirttiğine göre,komşu gezegenlerinin yörüngelerinde hareket
yörüngelerinde hareket edebilecek kadar büyük kütleye sahip cisimler gezegen
edebilecek kadar büyük kütleye sahip cisimler gezegen olarak adlandırılırken,kendi
olarak adlandırılırken,kendi kütle çekimleri etrafında dönemeyecek kütleli
kütle çekimleri etrafında dönemeyecek kütleli cisimler,Güneş sisteminin küçük cisimleri olarak adlandırılır.Cüce gezegenler
cisimleri olarak adlandırılır.Cüce gezegenler bunların arasındadır.Cüce
bunların arasındadır.Cüce gezegenlerin,gezegen kadrosunda ki cisimlerin dışında
gezegenlerin,gezegen kadrosunda ki cisimlerin dışında tutulması,IAU tarafından hem
tutulması,IAU tarafından hem övgü almış hem de eleştirilmiştir,Eris cüce
övgü almış hem de eleştirilmiştir,Eris cüce gezegenini keşfeden astronot Mike
gezegenini keşfeden astronot Mike Brown[5][6][7] tarafından,bu alınancak dogru
Brown[5][6][7] tarafından,bu alınancak dogru karardır,cümlesi söylenmiştir
karardır,cümlesi söylenmiştir ancak cüce gezegen kelimesini bulan  Alan Stern[8][9]  bunu reddetmiştir.(1990)[10]
ancak cüce gezegen kelimesini bulan  Alan
Stern[8][9]  bunu reddetmiştir.(1990)[10]
 
Güneş sisteminde yüzlerce ve binlerce cüce gezegen olduğu tahmin
Güneş
sisteminde yüzlerce ve binlerce cüce gezegen olduğu tahmin edilmektedir.IAU günümüzde bunlardan beş tanesini
bunlardan beş tanesini bilmektedir;Ceres,Pluto,Haumea,Makemake ve Eris[11].Brown bunun resmi olarak
bunun resmi olarak tanınmasını şöyle eleştirdi:”Mantıklı bir insan bunun anlamının  Güneş sisteminde bilinen beş tane IAU tanımına
uyan cüce gezegen bulunduğunu düşünebilir ancak tbu mantıklı insan doğruya
anlamının  Güneş sisteminde bilinen beş tane
yakın olmaya cok uzak olabilir.[12]
IAU tanımına uyan cüce gezegen bulunduğunu düşünebilir ancak tbu mantıklı insan
doğruya yakın olmaya cok uzak olabilir.[12]
 
Diğer yüzlerce ya da bilinen gökcisimlerinin cüce gezegen olduğu
Diğer
şüphelidir[13].200 ‘e kadar sayıda olma ihtimali olan cüce gezegenler,Kuiper
yüzlerce ya da bilinen gökcisimlerinin cüce gezegen olduğu şüphelidir[13].200
Kemeri (kuiper belt) olarak bilinen tüm bölgenin keşfedilmesiyle bulunabilir ve
‘e kadar sayıda olma ihtimali olan cüce gezegenler,Kuiper Kemeri (kuiper belt)
Kuiper Kemeri’nin dışına saçılan cisimler de göz önüne alındığında bu sayı
olarak bilinen tüm bölgenin keşfedilmesiyle bulunabilir ve Kuiper Kemeri’nin
10,000 e kadar çıkabilir.[14]
dışına saçılan cisimler de göz önüne alındığında bu sayı 10,000 e kadar
çıkabilir.[14]
 
Bireysel
astronotlarımız bunların birkaçından haberdardır [13]ve 2011 Ağustosunda Mike
2011 Ağustosunda Mike Brown’un yayınladığı listede 390 aday cisimler,neredeyse kesin,olası cüce
kesin,olası cüce gezegenler bulunmaktadır[12].Brown günümüzde 11 bilinen,5’i kabul edilen cüce
kabul edilen cüce gezegen tanımlamıştır ve ek olarak OR,Quaoar,Sedna,Orcus,2002MS ve salacia ve
OR,Quaoar,Sedna,Orcus,2002MS ve salacia ve daha bir düzine olası cüce gezegen daha.Stern’un belirttiğine göre bir
daha.Stern’un belirttiğine göre bir düzineden daha fazla bilinen cüce gezegen vardır.Ancak bu cisimlerden yalnızca
vardır.Ancak bu cisimlerden yalnızca 2 tanesi,Ceres ve Pluto,gerçekten IAU tanımına gerçekten  uyduğuna 
tanımına gerçekten  uyduğuna  karar verecek kadar iyi gözlemlenmiştir.[14]
 
