Vikipedi

Zazalar: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Fthylcn (mesaj | katkılar)
375 değişiklik
Değişiklik özeti yok
Zazayan (mesaj | katkılar)
39 değişiklik
kürtçü fikirler değil bilimsel araştırmalar ekleyin
1. satır:
{{Düzenle}}▼
{{Etnik grup bilgi kutusu|
|grup= Zazalar
Satır 57 ⟶ 56:
|ilgili gruplar= [[İranî halklar]]
}}
'''Zazalar''', [[Hint-Avrupa dil ailesi]]nin [[İran dilleri]]ne ait bir dil olan [[Zazaca]]yı konuşan ve [[Türkiye]]'nin çoğunlukla [[Doğu Anadolu Bölgesi]]'nde yaşayan bir halk.<ref>[http://www.radiozaza.de/TURKIYE%20NIN%20BIR%20RENGI%20ZAZALAR.htm RadioZaza:Türkiye'nin Rengi Zazalar.]</ref><ref>[http://wikisource.org/wiki/Uluslararas%C4%B1_Zaza_tarihi_ve_k%C3%BClt%C3%BCr%C3%BC_sempozyumu_bildirisi Uluslararası Zaza Tarihi Bildirisi.]</ref><ref name="Andrews">Andrews, Peter Alford 1989: Ethnic Groups in the Republic of Turkey. Wiesbaden</ref><ref name="Asatrian&Gevorgian">Asatrian, Garnik. S. / Gevorgian, N. Kh. 1988:“ ZazaZāzā Miscellany: Notes on some religious customs and institutions.“ In: Hommage et Opera Minora (Acta Iranica). Volume XII. Leiden.</ref><ref name="Asatrian">[http://www.iranicaonline.org/articles/dimli Asatrian, Garnik 1995: „Dimli“„Dimlī“. In: Encyclopedia Iranica. Online]</ref><ref name)"Çağlayan">Çağlayan, Hüseyin 1995: Die Schwäche der türkischen Arbeiterbewegung im Kontext der nationalen Bewegung (1908-1945). Frankfurt.</ref><ref name="Fırat">Fırat, Gülsün 2010: Dersim’de etnik kimlik: Herkesin bildiği sır: Dersim. İstanbul.</ref><ref name="Gündüzkanat">Gündüzkanat, Kahraman 1997: Die Rolle des Bildungswesens beim Demokratisierungsprozeß in der Türkei unter besonderer Berücksichtigung der Dimili (Kirmanc-, Zaza-) Ethnizität. Münster.</ref><ref name="Kehl-Bodrogi">Kehl-Bodrogi, Krisztina 1998: „Wir sind ein Volk!“ Identitätspolitiken unter den Zaza (Türkei) in der europäischen Diaspora, Bd. 48/2, Sociologus, S. 111-135.</ref><ref name="Schulz-Goldstein">Schulz-Golstein, Esther 2013: Die Sonne blieb stehen. Der Genozid in Dêsim 1937/38. Band 2. Neckenmarkt, Avusturya."</ref><ref name="Tahta">Tahta, Selahattin 2002: Ursprung und Entwicklung der Zaza-Nationalbewegung im Lichte ihrer politischen und literarischen Veröffentlichungen. Unpublished Master Thesis. Berlin.</ref><ref name="Taş">Taş, Cemal 2007: Roê Kırmanciye (Told by Hesen Aliyê Sey Kemali). İstanbul.</ref><ref name="Taşçı">Taşçı, Hülya 2006: Identität und Ethnizität in der Bundesrepublik Deutschland am Beispiel der zweiten Generation der Aleviten aus der Republik Türkei. Münster.</ref><ref name="Windfuhr">Werner, Eberhard 2012: Bibelübersetzung – Schnittstelle zwischen Kulturen. Zusammenhänge dargestellt an der Sprache und Kultur der Zaza. Bonn/Nürnberg.</ref>
 
