Apoptoz: Revizyonlar arasındaki fark

'''Apoptozis''' veya '''Apoptoz''', ([[Yunanca]]: ''apoptōsis'' yani "(ayrılarak) düşmek"{{ref|1}}, ''apo''="-den/-dan" ve ''ptosis''="düşmek") [[programlanmış hücre ölümü]]nün ana tiplerinden biridir. Bu tip, vücutta ihtiyaç duyulmayan veya anormalleşmiş hücrelerden kurtulmanın normal yoludur. [[Akut]] hücresel zarar sonucu olan hücre ölümü tipi [[nekroz]]dan farklı olarak apoptoz belirli bir moleküler işlemler serisinin (sırasının) sonunda hücrenin ölümünü sağlar ve aynı zamanda organizmanın yaşam döngüsü için gerekli ve yararlıdır. Örneğin gelişen bir [[embriyo]]da [[parmak|insan parmaklarının]] farklılaşması parmaklar arasındaki hücrelerin apoptoz başlatması gerekir ki parmaklar birbirinden ayrılabilsin. [[Nekroz]]'<nowiki/>dan farklı olarak, apoptozis'eapoptoza uğrayan bir hücre küçülerek ölür.

Evrimsel açıdan insandan nematoda kadar tüŸm canlılar arasında korunmuş bir programlanmış hüŸcre ölüŸm mekanizmasından, yani apoptozis'tenapoptozdan söšz etmek müŸmküŸndüŸr).<ref>Vaux, D.L., Haecker, G. and Strasser, A., An evolutionary perspective on apoptosis. Cell 76: 777-779, 1994.</ref>

ApoptozisApoptoz sinyali alan bir hücrenin kromatini yoğunlaşmaya başlar. Benzer bir şekilde sitoplazma da yoğunlaşır ve hücrenin boyutları küçülmeye başlar. Bir süre sonra hücre apoptotik cisimcik olarak adlandırılan daha küçük parçalara bölünür. Bu parçalara Apoptotikapoptotik cisimcikler de denilir. Apoptotik cisimcikler; yüzeylerinde yeni sinyal verici yapılaryapıları ortaya çıkarır ve bu sinyalin uyarısı ile yakınlarındaki hücre tarafından (bunlar genelde histiyosit'lerdirhistiyositlerdir) fagosite edilerek ortadan kaldırılır.<ref>Lipponen P, Aaltomaa S, Kosma VM, Syrjänen K. Apoptosis in breast cancer as related to histopathological characteristics and prognosis. Eur J Cancer. 1994; 30A(14): 2068-73.</ref><ref>Wyllie AH, Kerr JF, Currie AR. Cell death: the significance of apoptosis. Int Rev Cytol. 1980;68:251-306.</ref>

Apoptozis'inApoptozun organizmadaki temel fonksiyonlarıişlevleri şunlardır:

* Kadınlarda menstruel siklusdasiklusta endometrialendometriyal hücrelerinin (uterus'unuterusun iç katmanındaki epiteller) yıkımı.

* TümöralTümör hücrelerinhücrelerinin ortadan kaldırılması.

* VirusVirüs ile infekte olmuş hücrelerin ortadan kaldırılması.

Kaspazlar apoptozisapoptoz esnasında önemli rol oynayan sistein-proteaz grubu enzimlerdir. Açılımı; "Cysteine Aspartate Specific ProteASEs- CASPASE" şeklindedir. Öncelikli olarak inaktif proteinler olarak sentezlenen bu enzimler çeşitli yollarla aktive edilirler. veDaha sonra hücresel hedeflerdeki tetrapeptit motifleri tanır ve mevcut substrat'ı,substratı bir karboksil tarafından ayırır. Hücre ölümü sırasında meydana gelen pek çok hücresel ve şekilsel değişimler, bu enzimlerin rol oynadığı birtakım süreçler neticesinde gelişir.<ref>Nicholson DW. Caspase structure, proteolytic substrates, and function during apoptotic cell death. Cell Death Differ 1999; 6:1028-1042.</ref>

Memelilerde yaklaşık 14 kaspaz tanımlanmıştır.<ref>Alnemri ES, Livingston DJ, Nicholson DW, Salvesen G, Thornberry NA,Wong WWand et al. Human ICE/CED-3 protease nomenclature. Cell 1996; 87 (2): 171</ref> Filogenetik analiz sonucunda gen ailesinin ICE (kaspaz-1) ile ilişkili ve CED-3 benzeri olmak üzere iki altgrubu vardır. Alternatif olarak bu proteazlar, substrat özelliklerine göre de gruplandırılabilirler.<ref>Thornberry NA, Rano TA, Peterson EP, Rasper DM, Timkey T, Garcia-CalvoM, et al. A combinatorial approach defines specificities of members of the caspase family and granzyme B. Functional relationships established for key mediators of apoptosis. J. Biol. Chem. 1997; 272: 17907 - 17911.</ref>