IAU, Eris’i  Pluto’dan
IAU,
daha kütleli olduğu için cüce gezegen olarak kabul etmiştir. Mutlak değeri +1
Eris’i  Pluto’dan daha kütleli olduğu
den parlak isimlendirilmemiş trans-Neptun objelerin,cüce gezegen olma ihtimali düşünülerek
için cüce gezegen olarak kabul etmiştir. Mutlak değeri +1 den parlak
adlandırılması gerektiği büyük ölçüde kabul edilmiştir.[15].O zamanda bu tarz
isimlendirilmemiş trans-Neptun objelerin,cüce gezegen olma ihtimali düşünülerek
bilinen sadece iki obje,Makemake ve Haumea bu isimlendirme prosedurunden geçmiş
adlandırılması gerektiği büyük ölçüde kabul edilmiştir.[15].O
ve cüce gezegen olarak adlandırılmalarına karar verilmiştir.Cisimlerin cüce
zamanda bu tarz bilinen sadece iki obje,Makemake ve Haumea bu isimlendirme
gezegen özellikleriyle diğer gezegen sistemlerine göre adlandırıldıkları
prosedurunden geçmiş ve cüce gezegen olarak adlandırılmalarına karar
gözlenmemiştir.[17] 22 Ocak 2014 de,ESA bilim adamları ilk resmi zaman
verilmiştir.Cisimlerin cüce gezegen özellikleriyle diğer gezegen sistemlerine
olarak,Ceres(en büyük obje ve asteroid kuşağında[18] ki tek cüce gezegen) de su
göre adlandırıldıkları gözlenmemiştir.[17] 22 Ocak 2014 de,ESA bilim adamları
buharı saptandığını rapor etmiştir.Saptanma, uzak kızılötesi özellikleri olan Herschel
ilk resmi zaman olarak,Ceres(en büyük obje ve asteroid kuşağında[18] ki tek
Space Observatory kullanılarak tespit edilmiştir.[19]Buluntular beklenmdikti
cüce gezegen) de su buharı saptandığını rapor etmiştir.Saptanma, uzak
çünkü kuyruklu yıldızlar,asteroid değil, jet filizleri olarak
kızılötesi özellikleri olan Herschel Space Observatory kullanılarak tespit
düşünülmüştü.Bilim adamlarndan birine göre,”kuyruklu yıldızlar ve asteroidler
edilmiştir.[19]Buluntular beklenmdikti çünkü kuyruklu yıldızlar,asteroid değil,
arasındaki çizgiler gittikçe daha ve daha bulanıklaşıyor.”[19]
jet filizleri olarak düşünülmüştü.Bilim adamlarndan birine göre,”kuyruklu
yıldızlar ve asteroidler arasındaki çizgiler gittikçe daha ve daha
bulanıklaşıyor.”[19]
 
=== Tarih
ve konsept ===
1801
1801 den başlayarak,gök
den başlayarak,gök bilimciler Mars ve Jupiter arasında ki,onlarca yıl gezegen olarak görülen Ceres
olarak görülen Ceres ve diğer objeleri keşfetti.1801 ile 1851 tarihleri arasında, gezegenlerin
gezegenlerin numarası 23 ü aştığında,gök bilimciler,küçük cisimler için asteroid ismini
asteroid ismini kullanmaya ve sonra onları gezegen olarak sınıflandırmaya ve
isimlendirmeye başladı.[20]
başladı.[20]
 
193
193 da Pluto’nun keşfi
da Pluto’nun keşfi ile birlikte birçok gökbilimci, binlerce oldukça küçük cisimlerle(astreoidler
cisimlerle(astreoidler ve kuyruklu yıldızlar) birlikte Güneş Sisteminin 9 gezegenden oluştuğunu
gezegenden oluştuğunu düşündü.Neredeyse 50 yıl boyunca Plutonun Merkürden büyük olduğu düşünüldü[21]
olduğu düşünüldü[21] ancak 1978 de Plutonun ayı Charon un keşfi ile Plutonun kütlesinin kesin
kütlesinin kesin ölçülmesi ve ilk varsayımlara göre çok daha küçük olduğunu öğrenmek mümkün oldu
öğrenmek mümkün oldu [23].Plutoyu en küçük gezegen yapan ,eredeyse kabaca Merkürün 20 de bir kütlesinde
Merkürün 20 de bir kütlesinde olmasıydı.Astroid kuşağındaki en büyük cisim olan Ceresden bile 10 kat fazla
Ceresden bile 10 kat fazla olmasına rağmen,dünyanın uydusunun beşte biri kadar.[24]Dahası,büyük yörüngesel
yörüngesel ekse eğikliğine sahip olması ve yüksek yörüngesel eğime sahip olması gibi bazı
gibi bazı olağandışı karakteristikleri olması,onun diğer gezegenlerden tamamen farklı bir
farklı bir tür cisim olduğunu kanıtlar.[25]
 
1990
Satır 106 ⟶ 105:
konusunda da eminler.[31]
 
2006’da,Eris in Pluto
in Pluto dan biraz daha olduğuna inanılıyordu ve bazı resmi olmayan raporlarda ondan
ondan onuncu gezegen olduğundan bahsedildi.[32]Sonuç olarak,konu yoğun bir tartışma
tartışma konusu oldu.(IAU Genel Kongresi Ağustos 2006)[33]IAU’nun ilk teklifinin taslağı
teklifinin taslağı gezegenler listesinde ki Charon,Eris ve Ceres i içeriyordu.Birçok gökbilimcinin
içeriyordu.Birçok gökbilimcinin bu önergeyi reddetmesinden sonra,Uruguaylı
gökbilimci Julio Angel Fernandez tarafından 
tarafından  dönebilecek kadar kütlesi olan ama 
olan ama  yörüngesinde dönecek gezegenimsi yapıları olmayan objeler için medyan
sınıflandırması olan bir alternatif daha çizildi.Charon un listeden düşmesiyle
gezegenimsi yapıları olmayan objeler için medyan sınıflandırması olan bir
birlikte,yeni teklif Pluto,Ceres ve Eris i de çıkardı çünkü kendi
alternatif daha çizildi.Charon un listeden düşmesiyle birlikte,yeni teklif
Pluto,Ceres ve Eris i de çıkardı çünkü kendi yörüngelerinde dönmüyorlardı.[34]
 
IAU’nun son önergesi 5A
son önergesi 5A güneş yörüngesinde dönen gökcisimlerine özgü adlandırılmasına özgü kategoriyi
özgü kategoriyi sürdürdü.IAU uydular hariç,güneş sisteminde ki gezegenlerin ve diğer cisimlerin
diğer cisimlerin üç belirgin kategoriye göre sınıflandırıldığını
çözümledi.Bunlar aşağıdadır.
 
