Samsun: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
|||
1. satır:
{{dablink|Bu sayfa [[Samsun (il)|Samsun ilinin]] merkezini anlatmaktadır. Başlığın diğer anlamları için [[Samsun (anlam ayrımı)]] sayfasına bakınız.}}
{{
|
|
|
|
|
| slogan = ''Karadeniz'in Başkenti''dünyanın gözbebeği
|
|
|
| çeviri_dil1_bilgi =
|
| çeviri_dil1_bilgi1 =
| çeviri_dil1_tür2 =
| çeviri_dil1_bilgi2 =
| çeviri_dil1_tür3 =
| çeviri_dil1_bilgi3 =
| çeviri_dil1_tür4 =
| çeviri_dil1_bilgi4 =
| çeviri_dil1_tür5 =
| çeviri_dil1_bilgi5 =
| çeviri_dil1_tür6 =
| çeviri_dil1_bilgi6 =
| çeviri_dil2 =
| çeviri_dil2_tür =
| çeviri_dil2_bilgi =
| çeviri_dil2_tür1 =
| çeviri_dil2_bilgi1 =
| çeviri_dil2_tür2 =
| çeviri_dil2_bilgi2 =
| çeviri_dil2_tür3 =
| çeviri_dil2_bilgi3 =
| çeviri_dil2_tür4 =
| çeviri_dil2_bilgi4 =
| çeviri_dil2_tür5 =
| çeviri_dil2_bilgi5 =
| çeviri_dil2_tür6 =
| çeviri_dil2_bilgi6 =
| yerleşim_türü = [[Türkiye'de büyükşehir belediyeleri|Büyükşehir]]
| kent_türü = İl
| görüntü = Lupus-Collage Samsun.png
| görüntü_boyutu = 2500px
| görüntü_açıklaması = Sol üstten itibaren: [[Onur Anıtı]], [[Bandırma Vapuru]], Sevgi Gölü Köprüsü, [[Samsun Etnoğrafya Müzesi|Etnografya Müzesi]] ve valilik binaları, [[OMÜ Tıp Fakültesi]], panoramik görünüm.
| bayrak =
| bayrak_boyutu =
| image_blank_emblem =
| blank_emblem_türü =
| blank_emblem_size =
| flag_link =
| damga =
| damga_boyutu =
| damga_link =
| arma = Samsun Büyükşehir Belediyesi logo.png
| arma_boyutu = 100px
| harita = Latrans-Turkey location Samsun.svg
| harita_boyutu = 270px
| harita_açıklaması = [[Samsun ili]]nin Türkiye'deki konumu.
| harita1 =
| harita_boyutu1 =
| harita_açıklaması1 =
| dot_harita =
| nokta_harita_boyutu =
| nokta_harita_açıklaması=
| raptiye_harita = Turkey
| raptiye_etiket_konum = Ankara
| raptiye_harita_boyutu = 270
| raptiye_harita_açıklaması = Samsun'un [[Türkiye]]'deki konumu.
| raptiye_harita1 =
| raptiye_etiket_konum1 =
| raptiye_harita_boyutu1 =
| altbölüm_türü = [[Ülkeler listesi|Ülke]]
| altbölüm_adı = {{bayraksimge|Türkiye}} [[Türkiye]]
| altbölüm_türü2 = [[Türkiye'nin coğrafi bölgeleri|Bölge]]
| altbölüm_adı2 = [[Karadeniz Bölgesi|Karadeniz]]
| altbölüm_türü3 = [[Türkiye'nin coğrafi bölgeleri|Bölüm]]
| altbölüm_adı3 = [[Orta Karadeniz Bölümü|Orta Karadeniz]]
| altbölüm_türü4 = [[Türkiye'nin illeri|İl]]
| altbölüm_adı4 = [[Samsun (il)|Samsun]]
| altbölüm_türü5 =
| altbölüm_adı5 =
| altbölüm_türü6 =
| altbölüm_adı6 =
| kuruluş_sıfatı =
| kuruluş_tarihi =
| kuruluş_sıfatı1 =
| kuruluş_tarihi1 =
| kuruluş_sıfatı2 =
| kuruluş_tarihi2 =
| kuruluş_sıfatı3 =
| kuruluş_tarihi3 =
| kurucu =
| named_for =
| seat =
| seat_type =
| parts = 4 [[Samsun ilinin ilçeleri|ilçe]]
| p1=[[İlkadım, Samsun|İlkadım]] | p2=[[Atakum, Samsun|Atakum]] | p3=[[Canik, Samsun|Canik]] | p4=[[Tekkeköy, Samsun|Tekkeköy]]
| parts_türü =
| parts_style =
| yönetim_türü=
| yönetim_dipnotlar =
| önder_türü1 = Vali
| önder_adı1 = [[Hüseyin Aksoy (vali)|Hüseyin Aksoy]]| önder_türü = Belediye başkanı
| önder_adı = [[Yusuf Ziya Yılmaz (Samsunlu) |Yusuf Ziya Yılmaz]]
| önder_parti = [[Adalet ve Kalkınma Partisi|AK Parti]]
