Vikipedi

Acara Özerk Cumhuriyeti: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Değişiklik özeti yok
Peykbot (mesaj | katkılar)
Botlar
463.024 değişiklik
k ufak düzenlemeler
144. satır:
 
'''Acara Özerk Cumhuriyeti''' ([[Gürcüce]]: აჭარა ; tam adı: აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა - ''Açaris Avtonomiuri Respublika''), [[Gürcistan]]’ın güneybatı kesiminde yer alan özerk cumhuriyet. Yönetim merkezi [[Batum]]’dur. [[Türkiye]]’nin hemen kuzeydoğusunda [[Artvin]] ve [[Ardahan]] illeri sınırında yer alır. [[Artvin]]'in [[Hopa]] ilçesinde bulunan [[Sarp Sınır Kapısı]] [[Batum]]’a açılır. Bir süre [[Osmanlı İmparatorluğu]] yönetiminde kalmış olan Acara Özerk Cumhuriyeti, 1921'de '''[[Acara Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]]''' adıyla kurulmuş, [[Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği|Sovyetler Birliği]]'nin dağılıp [[Gürcistan]]'ın bağımsız olmasından sonra bugünkü adını almıştır.
Gürcistan'ın merkezi yönetimine tabi olan Acara Özerk Cumhuriyeti, Türkiye ile tarihi, dini ve kültürel yakınlığa sahiptir. 1921 [[Kars Antlaşması]] metninde "Garantör" terimi geçmemekle birlikte 6. maddesine dayandırılarak, özerkliğinin Türkiye'nin garantörlüğünden bahsedilmektedir.<ref>[http://tr.wikisource.org/wiki/Kars_Antla%C5%9Fmas%C4%B1 Vikikaynak "Kars Antlaşması"]</ref> <ref>[http://strateji.cukurova.edu.tr/TURK_DUNYASI/02.php ASAM Kafkasya Araştırmaları Masası]</ref> <ref> [http://www.amsi.ge/istoria/sab/yarsi.html Antlaşmanın Rusça metni] </ref>
 
== Tarih ==
''Ana madde:[[Acara tarihi]]''
 
Antik çağlarda Acara, [[Kolhis]] ve Kartli’nin bir parçasıydı. M.Ö. 5. yüzyılda [[Yunan]]lılar tarafından kolonileştirildi ve Batum (''Batis'') kenti de muhtemelen Yunanlı koloniciler tarafından kuruldu. Bölge M.Ö. 2. yüzyılda Romalılar ve daha sonra [[Bizans]]lıların eline geçti
 
11. yüzyılda [[Selçuklular]], 13. yüzyılda [[İlhanlılar]] tarafından işgal edilmesiyle bölge [[İslam]]laşmaya başladı.
160. satır:
[[Dosya:Enver Paşa in Batumi in 1918.jpg|200px|left|thumb|[[Enver Paşa]], Batum'da [[1918]]]]
=== I. Dünya Savaşı ===
[[I. Dünya Savaşı]] sırasında [[Almanya]] tarafından işgal edilmiş ve 3 Mart 1918 tarihli [[Brest-Litovsk Antlaşması]]’yla Osmanlı'nın toprağı oldu.
 
[[Mondros Mütarekesi]] gereğince [[İngiltere]] tarafından geçici olarak işgal edilmiş ve [[Kurtuluş Savaşı]] döneminde Bolşeviklerin Gürcistan'a saldırı sırasında Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti Ordusu tarafından alınmıştır. [[Türkiye Büyük Millet Meclisi (1. Dönem)|Birinci meclise]] [[Akif Sümer|Akif Bey]] (Sümer), [[Ahmet Fevzi Erdem|Ahmet Fevzi Bey]] (Erdem), [[Hahutzade Ahmet Nuri Efendi]], [[Ali Rıza Acara|Ali Rıza Bey]] (Acara), [[Edip Dinç|İmamzade Edip Efendi]] (Dinç) olmak üzere beş Batum milletvekili seçilmiştir.
171. satır:
Müzakerenin sonucu Türkiye Büyük Millet Meclisi Ordusuna bağlı birlikler 7 Mart'ta [[Ardahan]] ve [[Artvin]]'i, 10 Mart'ta [[Ahıska]]'yı almış ve [[14 Mart]]'ta Batum ve [[Ahılkelek]]'e girmişlerdir. Gürcüler Ahıska ve Ahılkelek'in Türkiye'ye verilmesine razı olmuş; ancak Batum'u vermek istememiştir. [[16 Mart]] 1921'de [[Moskova Antlaşması]] imzalanarak Batum'un Sovyetlere bırakılması kararlaştırıldıysa bu haber cepheye ulaşmamıştır. Bu arada [[11. Ordu (SSCB)|11.]] [[Kızıl Ordu]] Batum'a yaklaşmaktaydı.<ref>''Doğu Cephesi'', s. 250.</ref>
 