(1)Gezegen
1 Güneş yörüngesinde olan(a) ve kütleçekimi
tarafından kontrol edilebilecek  kadar
edilebilecek  kadar yeterli kütleye sahip olan(b) ve diğer gökcisimlerinin de yörüngesinde olan(c)
gök cismi olarak tanımlanır.
olan(b) ve diğer gökcisimlerinin de yörüngesinde olan(c) gök cismi olarak
tanımlanır.
 
(2)Bir
(2)Bir cüce gezegen Güneş yörüngesinde olan(a) ve kütleçekimi tarafından
cüce gezegen Güneş yörüngesinde olan(a) ve
kontrol edilebilecek  kadar yeterli
kütleçekimi tarafından kontrol edilebilecek 
kütleye sahip olan(b) ancak bir gezegenin aksine diğer gökcisimlerinin
kadar yeterli kütleye sahip olan(b) ancak bir gezegenin aksine diğer
yörüngesinde bulunmayan yani hidrostatik dengede olduğu varsayılan ve uydu
gökcisimlerinin yörüngesinde bulunmayan yani hidrostatik dengede olduğu
olmayan (d) gökcismi olarak tanımlanır.
varsayılan ve uydu olmayan (d) gökcismi olarak tanımlanır.
 
(3)Diğer bütün cisimler,3 uydular dışında,güneş etrafında dönen
(3)Diğer
küçük sistem gök cisimleri olarak anılır.
bütün cisimler,3 uydular dışında,güneş etrafında dönen küçük sistem gök
cisimleri olarak anılır.
 
Diğer yıldızlar etrafında dolanan gezegenlerin sınıflandırılması
Diğer
hakkında olan endişelerin artmasına rağmen[17],konu çözülmedi ve sadece böyle
yıldızlar etrafında dolanan gezegenlerin sınıflandırılması hakkında olan
cisimler gözlemlendiğinde karar verilmesi öne sürüldü.
endişelerin artmasına rağmen[17],konu çözülmedi ve sadece böyle cisimler
gözlemlendiğinde karar verilmesi öne sürüldü.
 
=== İsim ===
Cüce gezegen terimi birşekilde kendiliğinden tartışmalıdır çünkü
Cüce
bu cisimler cüce yıldızların yıldız olmaları kadar gezegendir.[35]Bu Güneş
gezegen terimi birşekilde kendiliğinden tartışmalıdır çünkü bu cisimler cüce
sisteminin konseptidir.Bu tnaım ayrıca gökbilimciler tarafında da kullanılır ve
yıldızların yıldız olmaları kadar gezegendir.[35]Bu Güneş sisteminin
IAU tanımına uyar.[36]Brown şunu vurgular,gezegenimsi bu tarz cisimler için
konseptidir.Bu tnaım ayrıca gökbilimciler tarafında da kullanılır ve IAU tanımına
yıllarca kullanılan oldukça güzel bir kelimedir.[37]Hatta 5A tasarısı bu medyan
uyar.[36]Brown şunu vurgular,gezegenimsi bu tarz cisimler için yıllarca
kullanılan oldukça güzel bir kelimedir.[37]Hatta 5A tasarısı bu medyan
cisimlere gezegenimsi [38[39] demiştir ancak genel kurulda kapalı oylama ile
boyle olmaması kararı alınmıştır.[1]İkinci tasarı,5B,cüce gezegenleri
161. satır:
yoktu.[40]
 