| önder_parti1 =
| önder_türü2 =
| önder_adı2 =
| önder_parti2 =
| önder_türü3 =
| önder_adı3 =
| önder_parti3 =
| önder_türü4 =
| önder_adı4 =
| önder_parti4 =
| toplam_türü =
| yüz_ölçümü_magnitude =
| yüz_ölçümü_toplam_dunam =
| yüz_ölçümü_toplam_km2 = 9.083
| yüz_ölçümü_toplam_sq_mi =
| yüz_ölçümü_land_km2 =
| yüz_ölçümü_land_sq_mi =
| yüz_ölçümü_su_km2 =
| yüz_ölçümü_su_sq_mi =
| yüz_ölçümü_urban_km2 =
| yüz_ölçümü_urban_sq_mi =
| yüz_ölçümü_blank1_sq_mi =
| yüz_ölçümü_blank1_km2 =
| yüz_ölçümü_blank1_title =
| yüz_ölçümü_blank2_sq_mi =
| yüz_ölçümü_blank2_km2 =
| yüz_ölçümü_blank2_title =
| nüfus_as_of = 2012
| nüfus_not =
| nüfus_urban = 840.399<ref name="tuik">{{Web kaynağı| url = http://rapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnksdb2&ENVID=adnksdb2Env&report=wa_turkiye_il_koy_sehir.RDF&p_il1=55&p_kod=2&p_yil=2012&p_dil=1&desformat=html | başlık = TUIK 2012 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçları | erişimtarihi = 31 Ocak 2013 | yayımcı = Tuik.gov.tr | tarih = 31 Aralık 2012 }}</ref>
| nüfus_toplam = 1.251.722<ref name="tuik"/>
| nüfus_yoğunluğu_km2 = 136
| nüfus_yoğunluğu_sq_mi =
| nüfus_yoğunluğu_urban_km2 =
| nüfus_yoğunluğu_urban_ksq_mi =
| nüfus_yoğunluğu_metro_sq_mi =
| nüfus_yoğunluğu_metro_km2 =
| nüfus_metro =
| nüfus_blank1 =
| nüfus_blank1_title =
| nüfus_yoğunluğu_blank1_sq_mi =
| nüfus_yoğunluğu_blank1_km2 =
| nüfus_blank2 =
| nüfus_blank2_title =
| nüfus_yoğunluğu_blank2_sq_mi =
| nüfus_yoğunluğu_blank2_km2 =
| UrbanArea_sq_mi =
| MetroArea_sq_mi =
| LandArea_sq_mi =
| ToplamAlan_sq_mi =
| SuAlanı_sq_mi =
| unit_pref =
| blank2_info =
| zaman_dilimi = [[Doğu Avrupa Zaman Dilimi|DAZD]]
| utc_offset = +2
| zaman_dilimi_DST = [[Doğu Avrupa Yaz Zaman Dilimi|DAYZD]]
| utc_offset_DST = +3
| latd =41 | latm =17 | lats =25 | latNS =N
| longd =36 | longm =20 | longs =01 | longEW =E
| rakım_m = 44
| rakım_ft =
| rakım_max_m = 102
| rakım_max_ft =
| rakım_min_m = 0
| rakım_min_ft =
| rakım_dipnotlar =
| posta_kodu_türü = Posta kodu
| posta_kodu = 55080
| posta2_kodu_türü = Plaka kodu
| posta2_kodu = 55
| alan_kodu = (+90) 362
| kardeş1 = Darüsselam
| kardeş1_ülke = Tanzanya
| kardeş2 = Kalmar
| kardeş2_ülke = İsveç
| kardeş3 = North little Rock
| kardeş3_ülke = ABD
| kardeş4 = Novosibirsk
| kardeş4_ülke = Rusya
| kardeş5 = İskele
| kardeş5_ülke = KKTC
| kardeş6 = Bordeaux
| kardeş6_ülke = Fransa
| kardeş7 = Kiel
| kardeş7_ülke = Almanya
| blank_name =
| blank_info =
| blank1_name =
| blank1_info =
| blank2_name =
| blank2_info =
| blank3_name =
| blank3_info =
| blank4_name =
| blank4_info =
| blank5_name =
| blank5_info =
| blank6_name =
| blank6_info =
| website = [http://www.samsun.gov.tr samsun.gov.tr]
| dipnotlar =
}}
'''Samsun''', [[Orta Karadeniz Bölümü]]'nde [[Yeşilırmak]] ve [[Kızılırmak]] deltalarının arasında kalan verimli bölgede yer almaktadır. Kuzeyinde [[Karadeniz]], doğusunda [[Çarşamba, Samsun|Çarşamba]], batısında [[Ondokuzmayıs, Samsun|Ondokuzmayıs]] ve [[Bafra, Samsun|Bafra]], güneyinde ise [[Kavak, Samsun|Kavak]] ilçeleri ile çevrilidir.
