Gamet: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k Rapsar tarafından yapılan değişiklikler geri alınarak, Khutuck Bot tarafından değiştirilmiş önceki sürüm geri getirildi. |
ilk |
||
1. satır:
'''Gamet''' ([[Grekçe]] γαμετή ''gamete'' "kadın eş"<ref name=OnlineEtDict>{{Web kaynağı|başlık=gamete|url=http://www.etymonline.com/index.php?term=gamete&allowed_in_frame=0|yayıncı=Online Etymology Dictionary}}</ref>) [[eşeyli üreme]] yolu ile çoğalan [[organizma]]larda [[döllenme]] evresinde bir başka [[hücre]] ile birleşerek kaynaşan hücredir. [[Morfoloji]]k olarak iki farklı gamet üreten ve her bireyin tek bir tip gamet ürettiği türlerde [[ovum]] ya da yumurta adı verilen daha büyük gamet türünü üreten bireyler [[dişi]], daha küçük ve [[iribaş]]a benzeyen [[sperm]] adı verilen gamet hücrelerini üreten bireyler [[erkek]] olarak adlandırılır. Dişilerin ve erkeklerin farklı boyutlarda gamet üretmesine [[anizogami]] ya da [[heterogami]] denir; örneğin insan ovumu bir tek insan sperm hücresinin yaklaşık 100.000 katıdır.<ref>Marshall, A. M. 1893. Vertebrate embryology: a text-book for students and practitioners. GP Putnam's sons. </ref><ref>Yeung, C., M. Anapolski, M. Depenbusch, M. Zitzmann, and T. Cooper. 2003. Human sperm volume regulation. Response to physiological changes in osmolality, channel blockers and potential sperm osmolytes. Human Reproduction 18:1029. </ref>). Buna karşın [[izogami]] her iki cinsiyetten gelen gamet hücrelerinin aynı büyüklükte ve şekilde olması durumudur. Gamet adı ilk olarak [[Avusturya]]lı biyolog [[Gregor Mendel]] tarafından kullanılmıştır. Gametler bir bireyin [[DNA dizisi|genetik bilgisi]]nin yarısını, her tipin [[ploitlik|1n]] takımını taşırlar.
==Farklılaşma==
Gametin aksine bir bireyin [[ploitlik|diploid]] [[somatik hücre]]leri spermeden gelen bir [[kromozom]] seti ile birlikte yumurtadan gelen bir [[kromozom]] seti olmak üzere ''ana'' ve ''baba''nın özelliklerini taşıyan genleri içinde barındırır. Bir gametin kromozomları her iki kromozom setinden birinin tam bir kopyası değildir ve genellikle rastgele [[mutasyon]]lar sonucunda farklılaşmış [[DNA dizisi]] yani yeni [[protein]]ler ve [[fenotip]]lar oluşur.
==Bitkiler==
Eşeyli olarak üreyen [[bitki]]lerin de gametleri vardır. Ancak bitkilerde diploid ve haploid kuşakların birbirini izlemesi nedeniyle bazı farklılıklar bulunur. [[Kapalı tohumlular]]da [[çiçek]]ler haploid kuşağı oluşturmak için [[mayoz bölünme]]den geçer, haploid kuşak ise gametleri oluşturmak için [[mitoz bölünme]]den geçer. Dişi haploid [[tohum taslağı]] ya da ovül olarak adlandırılır ve çiçeğin [[yumurtalık (bitki)|yumurtalığı]]nda oluşur. Haploid ovül olgunluğa eriştiğinde dişi gameti oluşturur.
Erkek haploide ise [[polen]] adı verilir ve [[Erkek organ (çiçek)|anter]]de oluşur. Polen erişkin bir [[Tepecik (bitki)|tepeciğin]] üzerine konduğunda çiçeğin içine doğru bir [[polen borusu]] hâline gelir. Haploid polen mitoz bölünme ile oluşturduğu spermi salarak döllenmeyi başlatır.
==Cinsiyetin belirlenmesi==
[[İnsan]]larda normal bir [[ovum]] yalnızca [[X kromozumu]] taşırken bir sperm ya X ya da [[Y kromozomu]] taşır. Normal olmayan bir ovum mayoz bölünmenin iki evresinden biri ya da ikisinde oluşan hata sonucunda ya iki X kromozumu taşır ya da hiç kromozom taşımazken normal olmayan sperm ise yine aynı nedenle ya cinsiyet belirten kromozomları taşımaz, ya da bir XY çifti, bir XX çifti veya bir YY çifti taşıyabilir. Yani erkek ve dişi gamet hücrelerinin birleşmesiyle oluşan [[zigot]]un [[cinsiyet]]ini sperm hücresi belirler. Eğer zigot iki X kromozomuna sahipse dişi, bir X ve bir Y kromozomuna sahipse erkek olur.<ref name="Phelan2009">{{Kitap kaynağı|yazar=Jay Phelan|başlık=What Is Life?: A Guide to Biology W/Prep-U|url=http://books.google.com/books?id=F4okAxTXPtIC&pg=PA237|tarih=30 April 2009|yayıncı=Macmillan|isbn=978-1-4292-2318-8|pages=237–}}</ref> Kuşlar için ise [[ZW cinsiyet belirleme sistemi]] ile dişi ovum yavruların cinsiyetini belirler.<ref name="Phelan2009"/>
==Notlar==
{{kaynakça}}
[[Kategori:Klasik genetik]]
[[Kategori:Üreme hücreleri]]
[[Kategori:Üreme sistemi]]
| |||