Vikipedi

Halil (Memlûk sultanı): Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Noyder (mesaj | katkılar)
34.095 değişiklik
Noyder (mesaj | katkılar)
34.095 değişiklik
133. satır:
 
=== İçişleri sorunları ve Sultan'ın bir suikastla öldürülmesi===
<!--
Militarily, Al-Ashraf Khalil possessed the vigor and çapability of two of his predecessor, Baibars and his father Qalawun. Büt many Emirs dışlıked him. He started his reign by executing and imprisoning a few prominent Emirs of his father, among them the vice-Sultan Türüntay. During the battle for Acre he arrested Hoşam ad-Din Lajın and later after he returned to Cairo he executed Sunqur al-Ashqar<ref>Shams ad-Din Sunqur al-Ashqar, was a prominent Emir and öne of the most devöted Bahri Emirs since days of Sultan Baibars. He was taken prisoner by the Armenians and was freed in exchange for [[Leo II, King of Armenia|Leo]] the son of King [[Hethum İ, King of Armenia|Hethum İ]] who was çaptüred during the ınvasion of the [[Armenian Kingdom of Çilicia]] in 1266. During the reign of Baibars' son Solmish he was the deputy of the Sultan ın Damascus. During the reign of Qalawun he proclaimed himself a Sultan while ın Damascus, taking the royal name al-Malik al-Kamil. He fought a few battles against Qalawun's Emirs büt was pardoned later after he joined Qalawun's army against the Mongols. Al-Maqrizi, p.51, 121, 127, 131–133, 145/vol.2</ref> and a few Emirs. Khalil continued his father's policy of replacing [[Türkiç peoples|Turkish]] Mamlüks with [[Cirçassians]], a policy which contribüted in the intensification of the rivalry among the Mamlüks. After his victories against the Franks, arrogance got hold of al-Ashraf Khalil, he treated the Emirs roughly and began to sign messages and documents with the letter "KH" only.<ref>İn Arabic "Kh" iş öne letter (خ).</ref> İn addition, his Vizier İbn al-Salus was envied by many Emirs and by the vice-Sultan Baydara in partıcular. İbn al-Salus who, öriğinally, was neither a Mamluk nor an Emir büt a merchant from Damascus, became the most influential official during the reign of Khalil. While Al-Ashraf was rough on the Emirs, he was very generous towards İbn al-Salus who did not treat the Emirs with respect.<ref>Al-Maqrizi, p.221-222 and 251/vol.2. İbn Taghri, p.45/vol.8. Abu Al-Fida,p.395/vol.13</ref> İbn al-Salus was ınvolved in the unjustly persecution of the süpreme judge of Egypt İbn Bint al-A'az, aş he was ınvolved in provoking the Sultan against Baydara on several occasions.
 