== Dil ==
Satır 68 ⟶ 67:
Alevi kökenli Zazalar daha çok [[Tunceli (il)|Tunceli]], [[Sivas (il)|Sivas]] ([[Zara, Sivas|Zara]], [[İmranlı, Sivas|İmranlı]]),[[Tokat]] ([[Almus]], [[Zile]]),[[Erzincan (il)|Erzincan]], ([[Erzincan (merkez)|Merkez]], [[Kemah, Erzincan|Kemah]], [[Çayırlı, Erzincan|Çayırlı]], [[Üzümlü, Erzincan|Üzümlü]], [[Tercan, Erzincan|Tercan]]), [[Varto, Muş|Varto]], [[Bingöl (il)|Bingöl]] ([[Yayladere, Bingöl|Yayladere]], [[Kiğı, Bingöl|Kiğı]], [[Yedisu, Bingöl|Yedisu]]), [[Erzurum]] ([[Hınıs, Erzurum|Hınıs]], [[Aşkale, Erzurum|Aşkale]]), [[Gümüşhane (il)|Gümüşhane]], [[Şiran, Gümüşhane|Şiran]], ikâmet etmektedir.
 
Sünni Zazalar, [[Kars(il)|[[Bingöl (il)|Bingöl]], [[Elazığ (il)|Elazığ]], [[Arıcak, Elazığ|Arıcak]], [[Sivrice]], [[Maden, Elazığ|Maden]], [[Palu, Elazığ|Palu]], [[Siverek, Şanlıurfa|Siverek]], [[Gerger, Adıyaman|Gerger]], [[Diyarbakır (il)|Diyarbakır]], [[Mutki, Bitlis|Mutki]], [[Aksaray (il)|Aksaray]] gibi il ve ilçelere yayılmış durumdadırlar.
 
== Folklor ve Kültür ==
{{kaynaksız}}
[[Dosya:Zaza DialectsMap-5.gif|150x150px400px|çerçeveliküçükresim|sağ|Zazaların Türkiye'de ağırlıklı olarak yaşadıkları bölgeler]]
Zazalar; [[Kürtler]], [[Beluciler]], [[Farslar]], [[Gilan (İran)|Gilanl]]ılar, [[Osetler]], [[Afganlar]]/[[Peştunlar]] [[Lorestan]]lılar, [[Mazenderan]]lılar, [[Tacik]]ler ve diğer [[İrani halklar]]la dil ve kültür bağlamında birçok ortak özellik paylaşırlar. Tüm bu İrani halkların dilleri birbiriyle akrabadır ve yüzlerce ortak kelime barındırırlar. Kelime kökleri büyük oranda aynıdır, renklerin, sayıların, bitkilerin adlandırılmasında benzer ortak kelimeler kullanılır. Kılık-kıyafet, halk masalları, gelenek-görenekler , dini inançlar, bayramlar pek çok noktada ortak özellikler taşır. Zazalar bütün İrani halklarda olduğu gibi irili ufaklı çok sayıda aşiretlere bölünmüşlerdir fakat günümüzde aşiret yapısı ve kuralları hemen hemen yok olmuş diyebiliriz. Zazalar tarihsel olarak kırsal ve feodal bir hayat sürmüşler, tarım ve hayvancılıkla uğraşmışlardır. Anadolu'da Zazalar, [[Kürt]], [[Türkiye Türkmenleri|Türkmen]] gibi halklarla sürekli büyük bir kültürel etkileşim içinde olmuşlardır.
 
Satır 94 ⟶ 93:
* '''''Rocê İmamu''''' : [[Muharrem orucu]], Alevi Zazalar tarafından tutulur ve çok önemlidir.
 