[[Karadeniz Bölgesi]]'nin 1.251.722<ref name="tuik"/> kişilik toplam nüfusuyla, eğitim, sağlık, sanayi, ticaret, ulaşım ve ekonomi açısından en gelişmiş ve en büyük şehridir. [[Türkiye]]'nin de en gelişmiş ve yaşanabilir şehirleri arasındadır. Köklü geçmişi olan [[Ondokuz Mayıs Üniversitesi]]<ref>[http://www.omu.edu.tr/ Ondokuz Mayıs Üniversitesi Resmi Sitesi]</ref>'ne sahiptir. Tıp alanında Türkiye'nin 7. büyüğüdür.{{olgu}} 2012-2013 Akademik yılında eğitim hayatına başlayan [[Canik Başarı Üniversitesi]]<ref>[http://www.basari.edu.tr/ Canik Başarı Üniversitesi Resmi Sitesi]</ref> ile birlikte şehir, iki üniversiteye ev sahipliği yapan bir konuma yükselmiştir. Samsun, şehrin futbol takımı olan [[Samsunspor]] ile özdeşleşmiştir.
== Etimoloji ==
[[Hititler]] zamanında ismi ''Enete'' olan Samsun'da; M.Ö. 1500 yıllarında [[Milet]]li kolonistler bugünkü kent merkezinin bulunduğu yere [[Amisos|Amisos antik kenti]]ni kurmuşlardır. MS [[11. yüzyıl]]da [[Danişmendliler]] kenti ele geçirmeye çalışmışlarsa da başaramayınca kent merkezine 3 km uzaklıkta ''Yeni Amisos'' adlı yeni bir yerleşim birimini kurmuşlardır. Kent adı zamanla Amisos'tan Simisso ve Samisso olarak telaffuz edilse de [[Türkçe]]'ye [[Arapça]] üzerinden "'''Samsun'''" formunda geçmiştir. [[Umar]], kent adının [[Orta Çağ]] İtalyan haritalarında Simisso, [[Katalan]] haritalarında Sinussa olarak gösterimesinden hareketle [[Sinop]] kentinin Hitit kaynaklarındaki adı ''Sinuwa'' ile bağlantılı olabileceğini ileri sürmüştür.{{olgu}}
==
=== [[I. Dünya Savaşı|Cihan Harbi]]'ne kadar ===
[[Dosya:Nuremberg chronicles - f 19v 1.png|thumb|left|175px|Hartmann Schedel'in 1493 tarihli kitabında [[Amazonlar|Amazon Savaşçısı]] tasviri.]]
[[Dosya:Samsun Kalesi.PNG|thumb|left|175px|[[Samsun Kalesi]]'nden elde kalan tek fotoğraf. [[İstanbul Üniversitesi|İstanbul Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı]]'nın arşivinde "Samsun Kalesi 90764/10" numarasıyla kayıtlıdır.]]
[[Dosya:Amerikan savaş gemileri Samsun körfezinde, 1920.jpg|thumb|left|175px|Samsun körfezine "gözlemci" sıfatıyla yanaşan Amerikan yelkenlileri.]]
Eski adı [[Yunanca]] Amisos veya Amisus olan şehir daha sonraları ''Eis Amison'' yani "Amisosa" olarak kullanılmış bu isim [[Roma]] ve [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] döneminde Samsunta veya Samsus şeklinde kullanılmıştır<ref>Özhan Öztürk. Karadeniz: Ansiklopedik Sözlük (Blacksea: Encyclopedic Dictionary). 2 Cilt (2 Volumes). Heyamola Publishing. Istanbul.2005 ISBN 975-6121-00-9</ref>. Efsanevi kadın savaşçılar olarak bilinen [[Amazonlar]]'ın [[Terme Çayı|Thermedon Çayı]]<ref>Bugünkü [[Terme]]</ref> yakınlarında kurdukları [[Themiskyra]] kentinde yaşadıkları [[Antik Çağ]] tarihçilerince belirtilmiştir.<ref>[http://www.karalahana.com/karalahana/makaleler/tarih/Amazon.htm Amazonlar]</ref> Daha iyi ok atabilmek için bir göğüslerini kestikleri çeşitli kaynaklarda rivayet edilen ve birçok efsanede adları geçen Amazonlar, Samsun ve yöresinin tarihi ve kültürel değerlerinden kabul edilmesi nedeniyle her yıl adlarına [[Terme]] ilçesinde bir [[festival]] düzenlenmektedir.