Gürcü ordusu Kızıl Ordu'nun saldırısına dayanamayarak son hattı olan [[Samatredi]] - [[Poti]] hattından geri çekilmiş ve ordunun büyük kısımı Bolşevikleşmiştir. 17 Mart'ta Gürcü hükûmeti Batum'u terketmiştir. Gürcü kurucu meclisi Batum'u terk etmeden önce şu kararı vermiş:
 
''Batum'u Türklere terk etmektense Bolşeviklerde kalması daha iyidir. Çünkü bir gün Sovyetler ortadan kalkacak, fakat bir kere Türk olan Batum daima Türk kalacaktır.''<ref>''Doğu Cephesi'', s.251, Bois de Barre, ''İran yolları Mültekasında Seyahat'', s. 132.</ref>
187. satır:
== Yasama ve yönetim ==
 
[[Aslan Abaşidze]]’nin 2004'te devrilmesinden sonra Acara Özerk Cumhuriyeti’nin statüsü Gürcistan anayasasında yapılan değişikliklerle kısıtlandı. Yeni statüye göre bölgesel yasama organı olan Yüksek Konsey (parlamento) 30 üyeden oluşur ve 5 yılda bir yenilenir. Bölgesel hükümet olan Acara Özerk Cumhuriyeti Bakanlar Konseyi'nin başkanı, Gürcistan devlet başkanı tarafından belirlenmektedir. Devlet Başkanına bölgesel hükümeti ve parlamentoyu feshetme yetkisi de verilmiştir. <ref>[http://www.parliament.ge/files/68_1944_951190_CONSTIT_27_12.06.pdf Gürcistan Anayasası]</ref>
[[Dosya:Adjara-gov-logo.JPG|right|thumb|Acara Özerk Cumhuriyeti Hükümeti logosu]]
Acaristan, 6 yönetim bölgesine ayrılmıştır:
245. satır:
[[Dosya:Batumi.jpg|thumb|300px|right|Batum kentinden bir görünüm.]]
 
Acaristan’nın nüfusu 376.016’dır. <ref>[http://www.statistics.ge/_files/english/census/2002/Number%20of%20resident%20population.pdf Acaristan nüfusu verileri]</ref > Acaristan'ın yerli halkı ([[Acarlar]]), etnik olarak kendilerini Acar (Acari/Acareli/Acarlebi) olarak tanımlar.Acara Özerk Cumhuriyeti’nin nüfusun büyük bölümü, [[Acaralılar]] olarak adlandırılan [[Müslüman]] [[Gürcüler]]den oluşur. Günlük yaşamda [[Gürcüce]]'nin farklı bir lehçesini ([[Acarca]]- Acaruli) konuşurlar. Bölgenin yukarı kesimlerinde, [[Türkiye]] sınırları yakınında Gürcücenin yanı sıra [[Türkçe]] de konuşan birkaç köy vardır. Yazı ve eğitim resmi dili [[Gürcüce]]'dir. Acaralılar, 1930’lardan bu yana Gürcülerden ayrı bir etnik kimliğe sahip topluluk sayılmamaktadır. Bu tarihe değin ise ayrı bir topluluk olarak kayıtlara geçiriliyordu <ref >[http://www.minorityrights.org/?lid=1947 Minortiyrights.com] </ref> Bunun yanında yörede 30,000 kadar [[Laz]] yaşamaktadır.{{fact}} Bu nüfusun 2,000'i [[Sarp]] köyünde ikamet etmektedir. Oradaki Lazlar da nüfuslara [[Kartveli]] olarak kayıt edilmektedirler.{{fact}}
 
