Kimberlit: Revizyonlar arasındaki fark

Adını 1870 yılında ilk defa bulunduğu Güney Afrika’nın [[Kimberley]] şehrinden alan kimberlit, elmas oluşumuna sahiplik yapan [[volkanik]] bir kayaçtır.<ref name=Elmaslar>{{dergi kaynağı|soyadı=A. COCKBURN|dergi=National Geographic Türkiye|tarih=2002|yıl=2002|ay=Mart}}</ref>

Kimberlitler, tipik olarak dondurma külahı şeklinde olup derinlere gidildikçe daralırlar. Derinlikleri 150 ve 450 km arasında değişir. Bilinen en büyük [[kimberlit bacası]] oluşumunun çapı 1 km’den azdır. Bu bacaların jeolojik yaşları da farklılıklar göstermektedir. Örneğin; Güney Afrika’daki bacalar [[Prekambriyen]], Avustralya’dakiler [[Oligosen]], Brezilya’dakiler [[MesozoyikMezozoyik]] ve Rusya’dakiler [[Permiyen]] döneminde oluşmuşlardır.

[[Elmas]], ekonomik öneme sahip magmatik kökenli bir mineraldir. Sertlik ölçeğinde en üstte yer alan elmasın oluşumu için yaklaşık 3000 MPa basınç ve 800 C° sıcaklığa ihtiyaç olduğu belirlenmiş olup, bu da kıtasal alanlarda en az 100 km derinliğe karşılık gelmektedir.

Elmas kristallendikten sonra kabukta yukarıya doğru baca şekilli iletim kanalları ile yükselir. [[Elmas]] taşıyıcı bacalar yüzeye doğru giderek genişleyen bir geometriye sahiptir. Bu bacalardan yükselen asıl gereç ultramafik bir magmatik kayaç olan kimberlittir. [[Elmas]] kimberlit kütlesi içinde saçılmış halde bulunmaktadır. Elmas bakımından en verimli kimberlit bacaları Güney Afrika’da bulunmaktadır. ABD’de ([[Arkansas]]) benzer bir elmas yatağı vardır. Ancak bu yatak tümüyle işletilmiş olup günümüzde sadece turistik amaçlarla kullanılmaktadır. Ayrıca her kimberlit oluşumu elmas içermemektedir.<ref name=Elmaslar>{{dergi kaynağı|soyadı=A. COCKBURN|dergi=National Geographic Türkiye|tarih=2002|yıl=2002|ay=Mart}}</ref>

Elmas sahaları bulunurken havadan ve yerden arama yapılmaktadır. Yerden yapılan aramalarda, manyetik yöntemler kullanılır. Çünkü ; kimberlit oluşumları yan kayaçlara göre yüksek oranda manyetik mineraller içermektedir. Ana kaynağın tespiti için ise; akarsular ve derelerdeki taşıma malzemeler incelenerek [[prope garnet]], [[ilmenit]], [[krom]] ve [[spinel]] gibi belirteç minerallerin olup olmadığı araştırılır. Örneğin ; Botsvana’nın [[Kalahari Çölü]] kıyısındaki kimberlit bacası 1973 yılında maden arayıcıları tarafından yerin 40 metre derinliğinden elmas tanelerine bağlı garnet ve ilmenit minerallerini yüzeye taşıyan “termitler”“[[termitler]]” sayesinde bulunmuştur.

Kimberlit oluşumlarının olduğu yerlerde açık ocak ya da yer altında elmas madenciliği yapılmaktadır. Güney Afrika’daki [[Premer Madeni]] başta açık yöntemle başlamış ; fakat sonraları bir gabro siline rastlanınca yer altı olarak devam etmiştir. Taşıma yataklarında ise, bu madencilik türü kazı-yükleme-taşıma şeklinde gerçekleşmekte ve buldozer-yükleyici-kamyon kullanılmaktadır. Bazı yerlerde ise dredging yapılarak okyanus tabanı taranmaktadır. Özellikle Nabibya kıyılarında çok gözlenen bu durum özel gemilerle yapılmaktadır. Bu modern madenciliğin yanında çok ilkel koşullarda da Afrika’da madencilik yapılmaktadır.

Elmas konsantrasyonunda yer alan [[jigler]], yıkama ile elde edilmekte, daha sonra ağır ortam yıkama bölümünde öğütülmüş ferrosikondan[[ferrosikon]]dan hazırlanmış ortamda kayaç oluşturan mineraller ayrılmaktadır. Bu işlemden sonra ise ilmenit ve garnet, konsantre elektromanyetik ayrıma tabi tutularak ayrılmakta ve gres kaplı masalara beslenmektedir. Masaların üzerindeki gresin yakaladığı elmaslar da elle toplanarak ayırma işlemi tamamlanmaktadır.<ref name=Elmaslar>{{dergi kaynağı|soyadı=A. COCKBURN|dergi=National Geographic Türkiye|tarih=2002|yıl=2002|ay=Mart}}</ref>

Kimberlit birincil elmasların en önemli kaynağıdır. Birçok kimberlit borusu zengin [[alüvyal]] veya [[elüvyal]] elmas birikintilerini üretir. Yaklaşık 6400 kimberlit borusu keşfedilmiştir. Bunların 900 tanesi ‘’Elmasımsı’’‘’elmasımsı’’ olarak sınıflandırılmış ve sadece 300 tanesi ekonomik açıdan değerli bulunmuştur.<ref name=Mining.com>[http://www.mining.com/diamond-investing-faq-40055/ "Diamond Investing FAQ"], ''[[Mining.com]]'', February 18, 2014.</ref>