Akhenaton: Revizyonlar arasındaki fark

'''Akhenaton''' ya da '''IV. Amenhotep''' olarak ta bilinir. Mısır yeni dönem 18. hanedanının bir firavunudur. Kraliçe [[Tiye]] ve [[III. Amenhotep]]'in genç olan çocuğudur. Büyük kardeşi Thutmosis babasından önce ölünce tahta önce ortak oldu sonra da [[MÖ 1353]]-1336 ya da [[MÖ 1352]]-1334 yılları arasında (Mısır kronolojisinde değişir) firavunluk yaptı. Eşi [[Nefertiti]]'ydi.

Akhenaton yaklaşık 15 yıl tahtta kaldı. Ölümünün ardından kurduğu din çöktü. Akhenaton'un şehri yerle bir edildi ve [[Horemheb]] döneminden itibaren "düşman" olarak kayıtlarda anıldı, daha sonraları ise onunla ilgili herşeyher şey yok edilmeye çalışıldı. Tâ ki, 19. yüzyılda keşfedilene dek yaklaşık 3000 sene Akhenaton'un ismi unutulup gitti.

Bu arada [[Antik Mısır|Mısır]] büyük bir istikrarsızlığa düşmüştü. Bu dönemde sanatta da yenilikler olmuştur: firavun resimleri eskisi gibi tanrısal bir durağanlıkla değil, daha çok gerçekçi şekilde çiziliyordu. Bir bakıma sanatın dinden ayrılmasını Akhenaton başlatmıştır. Firavun geleneksel sahneler dışında, yemek yerken, karısını öperken, bir törene başkanlık ederken de çizilebiliyordu. Uzun boyunlu, göbekli resmedilen Firavunun resimleri oldukca ilginçtir. Uzun boyunlu beden yapısı, bu dönemdeki diğer eserlerde de sık sık kullanılmıştır.

İktidara gelişinin 5. yılının 8. ayının 13. günü günümüzde [[Tel-el-Amarna|Amarna]] olarak bilinen, kendisinin ise ''Akhetaten'' adını verdiği yenişehre taşındı. Bir ay öncesinden de IV. Amenhotep olan eski eski isminde taşıdığı 5 katlı ünvanlarınındanunvanlarınından çoğunu terkederek sadece ''prenomen'' olarak kullandığı ilk ismini alıkoymak suretiyle kendi adını resmen ''Akhenaten'' olarak değiştirdi.<ref>Dodson, Aidan, [[Tel-el-Amarna|Amarna]] Sunset: [[Nefertiti]], [[Tutankhamun]], [[Ay (firavun)|Ay]], [[Horemheb]], and the Egyptian Counter-Reformation. The American University in Cairo Press. 2009, ISBN 978977416304-3 p 8, 170 </ref>

Akhenaten'in tek tanrılı dinlerin öncülüğünü yapan bir firavun olduğu iddiası ve bu dinin daha sonra Yahudilik şekline dönüşmüş olabileceği birçok bilim adamı tarafından kabul gören bir görüştür.<ref name="freud">Freud, S. (1939). Moses and Monotheism: Three Essays.</ref><ref>Gunther Siegmund Stent, ''Paradoxes of Free Will''. [[American Philosophical Society]], DIANE, 2002. 284 pages. Pages 34 - 38. ISBN 0-87169-926-5</ref><ref>Jan Assmann, ''Moses the Egyptian: The Memory of Egypt in Western Monotheism''. [[Harvard University Press]], 1997. 288 pages. ISBN 0-674-58739-1</ref><ref>N. Shupak, ''The Monotheism of Moses and the Monotheism of Akhenaten''. Sevivot, 1995.</ref><ref name = "mont">Montserrat, (2000)</ref><ref>William F. Albright, ''From the Patriarchs to Moses II. Moses out of Egypt''. The Biblical Archaeologist, Vol. 36, No. 2 (May, 1973), pp. 48-76. doi 10.2307/3211050</ref> Bu görüşün en önemli savunucularından birisi ''Moses and Monotheism (Musa ve tek tanrıcılık)'' isimli kitabında açıkladığı görüşleriyle [[Psikanaliz]] biliminin kurucusu olan [[Sigmund Freud]]'dur.<ref>S. Freud, ''The Standard Edition of the Complete Psychological Works of Sigmund Freud, Volume XXIII (1937-1939)'', "Moses and monotheism". London: [[Hogarth Press]], 1964.</ref> Freud [[Musa]]'nın kendisine iman edenlerle birlikte Akhenaten'in ölümünden sonra [[Antik Mısır|Mısır]]'ı terk etmek zorunda kalan Atenist bir din adamı olduğunu iddia etmiştir.<ref> Freud, S. (1939). Moses and Monotheism: Three Essays...</ref>

{{cquote|''Eğer [[Musa]], [[İbrani|Yahudilere]] yalnızca bir din değil aynı zamanda [[Erkek sünneti|sünnet]] emri de verdiyse bir [[Yahudi]] değil bir [[Antik Mısır|Mısır]]lıydı ve o durumda [[Musa]] dini olasılıkla bir [[Antik Mısır|Mısır]] dini ve yaygın dinle zıtlığı göze alındığında daha sonraki [[Yahudi]] dininin bazı önemli açılardan uyuştuğu [[Aten|Aten (Aton)]] diniydi.''<ref>''Dinin Kökenleri, Sigmund Freud, Payel Yayınevi, 2002, S.252-253'' </ref>}}

Diğer Mısır Bilimciler ise [[Yahudilik]] ve diğer [[Sami dil ailesi|Semitik]] dinî âdetler arasında doğrudan yakın alâkaların mevcudiyetine dikkat çekmetedir.<ref>Curtis, Samuel (2005), "Primitive Semitic Religion Today" (Kessinger Publications)</ref>