2006[41] nın IAU tasarısı 6a ya göre Pluto, yeni kategori
2006[41]
trans-Neptün cisimlerin prototipidir.Bu kategorinin kesin doğası ve ismi
nın IAU tasarısı 6a ya göre Pluto, yeni kategori trans-Neptün cisimlerin
spesifikleştirilmemişti ama IAU için daha sonra yayınlaması için bırakılmıştı;tartışmada
prototipidir.Bu kategorinin kesin doğası ve ismi spesifikleştirilmemişti ama
tasarının taraftarı olan grup,kategori üyeleri değişiklik göstererek plutonlar
IAU için daha sonra yayınlaması için bırakılmıştı;tartışmada tasarının
ve plutomsu objelere yöneldi ancak isim daha ileri gitmedi bunun sebebi belki
taraftarı olan grup,kategori üyeleri değişiklik göstererek plutonlar ve
de yer bilimcilerin onların plütonu ile karışacağını düşünmelerinden
plutomsu objelere yöneldi ancak isim daha ileri gitmedi bunun sebebi belki de
kaynaklanan itirazlarıydı.[1] 11 Haziran 2008 de IAU yönetici komitesi plütoid
yer bilimcilerin onların plütonu ile karışacağını düşünmelerinden kaynaklanan
adını ortaya çıkardı ve tanımı; bütün trans-neptün cüce gezegenler plütoid
itirazlarıydı.[1] 11 Haziran 2008 de IAU yönetici komitesi plütoid adını ortaya
dir[16] ayrıca iletişim eksikliğine dair bir e-mail in bir parçası,
çıkardı ve tanımı; bütün trans-neptün cüce gezegenler plütoid dir[16] ayrıca
WG-PSN(Gezegen sistemleri cisimleri isimlendirme çalışma grubu) plütoid
iletişim eksikliğine dair bir e-mail in bir parçası, WG-PSN(Gezegen sistemleri
ismininin seçiminde rol almadı.Hatta WG-PSN tarafından yapılmış bir oylamada bu
cisimleri isimlendirme çalışma grubu) plütoid ismininin seçiminde rol
spesifik terimin kullanılması reddedildi [42] ve gökbilimciler arasında yaygın
almadı.Hatta WG-PSN tarafından yapılmış bir oylamada bu spesifik terimin
bir kelime olmadı.
kullanılması reddedildi [42] ve gökbilimciler arasında yaygın bir kelime
olmadı.
 
=== Karakteristik ===
Yörüngesel Baskınlık
 
Alan Stern ve Harold F.Levison yörüngede ki sapmada karşılaşılan
Alan
sonucu ifade ederek bir parametre tanıttı Λ (lambda).[46] Stern’ün modelinde buparametrenin
Stern ve Harold F.Levison yörüngede ki sapmada karşılaşılan sonucu ifade ederek
değeri kütlenin karesiyle doğru orantılı olup periyot ile ters orantılıdır.Bu
bir parametre tanıttı Λ (lambda).[46] Stern’ün modelinde buparametrenin değeri kütlenin
değer bir cismin komşu yörüngesinde dolanabilme kapasitesini saptamada
karesiyle doğru orantılı olup periyot ile ters orantılıdır.Bu değer bir cismin
kullanılabilir, Λ > 1 olması eninde sonunda dolanabilir olması anlamına
komşu yörüngesinde dolanabilme kapasitesini saptamada kullanılabilir, Λ > 1
gelir. Λnın beşli sıralamasında ki boşluk,en küçük karasal gezegen ile en büyük
olması eninde sonunda dolanabilir olması anlamına gelir. Λnın beşli
asteroid ve Kuiper kemeri objeleri arasında bulunur.[43]
sıralamasında ki boşluk,en küçük karasal gezegen ile en büyük asteroid ve
Kuiper kemeri objeleri arasında bulunur.[43]
 
Bu parametreyi kullanmak,Steven Soter ve diğer gökbilimcilerin
Bu
gezegenler ile asteroidler arasındaki fark üzerinde anlaştığı,gezegenlerin
parametreyi kullanmak,Steven Soter ve diğer gökbilimcilerin gezegenler ile
çarpışmalarla,kütleçekimi dağılmasıyla küçük objeleri yörüngelerinden atabilmesi
asteroidler arasındaki fark üzerinde anlaştığı,gezegenlerin çarpışmalarla,kütleçekimi
ile ilgilidir.[46]Soter gezgen diskriminantı adını vermek istediği bir
dağılmasıyla küçük objeleri yörüngelerinden atabilmesi ile ilgilidir.[46]Soter
gezgen diskriminantı adını vermek istediği bir parametreyi ortay koydu,sembolü µ (mu) olan,yörüngesel bölgede ki
(mu) olan,yörüngesel bölgede ki gezilebilirliği deneysel olarak ölçen bir derece idi bu.( µ,incelenen
kütlenin yörüngedeki toplam kütleye oranı ile hesaplanıyordu.) µ >
derece idi bu.( µ,incelenen
100 olduğunda, gezebilir anlamına geliyordu.[43]Gezegenleri ve cüce gezegenleri
kütlenin yörüngedeki toplam kütleye oranı ile hesaplanıyordu.) µ > 100 olduğunda, gezebilir anlamına
ayırmada kullanılan daha birçok şema vardır,[8] ancak bu konsept için 2006 nın
geliyordu.[43]Gezegenleri ve cüce gezegenleri ayırmada kullanılan daha birçok
şema vardır,[8] ancak bu konsept için 2006 nın tanımlaması kullanılır.[1]
 
=== Boyut ve kütle ===
Yeterli iç basınç,cisimin kütle çekiminden kaynaklanan,cismi
kütle ===
esnek bir hale çevirir ve yeterli esneklik yüksek rakıma sebep olur bu aşamaya
Yeterli
kütleçekimsel rahatlama denir.Birkaç kilometreden daha küçük cisimler,kütle
iç basınç,cisimin kütle çekiminden kaynaklanan,cismi esnek bir hale çevirir ve
çekimsel olmayan kuvvetler altına girmiştir ve şekilsiz bir biçimde olma eğilimindedirler.
yeterli esneklik yüksek rakıma sebep olur bu aşamaya kütleçekimsel rahatlama
denir.Birkaç kilometreden daha küçük cisimler,kütle çekimsel olmayan kuvvetler
altına girmiştir ve şekilsiz bir biçimde olma eğilimindedirler.
 