== Tarih ==
▲{{Düzenle|Nisan 2013}}
 
== Zazaların etnik kimliği üzerine iddialar ==
{{Düzenle|Nisan 2013}}
 
Zazaların ilk dönem tarihleri hakkında yeterli bilgi mevcut değildir. Ancak dilbilimsel deliller Zazaların Kuzey İran bölgesinden geldiğini göstermektedir. Bilim adamları Zazaların soyu hakkında [[Partlar]] ve [[Deylem]]liler olmak üzere iki halkı ön plana çıkarmaktadırlar. Bunlardan ilki olan Partlar Sasanilerden önce İran’ı yöneten Kuzey doğu İran orjinli bir halk olup, Windfuhr onların dillerinin Zazacaya çok yakın olduğunu belirtmektedir.<ref> Windfuhr, G. (2009). Dialectology VeTopics. G. Windfuhr, The İranian languages (s. 5-43). NY: Routledge. </ref> İranlı tarihçi Kaveh Farrokh’da Zazalarla Partların güçlü bağı olduğuna işaret etmektedir.<ref>Farrokh, K. (2007). Shadows in the desert: ancient Persia at war. New York: Osprey Publishing MidlveHouse.</ref>
 
Rus doğubilimci Vladimir Feodoroviç Minorskiy Zazaları, kürt grupları arasında göstermez ve Zazaların soyunu Deylemlilerle özleştirir.<ref>V. Minorsky, Daylam-La Domination des Dailamites, Paris, 1932, p,17; V.Bkz: "..on peut toujours esperer que les recherches reveleront un jour des ilot dailamites tant leur ancienne metropole que dans ses colonies. Il suffit de mentionner ici l'ingenieuse thèorie de F.C. Andrea’s sur l'orginine dailamites des Zaza (Dimla)"</ref> David.N.Mackenzie, Zazalar’in İran Hazar’ından gelerek, Kürtlerin yerleşik olduğu bölgenin batısına, yani şimdi yerleşik oldukları bölgeye risksiz geçmiş olmaları olasılığının zayıf olduğuna işaret ederek, başka bir varsayımı ele almak gerektiğini vurgulamaktadır. Onun varsayımı, Zazaların bugün Kürdistan’ın kalbi olarak kabul edilen yerde, yani Van gölünün güney ve batısındaki topraklarda yaşadıkları ve kendilerinin ilerleyen Kürtlerce batıya gitmeye zorlandıkları varsayımıdır.<ref>Mac Kenzie,Kurdic Dialect Studies London,1981.</ref><ref>G.S. Asatiryan, Zaza Dili ve Ermenice, s.160; G.S. Asatiryan, N.Kh. Gevorgian. Zaza Miscellany, “Notes on some Religious Customs and Institutions. İn: A Green Loaf”, Acta Iranica, No.8, Leiden 1988, p. 499-508. 15-Mac Kenzie,Kurdic Dialect Studies London,1981.</ref> W.B.Lockwood Überblick über die indogermanischen Sprachen adlı eserinde Kuzey-Batı diyalektlerinin iki tanesi bugün o eski bölgelerinin dışında varlıklarını sürdürmektedirler: “Goranca ve Zazaca.” Doğu Türkiye’de Kürtler arasında küçük topluluklar halinde yaşayan Zazalar, Hazar Denizi’nin güney kıyılarındaki Deylem den göçenlerin devamıdırlar ve bunların bir bölümü atalarının dilini günümüze kadar koruyabilmişlerdir. Kendileri bu dile Dimli demektedirler.<ref>W.B.Lockwood, A Panorama of Indo-European Languages, London 1972.</ref> <ref>W.B. Lockwood, Überblick über die indogermanischen</ref>
 