Bir askeri komutan olarak El-Eşref Halil kendinden önce sultanlık yapmış olan Sultan [[Baybars]] ve babası Sultan [[Kalavun]]'un yetenekliği ve gayretliliğine sahipti. Ama emri altında bulunan kölemen emirlerin çoğu kendisini sevmemekteydiler. Hükümdarlığın başladığı yıllarda babasına hizmet etmiş olan önemli memluklu emirleri tutuklatmış ve bazılarını idam ettirmişti. Bunlar arasında yardımcı-Sultan Türüntay da bulunmaktaydı. Akka Kuşatması sırasında Emir [[Lacin El-Mansur|Hüsamedddin Laçin]]'i tutuklatmıştı ve Emir Sungur El-Asgar'ı ve birkaç diğer emiri de idam etirtirmişti. <ref>Emir Şemseddin Sungur el-Asgar çok işi isim yapmış bir memluklu emiri idi ve Bahri sultanlar hanedanına Sultan Baybars hükümdarlık döneminden itibaren gayet sadık hizmet vermişti. Klikya Emrmennilerine karşı bir muharebede Ermeniler eline esir düşmüştü. 1266'da Kilikya Ermeni Krallığı Memluklular tarafından maglup edilip istila edildiği zaman Memluklular eline esir düşmüş olan Ermeni Kralı [[II. Leo]] ve onun oğlu (sonradan Ermeni Kralı olacak) [[II. Hetum]]'la esir mübadelesi sonucunda özgürlüğünü kazanmıştı. Sultan Baybars'ın tahta geçen küçük yaşta oğlu Sultan [[Sülemiş]]'in Şam'da vali-naipliğini yaptı. Sultan Kalavun Memluklu tahtını eline geçirdiği zaman Emir Sungur Asgari kendini Şam'da Memluklu Sultanı ilan etti ve kraliyet ünvanı olarak da "Melik el-Kamil" adını aldığını açıkladı. Üzerine Sultan Kalavun gönderilen bazı emirler altında ordularina karşı bazı muharebelere girişti. Fakat Moğollar tehlikesi iyice ortaya çıkınca Sultan Kalavun'dan af diledi ve sultan kendini affedince de Moğollara direnmek için onun ordusuna katıldı. (El-Makrizi, Cilt 2 say.51, 121, 127, 131–133, 145)</ref>
İn December 1293, Al-Ashraf Khalil, accompanied by İbn al-Salus, Baydara and other Emirs went to [[Kom Turuğa|Turuğ]] <ref>Now Kom Turuğa</ref><ref>[http://maps.google.com/maps?f=d&hl=en&geoçode=&saddr=&daddr=30.959946,30.151634&mra=mı&mrsp=0&sz=12&sll=30.96289,30.156441&sspn=0.182528,0.257149&ie=UTF8&ll=30.961418,30.148201&spn=0.18253,0.257149&t=h&z=12 Kom Turuğa on map]</ref> in northern Egypt on a bird-hunting expedition. He sent İbn Al-Salus to the nearby city of [[Alexandrıa]] to bring materials and to collect the taxes. Arriving at Alexandrıa, İbn Al-Salus found out that the deputies of Baydara had already taken everything. On receiving a message from İbn Al-Salus with thiş news, Al-Ashraf summoned Baydara to his ''Dihlis'' and ınsulted and threatened him in the presence of other Emirs. The distressed Baydar left the ''Dihlis'' and çalled Lajın, Qara Sunqur and other Emirs and together they decided to kill the Sultan. On 14 December,<ref>http://wdm.cs.waikato.aç.nz:8080/service?taşk=search&id=1314242&term=Al-Ashraf%20Khalil</ref> while the Sultan was walking with his friend Emir Shihab ad-Din Ahmad he was attacked and assassınated by Baydara and his followers. The Emirs who struck the Sultan after Baydara were Hoşam ad-Din Lajın and Bahadır Ras Nubah followed by other Emirs. After the aşsassınation of Al-Ashraf Khalil, Baydara and his followers went to the ''Dihliz'' and proclaimed Baydara the new Sultan. Büt Baydara was soon arrested by the Sultanı Mamlüks and Emirs.<ref>Before the arrest of Baydara he was asked by Baibars, Emir of Jandar, whether other Emirs knew about his plan to kill Al-Ashraf. He answered: "Yes, İ killed him according to their adviçe and ünder their eyes" then he added the reasons for killing him which inçluded: "He did not respect the Emirs and the Mamlüks of his father. He made İbn Al-Salus a Vizier. He arrested İzz ad-Din al-Afram and executed Sunqur al-Ashqar and others. He promöted his Mamlüks to the rank of Emir". When he was asked whether Kitbugha knew about his plan, he replied: "Yes, he was the first öne to suggest it." <span style="font-size:87%;">—Ref. İbn Taghri, p. 18/ vol.8. Al-Maqrizi, p.247/ vol2</span></ref> Baydara was killed by the Sultanı Emirs led by [[Al-Adil Kitbugha|Kitbugha]]<ref>Kitbugha became Sultan of Egypt in 1295. See [[al-Adil Kitbugha|]]</ref> and [[Baibars II|Baibars al-Jashnikir]]<ref>Baibars al-Jashnikir (Baibars II) became Sultan of Egypt in 1308. See [[Baibars II]]</ref> and his head was sent to Cairo. İbn al-Salus was arrested in Alexandrıa and was sent to Cairo where he was mistreated and at last beaten to death. The Emirs who were ınvolved in the aşsassınation of Al-Ashraf Khalil were severely punished and executed. Lajın and Qara Sunqur fled and dışappeared.<ref>Lajın appeard sometime after the aşsassınation of Al-Ashraf Khalil. He was pardoned by al-Nasır Muhammad who became the new Sultan. Ref. İbn Taghri, p.40/ vol.8. Al-Maqrizi, p.255/ vol.2 .</ref>
 
