Türkiye: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
yeni giriş. |
Anayasa + Tartısma sayfası |
||
1. satır:
{{Hakkında|bir ülke||Türkiye (anlam ayrımı)}}
{{Ülke bilgi kutusu
| tam_adı = Türkiye Cumhuriyeti
Satır 12 ⟶ 11:
| en_büyük_şehir = [[İstanbul]]
| resmî_diller = [[Türkçe]]
| milliyet = [[Türk]]
| yönetim_biçimi = [[Üniter devlet|Üniter]] [[parlamenter cumhuriyet]]
| kurucusu = [[Mustafa Kemal ATATÜRK]]
| yönetici_unvanı1 = [[Türkiye Cumhurbaşkanı|Cumhurbaşkanı]]
| yönetici_adı1 = [[
| yönetici_unvanı2 = [[Türkiye Başbakanı|Başbakan]]
| yönetici_adı2 = [[
| yönetici_unvanı3 = [[Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı|Meclis Başkanı]]
| yönetici_adı3 = [[Cemil Çiçek]]
| yönetici_unvanı4 = [[Türkiye Anayasa Mahkemesi başkanları listesi|Anayasa Mahkemesi Başkanı]]
| yönetici_adı4 = [[Haşim Kılıç]]
| yasama_organı = [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]]
| egemenlik_tipi = [[Osmanlı İmparatorluğu]]'nun {{nobold|[[Osmanlı İmparatorluğu dağılma dönemi|yıkılışı]]}}
Satır 36 ⟶ 41:
| nüfus_yoğunluğu_milkare = 239,8
| nüfus_yoğunluğu_sırası = 108.
| GSYİH_SAGP_yılı = 2012
| GSYİH_SAGP = {{nowrap|1.123 trilyon $<ref name="IMF GDP">{{Web kaynağı|başlık=Report for Selected Countries and Subjects|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2013/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=63&pr.y=6&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=186&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=|çalışma=World Economic Outlook Database, April 2013|yayıncı=[[International Monetary Fund]]|erişimtarihi=16 Nisan 2013|yer=Washington, D.C.|tarih=16 Nisan 2013}}</ref><!--end nowrap:-->}}
Satır 62 ⟶ 66:
| telefon_kodu = [[Türkiye'deki telefon numaraları|+90]]
}}
'''Türkiye''' veya resmi adıyla '''Türkiye Cumhuriyeti'''<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa_2011.pdf |başlık=Türkiye Cumhuriyeti anayasası |erişimtarihi=14 Ocak 2011 |yayımcı=[[Türkiye Büyük Millet Meclisi|tbmm.gov.tr]] |dil=[[Türkçe]]}}</ref> ({{ses|Tur-Türkiye_Cumhuriyeti.ogg|''Türkiye Cumhuriyeti''}}), başkenti [[Ankara]] olan ve [[Avrupa]] ile [[Asya]] kıtalarının her ikisinde de toprağı bulunan ülkedir. Ülke topraklarının büyük bölümü [[Anadolu Yarımadası]]'nda, bir bölümü ise [[Balkan Yarımadası]]'nın uzantısı olan [[Trakya]]'da bulunur. Ülkenin üç yanı [[Akdeniz]], [[Karadeniz]] ve bu iki denizi birbirine bağlayan [[Marmara Denizi]] ve [[Ege Denizi]] ile çevrilidir. Komşuları; batıda [[Yunanistan]] ve [[Bulgaristan]], doğuda [[Gürcistan]], [[Ermenistan]], [[Azerbaycan]] ([[Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti]]) ve [[İran]], güneyde ise [[Irak]] ve [[Suriye]]'dir.
Türkiye, kadim ekinsel mirasa sahip [[Demokrasi|demokratik]], [[Seküler devlet|lâik]], [[Üniter devlet|merkeziyetçi]] ve [[Anayasal cumhuriyet|anayasal bir cumhuriyettir]].{{olgu}} [[Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1924)|1924 anayasası]] ile devletin resmî dini [[İslam]] olarak kabul edilmişken, 1928 anayasa değişikliği ile bu ibare kaldırılmıştır.<ref name="Türkiye Büyük Millet Meclisi">{{Web kaynağı|url=http://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa24.htm |biçim=HTML|başlık=1924 Anayasası |yazar=Türkiye Büyük Millet Meclisi |yayımcı=TBMM, Resmî Gazete |tarih=10/1/1945}}</ref><ref name="KONDA Research and Consultancy">{{Web kaynağı|url=http://www.konda.com.tr/html/dosyalar/ghdl&t_en.pdf |biçim=PDF|başlık=Religion, Secularism and the Veil in daily life |yazar=KONDA Research and Consultancy |yayımcı=Milliyet |tarih=2007-09-08}}</ref> [[Türkiye'de laiklik|Laiklik]] ilkesi ise 1937 yılında anayasaya konulmuştur.<ref>http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-24/ataturk-ve-laiklik</ref> Ülkenin resmi dili [[Türkçe]] olup, yaygın din [[İslam]]'dır.