Arap-İslam arşivleri, Osmanlı Arşivleri ve Ermeni Arşivlerinde Zazalar dan “Ekrad-ı Zaza” olarak bahsedilir.<ref>Ercan Çağlayan, “Osmanlı Belgelerinde Zazalar ve Zazaca Üzerine Notlar”, 1.Uluslararası Zaza Dili Sempozyumu (13-14 Mayıs 2011), Bingöl üniversitesi Yayınları, Ankara 2011, r. 270-275</ref> Evliya Çelebi de Seyahatname isimli eserinde Zazalar dan “Ekrad-ı Zaza” şeklinde bahseder. Ekrad kelimesi etnik yönden “Kürtler” anlamına gelmiyor. Arapçada her ne kadar Kürtler için de Ekrad deniliyor ise Ekrad aynı zamanda “kırsalda yaşayan, konar-göçer” anlamına da geliyor. Osmanlı belgelerinde geçen “Ekrad-ı Türkman” veya “Türkman-ı Ekrad” deyimleri buna işaret eder.Bu bakımdan, Osmanlı dönemi kayıtlarında kullanılan “Ekrad-ı Zaza”, “Ekrad-ı Türkman” yahut “Ekrad-ı Arab” tabirlerinin Kürtlerle bir ilgisi bulunmamaktadır.<ref>Evliya Çelebi, Seyahatname, Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat Kitaplığı, 305 n.yazma, 3. Kitap, vrk. 85-b, 88-b</ref> <ref>Prof.Dr.Yusuf Halaçoğlu, Osmanlı Belgelerine Göre Türk-Etrak, Kürd-Ekrad Kelimeleri Üzerine Bir Değerlendirme, Ankara 1996, s.5.</ref> <ref>Siwonıc, “Osmanlı Döneminde Zaza Kimliği”, Çıme Dergisi, Sayı:3 (Almanya 2005), s.23-26</ref>
Alevi ozan [[Kaygusuz Abdal]] 13.yy da yazdığı şiir de Zaza ismini halk olarak kullanmıştır. <ref> [http://sahipkiran.org/2013/02/25/turkiyenin-bir-rengi-zazalar/]</ref>
 
Ziya Gökalp aynı anda Farsça, Kürtçe ve Zazaca’ya aşina olması nedeniyle daha sağlıklı karşılaştırma yapmış Zazaca’nın Kürtçenin bir lehçesi olmadığını, müstakil bir dil olduğunu ortaya koymuştur. Bununla birlikte geleneksel doğu sınıflandırmasına uyarak Zazacanın Kürd-i Kadim dillerinden kaynaklanabileceği yanılgısına düşmüştür.Kurmanc, Zaza, Soran, Gûran, Lur olmak üzere beş kavme ayırdığını ve bilhassa Gûran lisanı ile Zaza lisanının birbirine yakın olduğunu yazarak Zazaları Kürt grupları içinde kabul etmiştir.<ref>Ziya Gökalp, ''Kürt Aşiretleri Üzerine Sosyolojik Tetkikler'', Sosyal yayıncılık, İstanbul 1992, s. 24.</ref> <ref>Gökalp Ziya (1992) Kürt Aşiretleri Hakkında Sosyolojik Tetkikler, Sosyal Yayınları, s.25</ref><ref>Ziya Gökalp, ''Kürt Aşiretleri Üzerine Sosyolojik Tetkikler'', Sosyal yayıncılık, İstanbul 1992, s. 24.</ref>
Peter Alford Andrews, Türkiye’de Etnik Gruplar adlı çalışmasında Zazaları; Alevi Zaza ve Sünni Zaza olarak ayırmaktadır. <ref>Abdal by Peter Alford Andrews pages 435 to 438 in Ethnic groups in the Republic of Turkey / compiled and edited by Peter Alford Andrews, with the assistance of Rüdiger Benninghaus (Wiesbaden : Dr. Ludwig Reichert, 1989) ISBN 3-88226-418-7</ref> <ref>Peter Alford Andrews, Ethnic Groups in the Republic of Turkey, Wiesbaden 1989; Türkçe basim: Türkiye’de Etnik Gruplar (Cev. M.Kupusoglu), Istanbul 1992.</ref>▼
 
▲Peter Alford Andrews, Türkiye’de Etnik Gruplar adlı çalışmasında Zazaları; Alevi Zaza ve Sünni Zaza olarak ayırmaktadır.ayırmakta ve Kürtler den ayrı bir etnik grup olarak değerlendirmektedir.<ref>Abdal by Peter Alford Andrews pages 435 to 438 in Ethnic groups in the Republic of Turkey / compiled and edited by Peter Alford Andrews, with the assistance of Rüdiger Benninghaus (Wiesbaden : Dr. Ludwig Reichert, 1989) ISBN 3-88226-418-7</ref> <ref>Peter Alford Andrews, Ethnic Groups in the Republic of Turkey, Wiesbaden 1989; Türkçe basim: Türkiye’de Etnik Gruplar (Cev. M.Kupusoglu), Istanbul 1992.</ref>
 