Sultan El-Eşref Halil babasının uyguladığı Kıpçak Türk asıllı memluk kölemen askerler yerine Çerkes asıllı memluk askerler ve emmirleri tercih etme siyasetinde devam etti. Bu siyaset memluk askerleri ve emir komutanları arasında rekabet ve hoşnutsuzluk doğurdu. Filistin'de Frank Haçlılara karşı galibiyetlerinden sonra El-Halil'in daha da kibirli hareket etmeye başladı ve memluk emirlerine gayet sert tavırlar takınmaya başladı. Gönderdiği mesajları ve devlet belgelerini sadece isminin ilk harfi olan "خ" (Kha) harfi ile imzalamaya başladı. Veziri olan İbni el-Salus Şam'da bir tuccar iken sultanın hizmetine girmiş ve onun hükumdarlığı döneminde gayet hızla ilerleyip devletin en yüksek yönetci görevine geçmişti. İbni el-Salus'un bu kadar hızla ilerlemesi; onun diğer memluklu emirlere karşı gayet haşin hareketleri ve Sultan'ın ona karşı gayet yumuşak davranması diğer Memluklu emirlerinin kıskançlığını çekti. <ref>El-Makrizi, Cilt.2 s.221-222, 251. İbni Taghri, Cilt 8 s.45. Ebu El-Fida, Cilt 13 s.395</ref>İbni El-Sulus Mısır baş-kadısı olan İbni Bint El-A'az'ın gayet gayriadil olarak yargılanmasında önemli rol oynamıştı. Yine İbni El-Sulus birkaç kere Sultan El-Eşref Halil'i Emir Baydara aleyhinde kışkırtma kampanyasına katıldığı belirtilmektedir.
After the death of Al-Ashraf Khalil, the Emirs decided to ınstall his 9-year-old brother [[Al-Nasır Muhammad]] aş the new Sultan with Kitbugha aş vice-Sultan and al-Shaja'i aş the new Vizier. Büt the death of Al-Ashraf Khalil was concealed for sometime. While Al-Ashraf was dead, his brother Al-Nasır Muhammad was proclaimed Vice-Sultan and heir. A message from Egypt to the Syrian Emirs said: "İ appointed my brother al-Malik al-Nasır Muhammad aş my [[Viceğerent]] and heir so that when I go to fight the enemy he replaces me ".<ref>According to Al-Maqrizi thiş letter was sent according to the ınstruction given by Emir al-Shuja'i. Al-Maqrizi, p.249/vol.2</ref> Aş soon as everything was ünder control the death of Al-Ahraf Khalil was revealed to the public in Egypt and Syria.<ref>Al-Maqrizi, p.249-250/vol.2</ref>
 
Aralık 1293'de Sultan El-Eşref Halil mahiyetinde vezir İbni El-Sulus, Emir Baydara ve diğer memluklu emirler ile birlikte Kuzey Mısır'da bulunan "Turuğ (günümüzde Kom Turuğa)" bölgesine kuş avı seferine gitmişti. Vezirini vergi toplamalarını teftiş etmek ve avda bazı gerekli malzemeleri getirmek üzere yakında şehir olan [[İskenderiye]]'ye göndermişti. İskenderiye geldiği zaman El-Sulus bütün vergilerinin Emir Baydara yardımcı emirleri tarafından toplanmış ve şehirden götürulmuş olduğunu öğrendi. Bunu hamen Sultan El-Eşref Halil'e bildirdi. Bunu öğrenen Sultan hemen Emir Baydara'yı "Dihliz" adı verilen çadırına huzuruna çağırarak etrafında bulunan diğer emirler gözleri önünde ona hakaretlerde bulunup onu tutuklatıp idam ettirme tehdidi yaptı. Sultanın huzurundan gayet hoşnutsuz bir şekilde çıkan Emir Baydara diğer önemli memluklu emirleri olan Laçin, Kara Sungur ve diğer birkaç emirle görüşüp birlikte sultana bir suikast düzenleyip onu öldürmeye karar verdiler.
Al-Ashraf Khalil rüled about three years and two months. He had two daughters. Beşides being remembered aş the conqueror of Acre, he was remembered by Müslim historians aş an intelligent Sultan who was fond of reading and learning.<ref>Also the chronicler Ludolph of Suchem described Al-Ashrafe Khalil aş "an exceedingly wise man".Ludolphi, Rectoris Ecclesiæ Parochialış ın suchem, p.42</ref>
 