Samsun ili sınırları içerisinde devlet kurarak yaşayan en eski topluluk, Hitit kaynaklarında bahsi geçen [[Kaşkalar]]'dır.<ref>[http://www.karalahana.com/makaleler/tarih/trabzon%20tarihi.htm Karadeniz Bölgesi kronolojik tarihi]</ref>. [[Hititler]], [[Frigyalılar]], [[Kimmerler]], [[Lidyalılar]] ve en son [[Ege]]'den [[Karadeniz]]'e göçen [[İyonyalılar|Miletliler]] kentin yönetiminde söz sahibi olmuşlardır. [[Persler]]in, [[Lidya]] Kralı [[Krezüs]]’u yenmeleriyle Amisos, [[Pers İmparatorluğu]]'nun eline geçmiştir. [[MÖ 331]] yılında [[Büyük İskender]]'in Persler'i yenmesiyle [[Makedonya (eski krallık)|Makedonya İmparatorluğu]] eline geçen Amisos, İskender'in ölümüyle Pers [[satraplık|şatrap]]ı [[Mithridates]] tarafından kurulan [[Pontus Krallığı|Pontus Devleti]]'nin sınırları içerisinde yer almış, daha önemlisi bu devletin başkenti olmuştur. MÖ 1. asırda da [[Roma İmparatorluğu]] hakimiyetine giren Amisos, Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılmasıyla [[Bizans İmparatorluğu]]’nun sınırları içerisinde kaldı. Amisos, [[860]] yılında [[Abbasiler]] zamanında halife Mutassım’ın emriyle Malatyalı '''Korkunç Ömer''' komutasındaki kuvvetler tarafından ele geçirilmiş ise de Bizanslılar tarafından tekrar geri alınmıştır. [[Türkler]]in [[Anadolu]]’ya girmesiyle birlikte [[Danişmendliler]] tarafından Samsun kuşatılmış ise de alınamamıştır. Bunun üzerine Danişmendliler o zamanlar şehrin uzağında kalan bir noktaya [[Samsun Kalesi]]'ni inşa etmişlerdir.
[[Anadolu Selçukluları]] zamanında Samsun’un [[Müslüman]] yerleşim yerleri [[1185]] yılında [[Anadolu Selçuklu]] hakimiyetine geçmiştir. [[Haçlı Seferleri]] sonrası başkent [[Trabzon]] olmak üzere [[Trabzon Rum İmparatorluğu]] egemenliğine giren Samsun, [[Cenevizliler]]'in Karadeniz’de ticareti ellerine geçirmeleri sonucunda 100 yıl kadar Cenevizli hakimiyetinde kalmıştır. Bu tarihlerde Türklerin yaşadığı Samsun’a '''Müslüman Samsun''', 3 km mesafede bulunan Cenevizlilerin ticaret sitesine de '''Gavur Samsun''' veya '''Kara Samsun''' denilmiştir. Samsun, [[1389]] yılında [[I. Bayezid|Yıldırım Bayezid]] zamanında [[Osmanlı]] topraklarına katılmıştır. [[Anadolu Selçuklu Devleti]] çökerken [[Canik Beyliği]]'ne de başkentlik yapmıştır.
1893 yılı Osmanlı nüfus sayımına göre Samsun'da yaşayan kişi sayısı 67.624 kişidir. Bunların 33.419'u (%49) Türklerden oluşmaktadır. Samsun'daki [[Rum]] nüfusu ise 32.925 kişidir (%49). Bu yıllarda Samsun nüfusunun yarısı Türkler'den yarısı Rumlar'dan oluşmaktadır. Kentteki [[Hristiyan]] sayısı Müslümanlar'a eşittir.
=== [[Millî Mücadele]] dönemi ===
[[Dosya:Atatürk02.jpg|thumb|right|250 px|Şehir merkezinde bulunan [[Onur Anıtı]].]]
[[Dosya:Landing at Samsun.jpg|thumb|right|250px|Şehir merkezinde, deniz kıyısında bulunan temsilî [[Bandırma Vapuru]]'ndaki [[Atatürk]] ve heyetinin "İlk adım"ını tasvir eden balmumu heykeller.]]
[[Dosya:Samsun Hipodromu, 1904.jpg|250px|küçükresim|1970'li yıllara kadar varlığını sürdüren Samsun Hipodromu'nun 1904 yılında çekilen bir fotoğrafı.]]
[[Dosya:Amazon.JPG|thumb|right|250px|Samsun'da Amazon heykeli]]
[[I. Dünya Savaşı]]’nın ardından bölgede bağımsız bir [[Pontus]] Devleti kurmak isteyen<ref>[http://www.karalahana.com/karadeniz/samsun_pontusculuk.htm Bafra'da Pontusçuluk faaliyetleri]</ref> [[Rumlar]]’ın yoğun yaşadığı [[Bafra]] bölgesinde kanlı çatışmalar yaşanmış, şehir iki yıl boyunca [[Pontus Cumhuriyeti]]'nin başkentliğini yapmıştır. [[Mondros Mütarekesi]]’nin ardından [[İngiliz]]ler kente askeri birlik çıkarmışlarlardır. [[İtilaf Devletleri]]’nin Anadolu’nun doğu ve kuzeyindeki karışıklıkların sürmesi durumunda bu yörelerin işgal edileceğini bildirmeleri üzerine, [[9.Ordu (Osmanlı)|9. Ordu]] müfettişliğine atanan [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal]] sorunu çözmek amacıyla 19 Mayıs 1919’da Samsun’a gönderilmiştir. Anadolu'yu düşman işgalinden kurtarmak ve bağımsız bir cumhuriyet kurma arzusunda olan [[Mustafa Kemal Atatürk|Gazi Mustafa Kemal Paşa]]'nın Samsun'a ayak bastığı [[19 Mayıs]] [[1919]] günü [[Kurtuluş Savaşı]]'nın başlangıç tarihi olarak kabul edilmekte ve [[19 Mayıs Atatürk'ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı|Gençlik Bayramı]] olarak coşkulu törenlerle kutlanmaktadır.
