Çengel işareti: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
62. satır:
==Çengelli bazı harfler==
*'''[[Ķ]]''': Gırtlaktan çıkan ve Q sesine oldukça yakın olan kalın bir K sesi olarak okunur ve söylenir. Örneğin: ''Ķurt, Ķoyun, Ķardaş'' (Kardeş). K sesleri gırtlaktan ve kalın olarak çıkarılır. Kazakça ''Қасқыр'' (''Ⱪasⱪır'': Kurt), ''Қой'' (''Ⱪoy'': Koyun) sözcüklerinde olduğu gibi. Bu sözcüklerdeki K sesleri gırtlaktan ve kalın olarak çıkarılır. Başkurtça'daki ''Ҡалын'' (Kalın) sözcüğünün çevirisi ''Ⱪalın'' olarak yapılır ve okunuşu Qalın (Kalın/Galın) biçimindedir. Baştaki K veya G sesi gırtlaktan ve kalın bir tonla söylenir. Türkçedeki İnceltme İmi ile yazılan bazı sözcüklerin okunuşunda aslında K harfinin de incelmesi söz konusudur. Örneğin: ''Ⱪar'' ve ''Kâr''... Pek çok lehçe ve şivede Q sesine dönüşmüştür. Örneğin: ''Qayın (Kayın)…'' Yüzyıllarca Osmanlı Devleti tarafından yönetilmiş olan Tunus ve Cezayir Arapçasında Türkçedeki gırtlaktan söylenen K harfine benzeyen bir sesi karşılamak için üç noktalı <big> '''[[ڨ]]''' </big> harfi kullanılır.
*'''[[Ț]]''': ''Gagavuzca’da ve Moğolca’da kullanılır.'' Türkçe’de bulunmayan sert bir T harfidir. TS ('''[[Ț|ʦ]]''': '''[[T]]'''+'''[[S]]''') olarak da seslendirilir. Moğolca’da ve Rusça’da, Slav dillerinde, ayrıca Kiril alfabesini kullanan pek çok dilde Ç harfinin türevi olan bir sestir (Kiril '''[[Ц]]''', Tse). Gagavuzca’da ve diğer Türk dillerinde Slav kökenli kelimelerde yer alır. Ancak öz Moğolca sözcüklerde de sık sık kullanılır. Örneğin: Moğolcadaki ''Ţag'' sözcüğü (Çağ, “Tsag” okunur), ''Ţeţeg'' (Çiçek, “Tsetseg” gibi okunur). Bu harfin ses değerini en güzel gösteren sözcüklerden birisi Gagavuzcadaki ''Soţial'' şeklinde yazılan (Sosyal, "Sotsyal" gibi okunur) kelimesidir. Belarus'da yaşayan Lipka Tatarlarının alfabesinde ise TS sesini tam olarak karşılamak için [[File:Letter sad with three dots.png|30px|]] şeklinde bir harf üretilmiştir. Kazaklar ve Kırgızlarla birlikte yaşayan Çin kökeli Dungan halkı Sad harfinden biraz daha farklı olan ama yakın kaynaklardan çıkan bu sesi gösterebilmek için <big>'''ڞ'''</big> harfini kullanmıştır.
*'''[[Ḑ]]''': ''Ses olarak Boşnakça'da, Macarcada ve Bulgarcada yer alır.'' Türkçe’de bulunmayan sert bir D harfidir. DZ ('''[[Ḑ|ʣ]]''': '''[[D]]'''+'''[[Z]]''') olarak da seslendirilir. Slav dillerinde, ayrıca Kiril alfabesini kullanan bazı dillerde J harfinin türevi olan bir sestir (Kiril '''[[Ӡ]]''', Dze). Gagavuzların da kullandığı Moldova alfabesinde (ve birebir aynı olan Rumen alfabesinde) resmi olmayan harfler arasındadır. Bu dillerdeki eski metinlerde birebir Noktalı D biçimiyle rastlanır. Günümüzde ise genelde bu harfin arkasından gelen bir Z ile birlikte kullanılır. Örneğin Macarcadaki ''Bodza'' (Boḑa: Mürver Meyvesi). Bazı alfabelerde ise Arapçadakinden biraz daha farklı olan ama yakın kaynaklardan çıkan bir DZ sesini göstermek için <big>'''ڏ'''</big> harfi kullanılmıştır. Belarus'da yaşayan Lipka Tatarlarının alfabesinde ise bu sesi tam olarak karşılamak için [[File:Letter dal with three dots.png|18px]] şeklinde bir harf üretilmiştir.
*'''[[Z̦]]''': Türkçedeki J sesidir. Uygur Türkleri tarafından da kullanılmakta olan, [[Pinyin]] adı verilen ve Çinceyi Latin alfabesine çevirmekte kullanılan sistemin Uygur alfabesine uyarlanmış biçiminde Türkçedeki J sesini karşılar.
*'''[[Ḩ]]'''. Boğazın sıkılmasıyla ortaya çıkan bir sestir. Arapçadaki Ha ('''[[ح]]''') harfidir. Gırtlaktan çıkan ve hafif hırıltılı bir H olarak okunur ve söylenir. Boğazdan gelen gırtlaksı bir H sesidir. Normal H sesinden biraz daha kalın, boğumlu ve hırıltılıdır. H sesi hiçbir engele takılmadan çıkarken, bu ses boğazın orta kısmında titreşir. Örneğin: ''Maḩrem (Mahrem)''... Bu sese en uygun örneklerden birisi de ''Ḩacı (Hacı)'' sözcüğüdür. Anadolu Türkçesinin halk ağzındaki ve Azericedeki kullanımında Arapçadaki Hı ('''[[خ]]''') harfi ile olan farkı çoğu zaman ortadan kalkmıştır ('''[[X]]''').
| |||