Satürnün uydusu Methone,yaklaşık 3 km yarıçapında,yuvalar ancak
Satürnün
hafifçe yumurta şekilinde bir objedir.Kütle çekiminin önemli ancak baskın
uydusu Methone,yaklaşık 3 km yarıçapında,yuvalar ancak hafifçe yumurta
olmadığı daha büyük objeler patetes şeklindedir;cisim ne kadar kütleli ise,cisim
şekilinde bir objedir.Kütle çekiminin önemli ancak baskın olmadığı daha büyük
aynı zamanda o kadar iç yuvarlak ve iç basıncı yüksektir, basınç iç kuvvetleri
objeler patetes şeklindedir;cisim ne kadar kütleli ise,cisim aynı zamanda o
yenecek kadarve hidrostatik dengeye gelene kadar.Bu noktada,cisim olabileceği
kadar iç yuvarlak ve iç basıncı yüksektir, basınç iç kuvvetleri yenecek kadarve
kadar yuvarlaktır.Bu bir cüce gezegeni tanımlama limitidir.[47]
hidrostatik dengeye gelene kadar.Bu noktada,cisim olabileceği kadar yuvarlaktır.Bu
bir cüce gezegeni tanımlama limitidir.[47]
 
Bir obje,hidrostatik dengede iken,üstünü kaplayan sıvının
Bir
küresel katmanı,aynı şekilde bir sıvı yüzeyi oluşturabilir,tıpkı kraterler ve
obje,hidrostatik dengede iken,üstünü kaplayan sıvının küresel katmanı,aynı
çatlaklar gibi.Eğer cisim dönmüyorsa küre olur ancak ne kadar hızlı dönerse o
şekilde bir sıvı yüzeyi oluşturabilir,tıpkı kraterler ve çatlaklar gibi.Eğer
kadar yassılaşır.Ancak bu şekilde dönen bir cisim eriyene kadar ısıtılırsa,bu
cisim dönmüyorsa küre olur ancak ne kadar hızlı dönerse o kadar
cismin tüm şekli sıvı iken de değişmeyecektir.Bu tarz küresel olmayan ve
yassılaşır.Ancak bu şekilde dönen bir cisim eriyene kadar ısıtılırsa,bu cismin
hidrostatik dengede ki bir cisimin aşırıua kaçan bir örneği Haumea(ana
tüm şekli sıvı iken de değişmeyecektir.Bu tarz küresel olmayan ve hidrostatik
eksininin uzuluğu kutuplardakinin 2 katıdır. dır.
dengede ki bir cisimin aşırıua kaçan bir örneği Haumea(ana eksininin uzuluğu
kutuplardakinin 2 katıdır. dır.
 
Eğer cisim kütleli bir komşu cisme sahip ise gelgitsel kuvvetler
Eğer
de etki edecektir.Jüpiterin bir ayı Io buna bir örnektir.Io gelgitsel ısınmaya
cisim kütleli bir komşu cisme sahip ise gelgitsel kuvvetler de etki edecektir.Jüpiterin
bağlı olarak Güneş sisteminde ki en volkanik olarak aktif cisimdir.
bir ayı Io buna bir örnektir.Io gelgitsel ısınmaya bağlı olarak Güneş
sisteminde ki en volkanik olarak aktif cisimdir.
 
Gelgitsel kuvvetler ayrıca cisimlerin gelgitsel olarak
Gelgitsel
kilitlenmesine de sebep olabilir.Komşu cismine sürekli aynı yüzünü göstermesi
kuvvetler ayrıca cisimlerin gelgitsel olarak kilitlenmesine de sebep
gibi.Buna verilebilecek en aşırı örnek Pluto-Charon sistemidir.Bu sistemde iki
olabilir.Komşu cismine sürekli aynı yüzünü göstermesi gibi.Buna verilebilecek
cisimde gelgitsel olarak birbirine kilitlenmiştir.Dünya nın ayı da ayrıca bu
en aşırı örnek Pluto-Charon sistemidir.Bu sistemde iki cisimde gelgitsel olarak
şekilde gelgitsel olarak kilitlenmiştir tıpkı birçok gaz devlerinin uydularında
birbirine kilitlenmiştir.Dünya nın ayı da ayrıca bu şekilde gelgitsel olarak
olduğu gibi.En uç ve en alt boyutta ki ve cüce gezegenlerin kütle limitleri IAU
kilitlenmiştir tıpkı birçok gaz devlerinin uydularında olduğu gibi.En uç ve en
tarafından spesifik olarak belirtilmmemiştir.Tanımlanmış bir üst sınır yoktur
alt boyutta ki ve cüce gezegenlerin kütle limitleri IAU tarafından spesifik
ve Merkür den daha büyük ya da daha kütleli,komşularının yörüngelerinin
olarak belirtilmmemiştir.Tanımlanmış bir üst sınır yoktur ve Merkür den daha
etrafında dönmeyen cisimler cüce gezegen olarak adlandırılır.[48] Alt sınırlar,hidrostatik
büyük ya da daha kütleli,komşularının yörüngelerinin etrafında dönmeyen
dengeye ulaşabilmek için gereken koşullar göze alınarak belirlenir ancak bir
cisimler cüce gezegen olarak adlandırılır.[48] Alt sınırlar,hidrostatik dengeye
cismin bu şekle gelebilmesi için gereken boyut ve kütle  o cismin yapısına ve termal geçimişine
ulaşabilmek için gereken koşullar göze alınarak belirlenir ancak bir cismin bu
bağlıdır. 2006 IAU nun orijinal taslak önerisi hidrostatik denge olarak tekrar
şekle gelebilmesi için gereken boyut ve kütle 
tanımlanmıştır, kütlesi 5×10<sup>20</sup> kg
o cismin yapısına ve termal geçimişine bağlıdır. 2006 IAU nun orijinal
taslak önerisi hidrostatik denge olarak tekrar tanımlanmıştır, kütlesi 5×10<sup>20</sup> kg ın üstünde ve yarıçapı 800 km den fazla,[17] ancak bu bilgi son taslağa
bilgi son taslağa konulmamıştır.[1]
 