İngvar Savnberg de, araştırmalarından sonra, Zazalar’ın ayrı bir halk olduğunu sonucuna varmıştır.<ref>Ingvar Svanberg, Invandrare Fran Turkiet-Etnisk och Sociokulturell Variation, Uppsala 1985.</ref>
 
Antroplog Ernest Chantre, Zazaları da içerecek biçimde Kürtler üzerine yaptığı araştırmalarda Zazaları da Kürt grupları içinde değerlendirip incelemiş ve Zazalardan "Kurde Zaza" şeklinde bahsetmiştir.<ref>Ernest Chantre, Les Kurdes: Esquisse historique et ethnographique, 1897</ref><ref>[ftp://ftp.bnf.fr/574/N5746593_PDF_1_-1DM.pdf Ernest Chantre, Missions scientifiques en Transcaucasie, Asie Mineure et Syrie]</ref>
 
Prof. Dr. Joyce Blau, yaptığı röportajda Kürtler; Zazalar‘ın ve Goranların çoğunu asimile ettiler fakat hepsini edemediler demiştir.<ref>[http://dersimnews.com/kirmancki/zazaca-kurtceden-daha-eski-bir-dildir.html Prof. Dr. Joyce Blau Röportajı]</ref>
 
Bazı Türk milliyetçileri Zazaların Türk asıllı olduğunu iddia edegelmişlerdir. Bunlardan [[Hasan Reşit Tankut]] Zazaların Türk asıllı olduğunu Zaza kelimesinin eski Türkçe de “sak” tas kelimesinden geldiğini ve Zazaların taşlık bölgelerde yasadığı için böyle denildiğini ifade etmektedir.<ref>Tankut, Hasan Reşit, (2000) Zazalar Üzerine Sosyololojik Tetkikler, Istanbul:Kalan.</ref>Vartolu Alevi Zaza Şerif Fırat, Zazaların Arap istilası döneminde İranı terk ettiklerini ve zaman içinde Türkçe olan dillerini unuttuklarını belirtmiştir.<ref>Fırat, M. Sherif. (1981) Dogu İlleri ve Varto Tarihi, Ankara:Turk Kulturunu Arastırma Ensıtusu.</ref>
 
Zazaların etnik aidiyet konusunda dil bazında yapıldığı kadar derin olmasa da, Avrupa'da yayınlanan dört tane doktora tezinde, Zazalar'ın Kürtler'den ayrı bir etnisite olduğu belirtilmiş, üzerine durulmuştur. Çıkan dört tane doktoranın yazarları Kahraman Gündüzkanat, Hüseyin Çağlayan, Gülsün Fıran, Kazım Aktaş Zazalar üzerine bölümlerde etnisite konusuna da değinmişlerdir.
 