== Şive ==
[[Türkçe]]nin Samsun
Prof. Dr. Leyla Karahan'ın ''Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması'' ([[Türk Dil Kurumu]] yayınları: 630, Ankara 1996) adlı çalışmasına göre
{| class="wikitable"
|
'''3. Batı Anadolu ağızları'''
'''3.1.1.''' [[Afyonkarahisar (il)|Afyonkarahisar]], [[Eskişehir]], [[Uşak]], [[Nallıhan]] <br />
'''3.1.2.''' [[Çanakkale]], [[Balıkesir]], [[Bursa]], [[Bilecik]] <br />
'''3.1.3.''' [[Aydın]], [[Burdur]], [[Denizli]], [[Isparta]], [[İzmir]], [[Kütahya]], [[Manisa]], [[Muğla]] <br />
'''3.1.4.''' [[Antalya]]
'''3.2.''' [[İzmit]], [[Sakarya]]
'''3.3.1.''' [[Zonguldak (merkez)|Zonguldak]], [[Devrek]], [[Karadeniz Ereğli|Ereğli]] <br />
'''3.3.2.''' [[Bartın]], [[Çaycuma]], [[Amasra]] <br />
'''3.3.3.''' [[Bolu (merkez)|Bolu]], [[Karabük (il)|Karabük]], [[Ulus, Bartın|Ulus]], [[Kurucaşile]] <br />
'''3.3.4.''' [[Kastamonu]]
'''3.4.1.''' [[Göynük]], [[Mudurnu]], [[Kıbrıscık]], [[Seben]] <br />
'''3.4.2.''' [[Kızılcahamam]], [[Beypazarı]], [[Çamlıdere]], [[Güdül]], [[Ayaş]] <br />
'''3.4.3.''' [[Çankırı (il)|Çankırı]], [[İskilip]], [[Kargı, Çorum|Kargı]], [[Bayat, Çorum|Bayat]], [[Osmancık, Çorum|Osmancık]], [[Tosya]], [[Boyabat]]
'''3.5.1.''' [[Sinop (il)|Sinop]], [[Alaçam, Samsun|Alaçam]] <br />
'''3.5.2.''' '''Samsun''', [[Kavak, Samsun|Kavak]], [[Çarşamba, Samsun|Çarşamba]], [[Terme]] <br />
'''3.5.3.''' [[Ordu]], [[Giresun]], [[Şalpazarı]]
'''3.6.1.''' [[Ladik]], [[Havza]], [[Amasya]], [[Tokat]], [[Erbaa]], [[Niksar]], [[Turhal]], [[Reşadiye]], [[Almus]] <br />
'''3.6.2.''' [[Zile]], [[Artova]], [[Sivas]], [[Yıldızeli]], [[Hafik]], [[Zara]], [[Mesudiye]] <br />
'''3.6.3.''' [[Şebinkarahisar]], [[Alucra]], [[Suşehri]] <br />
'''3.6.4.''' [[Kangal]], [[Divriği]], [[Gürün]], [[Malatya]], [[Hekimhan]], [[Arapkir]]
'''3.7.1.''' [[Akçadağ]], [[Darende]], [[Doğanşehir]] <br />
'''3.7.2.''' [[Afşin]], [[Elbistan]], [[Göksun]], [[Andırın]], [[Adana]], [[Hatay]], [[Tarsus]], [[Ereğli]] <br />
'''3.7.3.''' [[Kahramanmaraş]], [[Gaziantep]] <br />
'''3.7.4.''' [[Adıyaman]], [[Halfeti]], [[Birecik]], [[Kilis]]
'''3.8.''' [[Ankara]], [[Haymana]], [[Bala]], [[Şereflikoçhisar]], [[Çubuk]], [[Kırıkkale]], [[Keskin]], [[Kalecik]], [[Kızılırmak, Çankırı|Kızılırmak]], [[Çorum (merkez)|Çorum]], [[Yozgat]], [[Kırşehir]], [[Nevşehir]], [[Niğde]], [[Kayseri]], [[Şarkışla]], [[Gemerek]]
'''3.9.''' [[Konya]], [[Mersin]]
|}
== Coğrafya ==
* [[Karadeniz]] kıyı şeridini takiben uzanan [[Kuzey Anadolu Dağları]]'nın il sınırı içindeki kesimleri daha yüksektir. Kıyıdan uzaklaştıkça basık ve yuvarlak sırtlar halinde yükselen bu dağlar 1.000 ile 2.000 metreye ulaşır.
* Başlıca dağları;<ref>[http://www.samsunmerkez.com/samsun/samsun-hakkinda.php Samsun'un başlıca dağları]</ref> ilin en yüksek dağı olan [[Akdağ]] (2062 m), [[Kunduz Dağı]] (1783 m), [[Çangal Dağı]] (1525 m), [[Canik Dağları]] (ortalama 1500 m), [[Sıralı Dağlar]] (1357 m), [[Böğürtlentepe]] (1316 m), [[Kocadağ]] (1310 m) ve [[Bünyan Dağı]] (1224 m).