Deneysel gözlemler önerir ki,alt limit cisimin yapısı ve termat
Deneysel
gözlemler önerir ki,alt limit cisimin yapısı ve termat geçmişe göre değişiklik gösterir.Taşlı asteroidler gibi katı silikatlardan
asteroidler gibi katı silikatlardan yapılmış bir cismin hidrostatik dengeye ulaşması ortalama 600 km yarıçapta ve 3.4×10<sup>20</sup> kg
ulaşması ortalama 600 km yarıçapta ve 3.4×10<sup>20</sup> kg kütlede ortaya çıkar.Daha az miktarda sudan oluşan bir cisimde ise,limit 320 km
cisimde ise,limit 320 km ve 10<sup>19 </sup>kg kütle ile 
ile  sınırlıdır.[49}
 
Methone nin uzamış şeklinin,Saturn un uyugladığı gelgitsel
Methone
kuvvetler ile kendi kütle çekim kuvvetinin arasındaki dengenin yansıması
nin uzamış şeklinin,Saturn un uyugladığı gelgitsel kuvvetler ile kendi kütle
olduğunu varsayarak,yarıçapı sadece 3 km buzlu olduğu öne sürülür.[50][51]Asteroid
çekim kuvvetinin arasındaki dengenin yansıması olduğunu varsayarak,yarıçapı
kuşağında,Ceres taş bulundurma limitini açıkça aşan tek cisimdir ve şekli
sadece 3 km buzlu olduğu öne sürülür.[50][51]Asteroid kuşağında,Ceres taş
dengedi bir küreseldir.2 Pallas ve 4 Vesta,ancak,taşlı ve limitin
bulundurma limitini açıkça aşan tek cisimdir ve şekli dengedi bir küreseldir.2
Pallas ve 4 Vesta,ancak,taşlı ve limitin altındadır.Pallas,525-560 km ve 1.85-2.4x10<sup>20 kg </sup>da neredeyse yuvarlak
neredeyse yuvarlak bir şekile sahiptir fakat hala bir şekilde düzensizdir.Vesta,530km ve 2.6x10<sup>20 </sup> kg da elips bir
şekilden sapmadır,kutuplarının büyük etkisinden dolayı.
ve 2.6x10<sup>20 </sup> kg
da elips bir şekilden sapmadır,kutuplarının büyük etkisinden dolayı.
 
Buzlu cisimler
cisimler boyunca,hidrostatik dengede olmak için en kküçük düşünce,cüce gezegen konsepti
konsepti tartışılıken Mimastı,396 km ve 3.75x10<sup>19    </sup>kg.Güneş sisteminde
sisteminde bilinen en büyük şekilsiz cisim Proteus dur.(neredeyse 396 km yarıçapında ve
yarıçapında ve yaklaşık olarak 4.4x10<sup>19  </sup>kg)Neredeyse
ama tam olmayacak şekilde yuvarlak kabul edilir.Mimas gibi cisimler Proteus a
edilir.Mimas gibi cisimler Proteus a göre daha geniş bir termal geçmişe sahip olabilirler ya da bir çarpışmadan
olabilirler ya da bir çarpışmadan sonra şekilleri kaybolabilir.[52] Hiçbir cisim,alt sınırı hesaplamak için
cisim,alt sınırı hesaplamak için kullanıldığı gibi saf buz değildir,ancak,ve Mike Brown un önerdiği üzere,buzlu
Mike Brown un önerdiği üzere,buzlu bir cüce gezegen için olan pratik alt sınır 400 km nin altında biryerde
400 km nin altında biryerde olmalıdır.[53] Şu anda bu boyutun üzerine çıktığı varsayılan tahmini olarak yaklaşık
varsayılan tahmini olarak yaklaşık 100 TNOs vardır.Ancak,Mimasın hidrostatik dengede olmadığı keşfedildi ve
dengede olmadığı keşfedildi ve geçimişinde kaynaklı elips bir şekili vardır.Satürn ün onaylanmış,bilinen en
ün onaylanmış,bilinen en küçük ayı hidrostatik dengede olan Rhea dır.(1,530 km),dengede olmayan en büyük
olmayan en büyük olan lapetus dışında (1,470 km)[54][55].Bu bulgular cüce gezegen konseptinde
gezegen konseptinde tartışılmadı ama lapetus Makemake den biraz daha da olsa büyüktür (1,415-1,445
büyüktür (1,415-1,445 km) ve Haumea dan büyük ölçüde büyüktür.(1,180-1,310 km)
 