İranolojide Zazacayı başlı başına bir dil olarak ilk kabul eden dilbilimci, iranolog Oskar Mann'dır. Oscar Mann, bunu Die Mundarten der Zâzâ adlı eserinde dile getirmektedir.<ref>Die Mundarten der Zâzâ</ref> Oskar Mann’dan önce ise Peter Lerch (1856-57), Friedrich Müller (1864), Albert van Le Coq (1901-03) gibi araştırmacı ve dilbilimciler eserlerinde Zazaca hakkında folklorik yazın derleyip kısmen analiz de etmişlerdir.<ref>W.B. Henning (1954) , D.N. MacKenzie (1961-95)</ref>
Türkiye' de ise devlet Zazaların kimliği dili üzerine hiçbir araştırma yapmamıştır. Kürtlerle aynı topraklarda yaşamalarından doğuda yaşamalarından dolayı Kürt olarak kabul edilmiştir. 1925'de Şeyh Said ve 1938'de Dersim ayaklanmaları da Kürtlerin çoğu devletle bir olmalarına rağmen, iki ayaklanmada büyük oranda Zaza orjinli olmasına rağmen Kürt ayaklanmaları diye geçer. Türkiye'de hala dil biliminde,iranolojide,[[Unesco]]da büyük bir otorite de dil olarak kabul edilen [[Zazaca]] diline, lehçe vurgusu vardır ve hala Zaza dili ve kimliği, Kürt kimliği adının altında kabul edilmektedir.<ref>[http://zazaki.de/turkce/makaleler/SeyhSaid_Ayaklanmasi.pdf]</ref> <ref>[http://www.radiozaza.de/Hakki%20Cimen/OSMANLI%20TURK%20VE%20ERMENILERIN%20ZAZA%20KIMLIGINE%20YAKLASIMI.htm Zaza Kimliği]</ref> <ref>[http://www.dunyabulteni.net/haber/254432/unesco-zazaca-ve-lazca-dilleri-kaybolmak-uzere]</ref> Mustafa Kemal, Nutuk isimli kitabında Erzincan ve Sivas'ın durumundan bahsettiği bir telgrafında bu illerde oturanların bir kısmının da "Zaza denilen Kürtlerden" olduğunu belirterek, Zazaları Kürt olarak kabul eder.<ref>"Üçüncü maddede Erzincan ve Sıvas arasında mütekâsif bir Ermenilik tahayyülü ilimsizlik ve vukufsuzluktan başka bir şey değildir. Harpten evvel bile buraların sekenesi kısmı azamı Türk ve kısmı kalili Zaza denilen Kürtlerden ve pek az da Ermeniden ibaret idi." Mustafa Kemal, Nutuk, Ankara 1927, s. 60 (Osmanlıca) ve [http://tdk.gov.tr/index.php?index.php&option=com_nutuk&view=nutuk&kategori1=nutukrsm&sayfa1=01_072 Mustafa Kemal, Nutuk, Cilt: I (1919-1920), Devlet Matbaası, İstanbul, 1934, s.72]</ref>
 
Zazaların başlı başına bir halk veya Kürt olup olmadığı konusunda dilbilim temelli tariflerde tartışmalar devam etmektedir. Hemfikir olunan nokta, Zazaca ve Kürtçe dilinin, Hint-Avrupa dil ailesinin İrani diller gurubun Kuzey-Batı koluna dahil olduklarıdır. Zazaca’nın diğer akraba olduğu diller arasında Talişi, Mazenderani, Semnani, Gileki,Farsi Tati sayılabilir. Farsça ise güneybatı İrani dillerdendir. Gramer ve kimi önemli sözcükler açısından Kürt lehçeleri Zazaca’ya yakın olup, Kuzey-İran’da Hazar Denizi kıyısında konuşulan dillerle de belli bir yakınlık mevcuttur.<ref>G.S. Asatrian / F. Vahman (1987-95), Joyce Blau (1989),</ref>
Zazalar ve Zazaca dili üzerine, 20.5.2010 tarihinde Zaza Aydın ve Kurumlar Zazaca kürtçe değil,Zazalar kürt değil adı altında basın açıklaması yaptılar.<ref>[http://zazaport.com/2014/09/zazaca-kurtce-degil-zazalar-kurt-degil/]</ref>
Peter Alford Andrews, Türkiye’de Etnik Gruplar adlı çalışmasında Zazaları; Alevi Zaza ve Sünni Zaza olarak ayırmakta ve Kürtler'den ayrı bir etnik grup olarak değerlendirmektedir.<ref>Abdal by Peter Alford Andrews pages 435 to 438 in Ethnic groups in the Republic of Turkey / compiled and edited by Peter Alford Andrews, with the assistance of Rüdiger Benninghaus (Wiesbaden : Dr. Ludwig Reichert, 1989) ISBN 3-88226-418-7</ref> <ref>Peter Alford Andrews, Ethnic Groups in the Republic of Turkey, Wiesbaden 1989; Türkçe basim: Türkiye’de Etnik Gruplar (Cev. M.Kupusoglu), Istanbul 1992.</ref> Etnolog İngvar Savnberg ise Türkiyeli göçmenlerin etnik ve sosyo-kültürel gelişimini incelediği kitabında Zazaların kendilerini Kürd olarak tanımladığını ifade eder.<ref>"Majoriteten av de enligt vissa källor tre miljoner zaza-talande är ortodoxa sunni-muslimer <nowiki>'''</nowiki>och identifierar sig som kurder<nowiki>'''</nowiki>, men det finns också alevitiska grupper bland dem.", [https://books.google.com.tr/books?ei=R7CQVPG1KIbuULK9gZgN&hl=tr&id=RNwnAQAAMAAJ&dq=Ingvar+Svanberg%2C+Invandrare+Fran+Turkiet-Etnisk+och+Sociokulturell+Variation&focus=searchwithinvolume&q=zaza-talande Ingvar Svanberg, Invandrare Fran Turkiet-Etnisk och Sociokulturell Variation, Uppsala 1988, s.31]</ref> Antroplog dilbilimci Dr. Orville Boyd Jenkins de zazaları Kürt grupları içinde sınıflandırır.<ref>Dr. Orville Boyd Jenkins, [http://orvillejenkins.com/peoples/kurds.html "The Kurdish Peoples"], erişim: 18.12.2014</ref>
 
