|
== Mazdekizm ==
[[Pasifizm]]i, din adamı karşıtlığını ve yoksul halka yardım dağıtılmasını sağlayan sosyal reformlar sırasında üçü hariç bütün [[Zerdüşt]] [[ateşgede|Ateş Tapınakları]] kapatıldı. [[Mazdek]]'in yaşamına dair ne kadar yazıt varsa, bilgi ve belge varsa; [[Mazdek]] öldürüldüğü zaman imha edilmişlerdir. Onun sadık eşi "Hürrem Bint-i Kade" tarafından sürdürülen inançları, dünyaya bakışı ve öğretisi daha sonra İslam tarihinde yerini bularak [[Hûrremdîn’îyyeHürremdiniyye|Hürremist]] hareketlerin temel öğretileri olmuştur. [[Hûrremdîn’îyyeHürremdiniyye]] meşhur [[Bâbek HûrremîHürremi]]'in temsilciliği yaptığı önemli bir harekettir. [[Hûrrem’îyyeHürremiyye]] ismini [[Mazdek]]'in eşi Hürrem'den alır. "Xurem", "Xwarin", "Ve'xwarin" Hint-Avrupa dillerinde yiyecek, içecek anlamına gelirken; esası "tabu yoktur, herşey mübahtır" esasına dayandığı içindir <ref>[[Mehmet Salih Özalp]], ''Çöle Düşen Deli'', Altıncı Yazıt, ISBN : 9786054745708</ref>
{{ayrıca bakınız|Mazdek|Hûrremdîn’îyye|Sinbâd|Mukannaʿîyye|Bâbek’îyye|Bâbek Hûrremî|Bâbek İsyânı}}
==== MezdekîMezdeki i’tikadlarıitikatları ====
[[Dosya:Zoroastrian Fire Temple in Yazd.JPG|240px|thumb|[[Ateşgede|Ateşgêde]].]]
''“Mezdekîler”“Mezdekiler”'' EmevîEmevi Hanedanı’nın sonuna kadar yeterli hürriyete sahip olduklarından, İran’nın çeşitli bölgelerinde fa’aliyetlerinifaaliyetlerini MezdekîMezdeki, HürremîHürremi, Muhammere, SürhîSürhi gibi nâmlarnamlar altında sürdürmüşlerdi. ''"[[HûrremîlerHürremiler]]"'' yani Yeni-Mezdekîler’inMezdekiler’in de kendilerine has dinîdini kitapları mevcuttu. Kendisi de aslen bir ''[[Zerdüşt]]î'' olan ''“Ebû“Ebu İsâİsa Harûn’ûlHarun’ül-Verrak”'' bu düalist mezhep ve i’tikadlarıitikatları en ince ayrıntılarına kadar izâhizah etmişti. [[Mazdek|MezdekîMezdeki i’tikadlarıitikatları]] daha ''“[[Mazdek|Mezdek]]”'' hayatta iken İran’ın dışına taşmıştı.
Yâkubî’ninYakubi’nin Araplar’ın birkısmınınbir kısmının ''“[[Zındık|Zindik]]”'' olduğunu beyan etmesinden ''“[[Zındık|Zindiklik]]”'' (yani ''“[[Manichéisme]]”'' ve ''“Mezdekisme”'') dinlerinin Kureyşliler arasında birçok taraftarları olduğu anlaşılmaktadır. İbn-i Kuteybe’ye göre de [[İslâmİslam]]’dan önceki Arap dinleri arasında ''“Mezdekîlik”“Mezdekilik”'' epey yaygındı. TemimîlerTemimiler arasında yaşayan ''“[[Zerdüşt]] Mü’minler”Müminler”'' arasında ''Zühare bin Udes’ûtUdes’üt-TemimîTemimi,'' oğlu ''Hacib'' ve daha birçokları ''“[[Mazdek|Mezdek]]î”i”'' idi.
{{Ayrıca bakınız|Zerdüşt|Zerdüştçülük|Mazdek|Manichéisme}}
==== İran’da İslâmîyetİslamiyet öncesi dinlerden kalan ve hâlenhalen yaşamakta olan bayramlar ====
ArabArap istilâsındanistilasından sonra ise İranlılar’ın âdetadet ve âyinleriayinleri tamamen kaybolmayıp asırlarca hayâtiyetlerinihayatiyetlerini sürdürmüştü. Bilhassa ''“[[Nevruz]]” ve “Mihrguân”“Mihrguan” Bayramları'' bu gibi âdetlerinadetlerin başında yer almaktaydılar. HattâHatta İran’ın İslâmİslam öncesi bayramlarından en önemlisi olan ''“[[Nevruz]] Bayramı”,'' daha sonraları [[İslâmİslam]]’ın an’anesiananesi içinde kendisine çok ayrıcalıklı bir yer edinmiştir. ''“Mihrguân“Mihrguan (yani [[Mitraizm|Mithra]]) Bayramı”,'' ise ''Mihr'' ayının başında tâta ki İran Moğollar tarafından istilâistila edilene dek kutlanmaktaydı. İran’da bütün eyaletlerde Araplar tarafından tahrip edilmemiş birçok [[Ateşgah|“Ateşgâhlar”“Ateşgahlar” ''(pyrées)'']] da mevcûttumevcuttu. Bunların başında en meşhurlarından olan ''“Azür Ferbegû”Ferbegu”,'' ''“Azür Güşnasb”'' ve ''“'Azür Bürzin Mihr”'' adındaki üç büyük ''“[[Ateşgede|AteşgêdeAteşgede]]”'' gelmekteydi.<ref>[[Mesûdî|Mes’ûdî, Ali]], ''Mûruc’ûzMûrucüz-Zeheb.''</ref><ref>[[MesûdîMesudi|Mes’ûdîMesudi, Ali]], ''Kitâb’ûtKitabüt-Tenbih ve’lvel İşrâfİşraf.''</ref>
{{Ayrıca bakınız|Nevruz|Mitraizm|Ateşgah|Ateşgede|Yezdânizm’inYezdanizm’in Ghulat-i ŞîʿaŞii ve Kürt AlevîliğiAleviliği ile etkileşimi|YezdânizmYezdanizm}}
== Kaynakça ==
| 