=== Cüce gezegenler ve olası cüce gezegenler ===
=== Cüce
Birçok trans-Neptün cisimin (TNOs) çekirdeğinin buzlu olduğu
gezegenler ve olası cüce gezegenler ===
düşünüldü ve buyüzden belki 400 km yarıçaplı(Dünya nın yüzde üçü kadar) olması
Birçok
gerekiyordu.[53]Bu cisimlerin yarıçapları hakkında sadece kabaca tahminler
trans-Neptün cisimin (TNOs) çekirdeğinin buzlu olduğu düşünüldü ve buyüzden
olmasına rağmen,yaklaşık 100 bilinen TNOs büyük olasılıkla cüce gezegendir.[13]
belki 400 km yarıçaplı(Dünya nın yüzde üçü kadar) olması gerekiyordu.[53]Bu
Bunlardan 30 unu araştıran bir grup eninde sonunda Kuiper kemerinde 200 tane
cisimlerin yarıçapları hakkında sadece kabaca tahminler olmasına rağmen,yaklaşık
olduğunun kanıtlanacağına inanıyor ve daha binlercesine [53].
100 bilinen TNOs büyük olasılıkla cüce gezegendir.[13] Bunlardan 30 unu
araştıran bir grup eninde sonunda Kuiper kemerinde 200 tane olduğunun
kanıtlanacağına inanıyor ve daha binlercesine [53].
 
IAU beş cismi cüce gezegen olarak
cismi cüce gezegen olarak tanımlıyor:Ceres,Pluto,Eris,Haumea ve Makemake.[56] Ceres ve Plüton direkt
Ceres ve Plüton direkt gözlemlerle cüce gezegen olarak biliniyor.[57] Eris,genellikle Plüton dan daha
Eris,genellikle Plüton dan daha kütleli olduğu için cüce gezegen olarak kabul ediliyor.Haumea ve Makemake
ediliyor.Haumea ve Makemake mutlak büyüklüklerine dayanılarak cüce gezegen olarak kabul ediliyor.[11][41].Güneş
olarak kabul ediliyor.[11][41].Güneş e göre olan uzaklıkla,beşi;
 
1.   
Satır 319 ⟶ 311:
edildi.
 
Mike Brown Eris,Plüton,Haumea,Makemake ve altı diğer cismi
Mike
neredeyse kesin cüce gezegen olarak görüyor,Çünkü onlar hidrostatik dengede
Brown Eris,Plüton,Haumea,Makemake ve altı diğer cismi neredeyse kesin cüce
bulunabilecek kadar yeterli kütleye sahip ve eğer onlar (öncelikli olarak taşlı
gezegen olarak görüyor,Çünkü onlar hidrostatik dengede bulunabilecek kadar
olacak şekilde) yoğun ise ve tahmini yarıçaplarının altı sınırndalarsa,yüksek
yeterli kütleye sahip ve eğer onlar (öncelikli olarak taşlı olacak şekilde)
yoğun ise ve tahmini yarıçaplarının altı sınırndalarsa,yüksek
olasılıklıdır.[13] Tancreti et al. 12 cüce gezegen olabilecek cisim buldu ve
IAU ya bunlardan üçünü resmi olarak kabul etmesini tavsiye etti.[57]Güneşe göre
Satır 346 ⟶ 337:
Sedna – 14 Kasım 2003 de keşfedildi
 
Hiçbir uzay probu bunları ziyaret etmedi,ancak eğer NASA nın DAWN
Hiçbir
AND NEW ü bu konuda başarılı olursa ve görevini başarıyla tamamlarsa 2015 de bu
uzay probu bunları ziyaret etmedi,ancak eğer NASA nın DAWN AND NEW ü bu konuda
değişecek.O yıl Dawn Ceresin yörüngesinde girecek ve New Horizon da Plüton a
başarılı olursa ve görevini başarıyla tamamlarsa 2015 de bu değişecek.O yıl
yollanacak.
Dawn Ceresin yörüngesinde girecek ve New Horizon da Plüton a yollanacak.
 
Ceres den sonra asteroid kuşağında ki ikinci en kütleli cisim
Ceres den
Vesta da cüce gezegen olarak sınıflandırılabilir çünkü şekli hidrostatik
sonra asteroid kuşağında ki ikinci en kütleli cisim Vesta da cüce gezegen
dengeden çıkmaktadır ve bunun en büyük sebebi katılaşmadan sonra meydana gelen
olarak sınıflandırılabilir çünkü şekli hidrostatik dengeden çıkmaktadır ve
kütleli etkilerdir[61]Cüce gezegenin tanımı bu probleme hitap etmiyor.Dawn
bunun en büyük sebebi katılaşmadan sonra meydana gelen kütleli
probundan gelen data,2011-2012 de Vesta da dolanan,belki bu konuyu açığa
etkilerdir[61]Cüce gezegenin tanımı bu probleme hitap etmiyor.Dawn probundan
kavuşturmaya yardım edebilir.[62]
gelen data,2011-2012 de Vesta da dolanan,belki bu konuyu açığa kavuşturmaya
yardım edebilir.[62]
 