[[Oğuzlar]], bugün Türkiye ([[Halk Latincesi]]nde "Türklerin Yurdu" anlamına gelen ''Turchia'' sözcüğünden türemiştir) olarak bilinen alana 11. yüzyılda göç etmeye başlamıştır. Göç, [[Selçuklular]]ın [[Bizans İmparatorluğu|Bizanslılar]] karşısında elde ettikleri [[Malazgirt Meydan Muharebesi|Malazgirt Zaferi]]'yle hızlanmıştır.<ref>{{Web kaynağı|url=http://countrystudies.us/turkey/5.htm |başlık=Turkey – Turkish Origins |yayımcı=Countrystudies.us |tarih= |erişimtarihi=2011-05-16}}</ref> Birçok küçük [[Anadolu beylikleri|beylik]] ve [[Anadolu Selçuklu Devleti]], [[Anadolu]]'yu [[Moğol istilaları]]na kadar yönetmiş ve 13. yüzyılda [[Osmanlı İmparatorluğu kuruluş dönemi|Osmanlı Beyliği]] Anadolu'yu birleştirerek Doğu Avrupa, Yakın Doğu ve Kuzey Afrika'yı yöneten bir devlet hâline gelmiştir. [[I. Dünya Savaşı]]'ndaki yenilgisinin ardından çöken Osmanlı İmparatorluğu'nun birçok bölgesi [[İtilaf Devletleri]]nce işgal edilmiştir. [[Mustafa Kemal Atatürk]] önderliğindeki genç bir subay kadrosunun örgütlediği [[Türk Kurtuluş Savaşı|başarılı direnişin]] ardından 1923 yılında [[Türkiye cumhurbaşkanları listesi|ilk cumhurbaşkanı]] Mustafa Kemal (Atatürk) olan Türkiye Cumhuriyeti kurulmuştur.
Türkiye
[[Avrupa]] ve [[Asya]] kıtaları arasındaki geçiş yolları üzerindeki konumu Türkiye'ye anlamlı bir güç ve önem kazandırmaktadır. Türkiye, siyaset bilimciler ve ekonomistlere göre stratejik konumu, büyük ekonomisi ve askeri kabiliyetiyle bir [[bölgesel güç]]tür.<ref>Stratfor: "Turkey and Russia on the Rise", by Reva Bhalla, Lauren Goodrich and Peter Zeihan. March 17, 2009.</ref><ref>Stratfor: "The Geopolitics of Turkey", by George Friedman. July 31, 2007.</ref>
== Köken ==
Satır 139 ⟶ 145:
{| class="wikitable" style="text-align:right; float:right; margin-right:9px; margin-right:2px;"
|-
| align="center" | [[Dosya:
|-
| align="center" |[[
| align="center" |[[
|}
Türkiye, [[Parlamenter sistem|parlamenter]] [[temsilî demokrasi]]nin uygulandığı bir ülkedir. 1923 yılında cumhuriyetin ilanından bu yana ülkedeki laiklik güçlü bir şekilde gelişmiştir.<ref name="TR_Secularism">{{Kitap kaynağı|title=Religion and Politics in Turkey|first=Ali|last=Çarkoğlu|publisher=Routledge, UK|year=2004|isbn=0-415-34831-5|url=http://books.google.com/?id=t5G_zw9exMQC&pg=PP1&lpg=PP1&dq=Religion+in+Turkey}}</ref> [[Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982)|Türkiye Cumhuriyeti Anayasası]], ülkenin yasal çerçevesini çizer, hükûmetin temel ilkelerini ortaya koyar ve üniter bir merkezi devlet olarak Türkiye'yi belirler.