* Plato ve yaylalar fazla yüksek değildir. Yaylalar: [[Ladik, Samsun|Ladik]], [[Havza, Samsun|Havza]], [[Vezirköprü Barajı|Vezirköprü]] ve [[Kavak, Samsun|Kavak]] ilçelerinde yer alır. Kızılırmak ve Yeşilırmak nehirlerinin taşıdıkları [[alüvyon]]ların yüzyıllar boyunca kıyıda birikmesi sonucu verimli [[Bafra Ovası|Bafra]] ve [[Çarşamba Ovası|Çarşamba]] ovaları oluşmuştur.
* Samsun, akarsu bakımından zengin olup, Türkiye'nin kendi sınırları içinde denize ulaşan en uzun nehri Kızılırmak, [[Kızıldağ]]'dan doğmakta ve Bafra ilçesi içinde geçerek [[Karadeniz]]'e dökülmektedir. Uzunluğu 1.182 km olan Kızılırmak'ın başlıca kolları [[Delice Suyu]], [[Devrez Çayı]] ve [[Gökırmak]]'tır.
* [[Kösedağ]]'dan doğup Canik Dağları'nı geçerek Samsun il sınırına gelen [[Yeşilırmak]], [[Civa Burnu]]'ndan denize dökülür. 468 km uzunluğu olan Yeşilırmak'ın önemli kolları [[Tozanlı Irmağı]], [[Tokat Çayı]], [[Kelkit Çayı]] ve [[Çekerek Suyu]]'dur. Bunların dışında Samsun topraklarından çıkarak Karadeniz'e dökülen batıdan doğuya; [[Terme Çayı]], [[Mert Irmağı]], [[Miliç Irmağı]], [[Yılanlı Dere]], [[Kürtün Deresi]] ve [[Abdal Deresi]] gibi akarsuları vardır.
== Akarsu ve barajlar ==
[[Dosya:Samsun kıyıdan görünüm.jpg|250px|küçükresim|1940 yılına ait bir fotoğraf.]]
==== Akarsular ====
* Samsun su kaynakları yönünden oldukça zengin bir coğrafi yapıya sahiptir. İlin en büyük akarsuları [[Kızılırmak]] ile [[Yeşilırmak]]’tır. Bu iki akarsu il topraklarını geçtikten sonra Karadeniz’e ulaşırlar. Bunların yanı sıra ilde irili ufaklı çok sayıda akarsu bulunmaktadır. Ancak bu akarsuların düzensiz bir debisi ve akışı vardır.
* [[Kızılırmak]], [[Sivas (il)|Sivas]]’ın [[İmranlı, Sivas|İmranlı]] ilçesinin doğusundaki Kızıldağ’dan kaynayan Kızılırmak Orta Anadolu Bölgesi'nde geniş bir yay çizdikten sonra Sivas, [[Kayseri (il)|Kayseri]], [[Nevşehir (il)|Nevşehir]], [[Kırşehir (il)|Kırşehir]], [[Ankara (il)|Ankara]], [[Çankırı (il)|Çankırı]] ve [[Çorum (il)|Çorum]] illerini suladıktan sonra Samsun’dan Karadeniz’e dökülür. Türkiye’nin en büyük akarsularının başında gelmektedir. Kızılırmak’ın uzunluğu 1.355 km'dir. Samsun il sınırları içerisinde geniş bir yay çizer ve [[Bafra Deltası]]'nı oluşturur. Karadeniz’e döküldüğü yerde Türkiye’nin en geniş deltasını oluşturur. Bu deltanın yüzölçümü 560 [[Metrekare|km<sup>2</sup>]], uzunluğu 30 km'dir.
* [[Yeşilırmak]], Sivas’ın [[Koyulhisar, Sivas|Koyulhisar]] ilçesinin güneyindeki Kösedağ’ın yamaçlarından doğar. Yeşilırmak; [[Tozanlı Çayı]], [[Çekerek Suyu]] ve [[Kelkit Çayı]]'nın birleşmesinden oluşur. Sivas, [[Tokat (il)|Tokat]] ve [[Amasya (il)|Amasya]] illerinden geçtikten sonra kuzeydoğu yönünde akar ve Samsun-Tokat sınırını oluşturur. Bu bölgede [[Karakuş Çayı]]'nı da alarak [[Canik Dağları]] arasında küçük vadilerden geçer ve [[Civa Burnu]]'ndan Karadeniz’e dökülür.
* Samsun'un diğer akarsuları [[Tersakan Çayı]], [[Mert Irmağı]], [[Terme Çayı]], [[Miliç Irmağı]], [[Akçay Irmağı]], [[Karaboğaz Deresi]], [[Kürtün Çayı]], [[Abdal Deresi]]'dir.
==== Barajlar ====
Samsun, 8 barajı ile Türkiyede en çok barajı olan ildir.