Zazaların etnik aidiyet konusunda dil bazında yapıldığı kadar derin olmasa da, Avrupa'da yayınlanan dört tane doktora tezinde, Zazalar'ın Kürtler'den ayrı bir etnisite olduğu belirtilmiş, üzerine durulmuştur. Çıkan dört tane doktoranın yazarları Kahraman Gündüzkanat, Hüseyin Çağlayan, Gülsün Fıran, Kazım Aktaş Zazalar üzerine bölümlerde etnisite konusuna da değinmişlerdir.
Satır 117 ⟶ 132:
* ''Dersim Zaza Ayaklanmasının Tarihsel Kökenleri'', Ebubekir Pamukçu, Yön Yayıncılık
* ''Belge ve Tanıklarıyla Dersim Direnişleri'', M. Kalman, Nujen Yayınları
* ''Kırmanclar Kızılbaşlar ve Zazalar'', Seyfi Cengiz, Desmala Sure Yayınları
* ''38 ra Jü Pelge'', Dr. H. Çağlayan , Tij Yayınları
* ''Dersim, Jandarma Umum Komutanlığı'nın Raporu'', Kaynak Yayınları
Satır 126 ⟶ 140:
* ''Zazalar ve Kızılbaşlar'', Nazmi Sevgen, Kalan Yayınları
* ''Kürt Sorununu Yeniden Düşünmek'', Mustafa Akyol, Doğan Kitap
* ''Kürtler Bir El Kitabı'', Mehrdad R. Izady, Doz Yayınları, Îstanbûl 2004
* ''Türkiye'de Etnik Topluluklar'', Peter Alford Andrews, tümzamanlar yay.
* ''Die Rolle des Bildungswesens beim Demokratisierungsprozeß in der Türkei unter besonderer Berücksichtigung der Dimili (Kirmanc-, Zaza-) Ethnizität'', Kahraman Gündüzkanat. LIT-Verlag, Münster, 1997
Satır 139 ⟶ 154:
* [http://www.zazaki.de Zazaki.de] - Zazaca ve Zazalar üzerine bilimsel ve kültürel bilgi sitesi
* [http://zazader.org/ Zaza Dil ve Kültür Derneği (Zaza-Der)]
* [http://www.zazadilder.org/ Zaza Dil,Kültür ve Tarihi Derneği]
* [http://www.zazaki-institut.de Enstitüyê Zazaki] - Frankfurt Zaza Dil Enstitüsü resmi site
 
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Zazalar" sayfasından alınmıştır