[[Türkiye cumhurbaşkanları listesi|Cumhurbaşkanı]], [[Devlet başkanı|ülkenin başkanı]]dır ve büyük ölçüde törensel bir role sahiptir, beş yıllık aralıklarla yapılan doğrudan seçimler aracılığıyla seçilir. [[
Ülkede [[Kuvvetler ayrılığı]] ilkesi benimsenmiştir. [[Yürütme erki|Yürütme]], başbakan ve hükûmeti oluşturan [[Bakanlar Kurulu]] tarafından; [[Yasama organı|yasama]], [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]] tarafından; [[yargı]], bağımsız mahkemeler tarafından yönetilmektedir. [[Anayasa Mahkemesi]], yapılan kanunların anayasa ile uygunluğunu denetlemekle yükümlüdür. [[Danıştay (Türkiye)|Danıştay]], idari davalar için başvurulabilecek en son mahkemedir; [[Yargıtay (Türkiye)|Yargıtay]] karar ve hükümlerin son inceleme merciidir.
Satır 191 ⟶ 197:
{{Ana madde|Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu}}
Türkiye'nin bilim ve teknoloji işlerini yürütmesini sağlayan kurum [[TÜBİTAK]] (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu)'tır Türkiye tarihi boyunca bir çok bilim adamına sahip olmuştur. Özellikle Osmanlı ve Selçuklu İmparatorluğu'nda yaşayan bilim insanları (Bkz; [[Gazali]] [[Ömer Hayyam]] [[Ali Kuşçu]] [[Şerafettin Sabuncuoğlu]] [[Akşemseddin]]) önemli çalışmalara imza atmışlardır.Cumhuriyetin ilanından sonra ise dünyaca ünlü bir matematikçi olan [[Cahit Arf]] [[Arf değişmezi]] ve [[Arf halkaları]]
''"Birincisi, sık sık ve ücretli izinli olarak dışarıdaki bilim merkezlerinde çalışmam ve bu bilimsel alışverişe öğrencilerimi de katmam. İkincisi, Türkiye'mizin seviyesine ve ihtiyaçlarına uygun olmayan üst düzeyde bir araştırma yaparak gençliğe zararlı bir örnek olmam."''
Şu an ise Türkiye kendi yapımı uydusu olan [[Göktürk-2]]'yi uzaya göndermiştir ancak bunu Çin'deki Jiuquan Fırlatma Üssü'nden
=== İdari Bölünüşü ===
Satır 202 ⟶ 208:
Türkiye'nin başkenti [[Ankara (il)|Ankara]]'dır. Ülkedeki en büyük idari bölümler illerdir ve 81 il vardır. Bir il; il merkezi, ilçe merkezleri ve ilçelere bağlı bütün köyleri kapsar. İllerde yönetme ve yürütme görevini, devletin atadığı valiler yerine getirir. Türkiye, [[Türkiye'nin coğrafi bölgeleri|7 coğrafi bölge]]ye ayrılmıştır ancak bu bölgeler herhangi bir idari yapıyı temsil etmemektedir.
İllerin merkezlerine verilen ad genellikle aynıdır ancak [[
Ülkenin ekonomik, finansal ve kültürel kalbi olan [[İstanbul]], aynı zamanda en gelişmiş şehirdir.<ref name="USLC_TRGeo">{{Web kaynağı|url=http://countrystudies.us/turkey/18.htm|başlık=Geography of Turkey|yazar=US Library of Congress|yazarbağı=US Library of Congress|yayıncı=US Library of Congress|erişimtarihi=13 December 2006}}</ref> Son nüfus sayımına göre nüfusun %77,3'ü il ve ilçe merkezlerinde yaşamaktadır.<ref name=tuiksayim /> 20 ilin nüfusu 1 milyonun üzerindedir ve yine 20 ilin nüfusu 1 milyon ile 500.000 arasındadır.<ref name=tuiknufus/> Yalnızca iki ilin nüfusu ise 100.000 rakamının altındadır.<ref name=tuiknufus/>
Satır 431 ⟶ 437:
"[[Kurtlar Vadisi Irak]]" adlı 10 Milyon dolar bütçeyle Türkiye'nin [[Fetih 1453]]' ten sonra en masraflı yapımı unvanını taşıyan film, Anti-Amerikanizm içerdiği iddialarıyla Türkiye'de olduğu kadar yurt dışında da çok tartışılmaktadır.
=== Müzik ===
Satır 576 ⟶ 580:
{{Link KM|ar}}
{{Link KM|fi}}
{{Link KM|en}}▼
{{Link KM|tt}}▼
{{Link SM|hu}}▼
{{Link SM|hr}}
{{Link SM|ka}}
{{Link SM|lv}}
{{Link SM|mk}}
{{Link SM|pt}}
|