*[[Altınkaya Barajı ve Hidroelektrik Santrali|Altınkaya Barajı ve HES]]
*[[Hasan Uğurlu Barajı ve Hidroelektrik Santrali|Hasan Uğurlu Barajı ve HES]]
*[[Suat Uğurlu Barajı ve Hidroelektrik Santrali|Suat Uğurlu Barajı ve HES]]
*[[Derbent Barajı ve Hidroelektrik Santrali|Derbent Barajı ve HES]]
*[[Çakmak Barajı, Samsun|Çakmak Barajı]]
*[[Demirözü Barajı]]
*[[Vezirköprü Barajı]]
*[[Ondokuzmayıs Barajı]]
:Hasan Uğurlu Barajı ve HES, [[Ayvacık, Samsun|Ayvacık]] ilçesinde, Yeşilırmak üzerinde, elektrik enerjisi üretimi amacı ile 1971-1981 yılları arasında inşa edilmiş bir barajdır. Kaya gövde dolgu tipi olan barajın gövde hacmi 9.223.000 m³, akarsu yatağından yüksekliği 135,50 m, normal su kotunda göl hacmi 1.073,75 hm³, normal su kotunda göl alanı 22,66 km²'dir. 500 [[Watt|MW]] güç kapasitesine sahip HES (hidroelektrik santralı) yılda 1.217 [[Kilowatt saat|GWh]] [[elektrik enerjisi]] üretir.
:Suat Uğurlu Barajı ve HES, Yeşilırmak üzerinde, sulama ve elektrik enerjisi üretimi amacı ile 1975-1981 yılları arasında inşa edilmiştir. Kaya gövde dolgu tipi olan barajın gövde hacmi 2.151.000 m³, akarsu yatağından yüksekliği 38,00 m, normal su kotunda göl hacmi 182,00 hm³, normal su kotunda göl alanı 9,70 km²'dir. Baraj 83.312 hektarlık bir sulama alanına hizmet vermekte, 46 MW güç kapasitesindeki HES yılda 273 GWh elektrik enerjisi üretimi sağlamaktadir.
:Altınkaya Barajı ve HES, Bafra ilçesinde Kızılırmak üzerinde kurulmuş olan baraj ve hidroelektrik santralidir. Aşağı Kızılırmak projesinde yer alan ve kaya dolgu tipinde yapılan Altınkaya Barajı'nın göl alanı 74,5 km²'dir. Su toplama hacmi 5 milyar 673 milyon m³'tür. Elektrik enerjisi üretimi için ve taşkın önleme maksadıyla yapılmış olan barajın yapımı 1988'de tamamlandı. Altınkaya Barajı'nın suları herbiri 175 MW'lık (toplam 700 MW) dört üniteyi beslemektedir. Dört üniteden meydana gelen ilk iki ünitesi 1987, diğer ikisi 1988 senesinde devreye giren hidroelektrik santralından yılda 1 milyar 632 milyon KWh enerji üretilmektedir.
== Göller ==
Samsun göl bakımından zengindir.
# [[Ladik Gölü]]: [[Ladik]]'in 12 km doğusunda bulunan ve 870 hektarlık alana sahip olan göl. Barındırdığı balıkların yanı sıra üzerinde yüzen adacıkları (Torf madeni) ile son derece ilgi çekici bir doğal sit alanıdır.Tabiî güzelliği, etrafının ağaçlarla çevrili olması, insanı dinlendiren temiz havası ile ilçenin önemli bir mesire yeri olmuştur.
# [[Balık Gölü]]
# [[Simenit Gölü]]
# [[Kargalı Gölü]]
# [[Akgöl]]
# [[Silindir Gölü]]
# [[Divanbaşı Gölü]]
== İklim ==
Samsun'un iklimi, sahil ve iç kesimlerde değişiklik gösterir. Sahil şeridi Karadeniz'in etkisinde nemli ve kışları serin olmasına karşın iç kesimler [[Akdağ]] ve Canik Dağları etkisi altında [[karasal iklim]]e sahiptir. En düşük sıcaklık ortalaması 5,9 °C, en yüksek sıcaklık ortalaması ise 23 °C'dir.