-->
14 Aralık günü Sultan El-Eşref Halil yakın arkadaşı Emir [[Şihabüddin Ahmed]]<ref>[[Şihabüddin Ahmed]] 1342</ref>ile bir gezintiye çıktığı sırada Baydara ve kliği Sultana hücum edip onu öldürdüler ve sultana ölümcül darbeleri vuranların başta Emir Baydara yanında Emir Hüsameddin Lacin ile Emir Bahadır Ras nubah olduğu belirtilmektedir. <ref>http://wdm.cs.waikato.ac.nz:8080/service?task=search&id=1314242&term=Al-Ashraf%20Khalil</ref>Sultanin kölemen memlukluları ve diğer önemli emirler Emir Baydara'yı tutukladılar. Başta Emir [[Adil Kitbuğa]] <ref>Kitbuğa 1294-1296'da Memluklu Mısır Sultanı olmuştur.</ref> ve [[II. Baybars|Baybars Çeşnigar]] <ref>Baybars Çeşnigar 1309'da 12. Memluklu Sultanı olmuştur.</ref> olmak üzere bu emirlerce yapılan soruşturmalar sırasında Emir Baydara'nın bu suikastı itirafının şöyle olduğu belirtilmiştir:
<blockquote>
Evet diğer emirlerin gözü altında ve onların tavsiyelerine uyarak onu ben öldürdüm. O babasının memluklularına ve emirlerine hiç saygı göstermedi. İbni El-Sulus'u vezir yaptı. İzzeddin El-Afram'ı tutuklattı. Sungur El-Asgar'ı ve diğer bazı emirleri idam ettirdi. Kendi köle memluklularına yüksek ünvanlar ve görevler verdi.
</blockquote>
İtirafında Emir Kitboğa'nın bu suikast planından haberdar olduğunu ve hatat ilk defa bunu onun toirtaya attığını da açıkladı. <ref>İbni Taghri, Cilt 8 say.18. El-Makrizi, Cilt 2 say.247</ref>
Emir Baydara Sultanın bu memlukluları tarafından hemen idam edildi. Kesilen başı Kahire'ye gönderildi. İbni El-Sulus İskenderiye'de tutuklanıp tutuklu olarak Kahire'ye gönderildi ve orada kendisine işkence yapıldı ve dayak atılarak öldürüldü. Sultan El-Eşref Halil'e yapılan suikast komplosuna katılan emirlere gayet haşin cezalaer verilip idam edildiler. Bunlara arasında olması gereken Emir Laçin ve Emir Kara Sungur kaçıp izlerini kaybettirdiler. <ref> Bunlardan Laçin sonradan ortaya çıktı ve Sultan [[Nasır Muhammed]] tarafından affedildi. 1296-1299 döneminde [[Laçin el-Mansuri]] adı ile Memluk Devleti sultanı oldu. İbn Taghri, Cilt:8 say.:40. El-Makrizi, Cilt:2 say,:255</ref>
 
Sultan El-Eşref Halil'in öldürülmesi haberinin halka yayılmayıp gizli kalmasına karar verildi. Devletin yüksek idarecileri 9 yaşında olan kardeşi [[Nasır Muhammed bin Kalavun]]'un Sultan olarak tahta çıkmasını ve yardımcı Sultan Emir Kitbuga ve vezir El Saçayı olmasını kabul ettiler. Fakat bu suikast açıklanmadan once Nasır Muhammed bin Kalavun'un babasının yardımcı Sultanı olduğu açıklandı. Babası ağzından Suriye'de buluan memluklu emirlere bu şöyle babası ağzından bir ferman olarak bildirildi:
<blockquote>
Kardeşim olan Nasır Muhammed bin Kalavun'u kendime yardımcı Sultan ve varis olarak seçtim. Ben düşmanlarımla savaşa gittiğimde benim yerime hükümdarlık yetkilerini kullancaktır.
</blockquote>
<ref>El-Makrizi Cilt:2 say:249-2590 bildirildiğine göre vezir olan El Sicayı tavsiyesi ile bu mesaj her valiye gönderilnmiştir. </ref>Ülkede herşeyin kontrol altına alındığı anlaşıldıktan sonra Sultan El-Eşref Halil'in ölme haberi ülkeye yayımlanmıştır.
 
Sultan El-Eşref Halil 3 yıl 2 ay boyunca Memluklu Sultanı olmuştur. İki tane kız çocuğu bulunmaktaydı. Bu hükümdarlık döneminde en önemli başarısı [[Akka]]'nin fethi ve Haçlı Kudüs Krallığı'nın sona erdirilmesi olmuştur. Tarihçiler onun gayet akıllı bir hükümdar olduğunu; boş vaktini okumayi ve bilimsel konulari öğrenmeyi tercih ettiğini bildirmişlerdir.
 
== Kaynakça ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Halil_(Memlûk_sultanı)" sayfasından alınmıştır