Acara Özerk Cumhuriyeti’nin toplam nüfusu 376.016'dır . 2002 sayımına göre bu nüfusun % 93.4’ü [[Gürcüler]] ([[Acarlar]] dahil), % 2.4’ü [[Ruslar]], % 2,3’ü [[Ermeniler]], % 0,6’sı [[Rumlar]], % 0,4’ü [[Abhazlar]], % 0,2’si [[Ukraynalılar]] ve % 0,2’si de diğer etnik gruplardan oluşur.<ref name="batumi1">[http://www.batumi.net/adjarastat/mrewveloba.htm Batum İstatistik Departmanı verileri] </ref>
 
== Din ==
Acara Özerk Cumhuriyeti çokdinli bir yapıya sahiptir. [[Gürcü]] ve [[Rus]] [[Ortodoks]] kiliselerinin yanı sıra [[cami]]ler, [[sinagog]] ve Katolik kilisesi vardır.
 
Acarlar 4. yüzyılda Romalılar aracılığıyla [[Hıristiyan]]lığı kabul ettiler. [[Fatih Sultan Mehmet]] ve [[Yavuz Sultan Selim]] dönemlerinde [[Osmanlı]]'nın Kafkasya bölgesini fethiyle birlikte, 15. yüzyıldan itibaren halkın tamamına yakını, Sünniliğin [[Hanefi]] mezhebini benimsemiştir. <ref> [http://www.minorityrights.org/?lid=1947 Minority Rights:Ajarians]</ref> Halkın önemli bir bölümü, [[Osmanlı-Rus Savaşı|1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı]]’nın ardından bölgenin Rusya’nın eline geçmesinden sonra Anadolu’ya göç etmek zorunda kaldı. [[Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği|Sovyetler Birliği]]'nin dağılmasından sonra bağımsızlığını ilan eden [[Gürcistan]]'da özellikle gençler arasında devletin resmi olarak hristiyanlaştırmayı desteklediği bir süreç vardır. <ref>George Sanikidze and Edward W. Walker (2004), ''Islam and Islamic Practices in Georgia.'' Berkeley Program in Soviet and Post-Soviet Studies. [[University of California]], Berkeley Institute of Slavic, East European, and Eurasian Studies.</ref> Buna rağmen Acara'da çoğunluğu [[Khulo]] bölgesinde [[Sünni Müslüman]]lar bulunmaktadır.Zorla Hrıstiyanlaştırma Miheil Saakaşvili yönetimi zamanında daha fazla artmıştır.Bölge Rusya'ya bırakıldığında bölge nüfusunun tahmini%80'i Müslüman iken bu gün Bölgenin %25-30'u Müslüman kalabilmeyi başarmıştır Bölge Rusya'ya bırakılırken bölgeye Özerklik verilmiş bu özerkliğin Garantörüde Türkiye Cumhuriyeti olmuştur.Bölge Rusya'ya bırakılırken Bölgenin Dini ve Etnik yapısına müdahale edilmemesi şartı ile bırakılmıştır Fakat Gürcistan Devleti bu Şartları ihlal etmektedir. 2006 Acara İstatistik birimi verilerine göre yapılan tahminlerde nüfusun %63'ü [[Gürcü Ortodoks]] Hristiyan ve %30'u Müslümandır,<ref name="batumi1" />[[BBC]]'ye göre ise günümüzde nüfusun yarısının İslam inancında olduğu açıklanmıştır.".<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/country_profiles/3520322.stm#facts BBC NEWS | World | Europe | Country profiles | Regions and territories: Ajaria<!-- Bot generated title -->]</ref> Nüfusun geri kalan kısmını %0.8 ile Ermeni Hristiyanlar, %0.8'ini Katolikler ve %6'sını ise diğerleri oluşturmaktadır.<ref name="batumi1" />▼
 