=== Gezegenimsi kütlede olan aylar ===
Kendi kütle çekimleri altında yuvalak olabilecek kadar kütleli
kütlede olan aylar ===
olan o dokuz tane ay biliniyor ve bunlardan yedi tanesi Eris ve Plüton dan daha
Kendi
kütleli.Fiziksel olarak cüce gezegenlerden ayılmazlar ancak o sınıfın da
kütle çekimleri altında yuvalak olabilecek kadar kütleli olan o dokuz tane ay
üyüleri değillerdir çünkü direkt olarak Güneş yörüngesinde dolanmazlar.Eris den
biliniyor ve bunlardan yedi tanesi Eris ve Plüton dan daha kütleli.Fiziksel
ve Dünya nın ayından daha büyük olan yedisi,Jüpiterin eylemsiz referans
olarak cüce gezegenlerden ayılmazlar ancak o sınıfın da üyüleri değillerdir
çerçevesinde ki ayları Io,Europa,Ganymede ve Callisto,Satürn ün bir uydusu
çünkü direkt olarak Güneş yörüngesinde dolanmazlar.Eris den ve Dünya nın
Titan ve Neptün ün bir uydusu Triton dur.Satürn ün diğer altı uydusu;Mimas,Enceladus,Tethys,Dione,Rhea
ayından daha büyük olan yedisi,Jüpiterin eylemsiz referans çerçevesinde ki
ayları Io,Europa,Ganymede ve Callisto,Satürn ün bir uydusu Titan ve Neptün ün
bir uydusu Triton dur.Satürn ün diğer altı uydusu;Mimas,Enceladus,Tethys,Dione,Rhea
ve lapetus,Uranüs ün beş uydusu;Miranda,Ariel,Umbriel,Titania ve Oberon ve
Plüton un bir uydusu Charon dur.Planemo terimi (gezegenimsi kütlede olan ay)
Satır 374 ⟶ 362:
Stern onları özel bir gezegen kategorisi olarak görürü,uydu gezegenler.[64]
 
IAU nun taslak tasarısında gezegen tanımı,Plüton ve Charon cüce
IAU nun
gezegen olarak görülmelidir der çünkü tüm kütle ve şekil gereksinimlerini
taslak tasarısında gezegen tanımı,Plüton ve Charon cüce gezegen olarak
karşılarlar.[note 1][17].IAU şimdilerde Charonun cüce gezegen olarak
görülmelidir der çünkü tüm kütle ve şekil gereksinimlerini karşılarlar.[note
görülmemesi gerektiğini,sadece Plüton un bir uydusu olarak bilinmesi
1][17].IAU şimdilerde Charonun cüce gezegen olarak görülmemesi
gerektiğini söyler,ileride tüm cücece gezegen gereksinimlerini sağlayacağını
gerektiğini,sadece Plüton un bir uydusu olarak bilinmesi gerektiğini
göz önünde bulundursak bile.[65]
söyler,ileride tüm cücece gezegen gereksinimlerini sağlayacağını göz önünde
bulundursak bile.[65]
 
Ağırlık merkezinin yeri,sadece cisimlerin göreceli kütlelerine
Ağırlık
göre değil ayrıca aralarındaki uzaklığa da bağlıdır; mesela Güneş ve Jüpiter in
merkezinin yeri,sadece cisimlerin göreceli kütlelerine göre değil ayrıca
aralarındaki uzaklığa da bağlıdır; mesela Güneş ve Jüpiter in ağırlık merkezi,güneşin dışında yer alır.
dışında yer alır.
 
=== Tartışma konusu ===
IAU nun cüce gezegeni tanımlamasından hemen sonra,birçok bilim
konusu ===
adamı IAU nun tanımını reddettiğini açıkladı.[18]Campanyalara araba tamponu ve
IAU nun
t-shirt leri dahil oldu.[66]Mike Brown( Eris i keşfetti) gezegenlerin sekize
cüce gezegeni tanımlamasından hemen sonra,birçok bilim adamı IAU nun tanımını
indirgenmesi konusunda hemfikir oldu.[67]
reddettiğini açıkladı.[18]Campanyalara araba tamponu ve t-shirt leri dahil
oldu.[66]Mike Brown( Eris i keşfetti) gezegenlerin sekize indirgenmesi
konusunda hemfikir oldu.[67]
 
NASA IAU tarafından ortaya konulan yeni yönlendirmeyi takip
NASA IAU
tarafından ortaya konulan yeni yönlendirmeyi takip edeceğini açıkladı.[68]Ancak Alan Stern,NASA nın Plüton görevinin yöneticisi,yeni
IAU tanımını reddetti çünkü hem cüce gezegeni tanımlamada ki kriterler hem de
Alan Stern,NASA nın Plüton görevinin yöneticisi,yeni IAU tanımını reddetti
diğer çeşit gezegen olmayan cisimlerin kriterleri aynıydı ve tanımlamada iç
çünkü hem cüce gezegeni tanımlamada ki kriterler hem de diğer çeşit gezegen
karakteristik özelliklerin kullanımındansa yörüngesel karakteristikler
olmayan cisimlerin kriterleri aynıydı ve tanımlamada iç karakteristik
özelliklerin kullanımındansa yörüngesel karakteristikler
kullanılmalıydı.[69Dahası,2011 de o hala Plüton a gezegen olarak hitap
ediyordu.[64]IAU tanımından birkaç yıl önce übergezegenler ile cüce gezegenleri
ayırmak için yörüngesel karakteristikleri kullanmıştı.[46]
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
 
<sup> </sup>
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Cüce_gezegen" sayfasından alınmıştır