▲Acarlar 4. yüzyılda Romalılar aracılığıyla [[Hıristiyan]]lığı kabul ettiler. [[Fatih Sultan Mehmet]] ve [[Yavuz Sultan Selim]] dönemlerinde [[Osmanlı]]'nın Kafkasya bölgesini fethiyle birlikte, 15. yüzyıldan itibaren halkın tamamına yakını, Sünniliğin [[Hanefi]] mezhebini benimsemiştir. <ref> [http://www.minorityrights.org/?lid=1947 Minority Rights:Ajarians]</ref> Halkın önemli bir bölümü, [[Osmanlı-Rus Savaşı|1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı]]’nın ardından bölgenin Rusya’nın eline geçmesinden sonra Anadolu’ya göç etmek zorunda kaldı. [[Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği|Sovyetler Birliği]]'nin dağılmasından sonra bağımsızlığını ilan eden [[Gürcistan]]'da özellikle gençler arasında devletin resmi olarak hristiyanlaştırmayı desteklediği bir süreç vardır. <ref>George Sanikidze and Edward W. Walker (2004), ''Islam and Islamic Practices in Georgia.'' Berkeley Program in Soviet and Post-Soviet Studies. [[University of California]], Berkeley Institute of Slavic, East European, and Eurasian Studies.</ref> Buna rağmen Acara'da çoğunluğu [[Khulo]] bölgesinde [[Sünni Müslüman]]lar bulunmaktadır.Zorla Hrıstiyanlaştırma Miheil Saakaşvili yönetimi zamanında daha fazla artmıştır.Bölge Rusya'ya bırakıldığında bölge nüfusunun tahmini%80'i Müslüman iken bu gün Bölgenin %25-30'u Müslüman kalabilmeyi başarmıştır Bölge Rusya'ya bırakılırken bölgeye Özerklik verilmiş bu özerkliğin Garantörüde Türkiye Cumhuriyeti olmuştur.Bölge Rusya'ya bırakılırken Bölgenin Dini ve Etnik yapısına müdahale edilmemesi şartı ile bırakılmıştır Fakat Gürcistan Devleti bu Şartları ihlal etmektedir. 2006 Acara İstatistik birimi verilerine göre yapılan tahminlerde nüfusun %63'ü [[Gürcü Ortodoks]] Hristiyan ve %30'u Müslümandır,<ref name="batumi1" />[[BBC]]'ye göre ise günümüzde nüfusun yarısının İslam inancında olduğu açıklanmıştır.".<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/country_profiles/3520322.stm#facts BBC NEWS | World | Europe | Country profiles | Regions and territories: Ajaria<!-- Bot generated title -->]</ref> Nüfusun geri kalan kısmını %0.8 ile Ermeni Hristiyanlar, %0.8'ini Katolikler ve %6'sını ise diğerleri oluşturmaktadır.<ref name="batumi1" />
 
[[Dosya:Old Batumi.jpg|thumb|250px|"Hotel de France" (1900'lerde Mikhaiolovskaya caddesi)]]
Satır 259 ⟶ 258:
== Dipnotlar ==
{{Kaynakça}}
 
 
== Kaynakça ==
 
1. M. Fahrettin Kırzıoğlu, Osmanlıların Kafkas – Elleri’ni Fethi (1451 – 1590), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2. Baskı, Ankara 1998.</br />
2. Yunus Zeyrek, Acaristan ve Acarlar, Ankara 2001.</br />
3. Fahrettin Murtazaoğlu, "Acaralıların Siyasi Özerklik Hakkının Süjesi Haline Gelmeleri ve Türkiye'nin Bu Sürece Etkisi", Bilig, 2004, s.41-82 [http://www.yesevi.edu.tr/bilig/biligTur/pdf/29/3_29.pdf]</br />
4. Süleyman Erkan, Kırım ve Kafkasya Göçleri (1878-1908), KTÜ Kafkasya ve Orta Asya Ülkeleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayını, Trabzon 1996.</br>
 
== Dış bağlantılar ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Acara_Özerk_Cumhuriyeti" sayfasından alınmıştır