{{İklim bilgi kutusu
|Yerleşim adı=Samsun
|Kaynak=[http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=SAMSUN mgm.gov.tr]
| Ocak or sıcaklık= | Ocak or yağış=74
| Şubat or sıcaklık= | Şubat or yağış=66
| Mart or sıcaklık= | Mart or yağış=69
| Nisan or sıcaklık= | Nisan or yağış=58
| Mayıs or sıcaklık= | Mayıs or yağış=46
| Haziran or sıcaklık= | Haziran or yağış=38
| Temmuz or sıcaklık= | Temmuz or yağış=38
| Ağustos or sıcaklık= | Ağustos or yağış=33
| Eylül or sıcaklık= | Eylül or yağış=61
| Ekim or sıcaklık= | Ekim or yağış=81
| Kasım or sıcaklık= | Kasım or yağış=89
| Aralık or sıcaklık= | Aralık or yağış=86
| Yıl or sıcaklık= | Yıl or yağış=62
| Ocak or soğuk=3 | Ocak or sıcak=10
| Şubat or soğuk=3 | Şubat or sıcak=11
| Mart or soğuk=4 | Mart or sıcak=12
| Nisan or soğuk=7 | Nisan or sıcak=15
| Mayıs or soğuk=12 | Mayıs or sıcak=19
| Haziran or soğuk=16 | Haziran or sıcak=23
| Temmuz or soğuk=18 | Temmuz or sıcak=26
| Ağustos or soğuk=18 | Ağustos or sıcak=27
| Eylül or soğuk=16 | Eylül or sıcak=24
| Ekim or soğuk=13 | Ekim or sıcak=21
| Kasım or soğuk=9 | Kasım or sıcak=17
| Aralık or soğuk=6 | Aralık or sıcak=13
| Yıl or soğuk=10 | Yıl or sıcak=19
| Ocak en soğuk=–7 | Ocak en sıcak=24
| Şubat en soğuk=–7 | Şubat en sıcak=26
| Mart en soğuk=–7 | Mart en sıcak=32
| Nisan en soğuk=–2 | Nisan en sıcak=37
| Mayıs en soğuk=3 | Mayıs en sıcak=36
| Haziran en soğuk=9 | Haziran en sıcak=37
| Temmuz en soğuk=14 | Temmuz en sıcak=37
| Ağustos en soğuk=14 | Ağustos en sıcak=35
| Eylül en soğuk=7 | Eylül en sıcak=38
| Ekim en soğuk=2 | Ekim en sıcak=38
| Kasım en soğuk=–2 | Kasım en sıcak=30
| Aralık en soğuk=-4 | Aralık en sıcak=29
| Yıl en soğuk=–7 | Yıl en sıcak=38
| Ocak su=
| Şubat su=
| Mart su=
| Nisan su=
| Mayıs su=
| Haziran su=
| Temmuz su=
| Ağustos su=
| Eylül su=
| Ekim su=
| Kasım su=
| Aralık su=
| Yıl su=
|}}
== Ekonomi ve sanayi ==
* Günümüzde Samsun, [[Kuzey Anadolu]]’nun en büyük ili olarak Karadeniz Bölgesi’nin en önemli kentidir. Karadeniz’in önemli ticaret limanlarından biri olan şehir, başta [[Rusya]] ve [[Ukrayna]] olmak üzere bölgedeki tüm ülkelerle direkt ticaret yapmaktadır.
* Samsun’dan dünyanın 100 farklı ülkesiyle karşılıklı olarak dış ticaret yapılmaktadır. İhracatı yapılan başlıca ürünler; narenciye domates, üzüm, buğday unu gibi gıda mamülleri ile minibüs, elektrik malzemesi gibi sanayi ürünleridir. Ayrıca liman, kara, hava ve demiryolu ulaşım altyapısı çok güçlü olan Samsun diğer şehirlerinde ihracat noktası konumundadır.
* Samsun sanayi sektörü ağırlıklı olarak imalat sanayinden oluşmaktadır. İmalat sanayinin yoğunlaştığı alt sektörler; tıbbi aletler ve ürünler, tekstil, mobilya başta olmak üzere ana metaller, bakır, makine, tütün, kâğıt ve kâğıt ürünleri, kimya sanayi ve oto yedek parça sanayi olarak sıralanmaktadır.
* Samsun’un yüzölçümünün %47’si tarım alanlarından oluşmaktadır. Bölgede yetişen başlıca tarım ürünleri; tahıllar, baklagiller, endüstriyel bitkiler, yağlı tohumlar ve yumru bitkilerdir. Ayrıca buğday, mısır, çeltik ve tütün de yetiştirilmektedir. Son dönemlerde artan yatırımlarla birlikte Samsun organik tarımda uzmanlaşan bir şehir haline gelmiştir. Özellikle organik karpuz ve ekolojik yumurta gibi ürünler Samsun’dan yurtiçi ve yurtdışına gönderilmektedir.
* Samsun limanı ve gümrüğü şehrin yurtdışıyla bağlantı noktalarını oluşturmakta ve döviz girdisi sağlamaktadır. Dünyanın büyük petrol yataklarına komşu ve büyük doğalgaz rezervlerinin aktarım güzergahı olan şehirde linyit kömürü, kaplıca suyu ve maden suyu gibi yeraltı zenginlikleri vardır.
== Eğitim ==
* 2006-2007 öğretim yılında ilde ilköğretim ve ortaöğretim düzeyinde toplam 1.680 okulda, 13.649 öğretmenle 256.827 öğrenciye öğretim sunulmuştur. Bu sayılar her ders yılı için ortalama olarak aynıdır.
* İlde şehir ve köylerde olmak üzere 1.048 ilköğretim okulu, 20 yatılı ilköğretim bölge okulu, 7 özel ilköğretim okulu, 9 özel eğitim okulu olmak üzere toplam 1.084 ilköğretim okulda, 187.207 öğrenciye, 8.989 öğretmen hizmet vermektedir.
* Genel liselerde toplam 58 okul, 1.980 öğretmen, 1.018 derslik 33.350 öğrenci olup dershane başına 32, öğretmen başına ise 16 öğrenci düşmektedir.
* Meslek liselerinde ise toplam 50 okulda, 1.578 öğretmen ve 806 derslikte 21.734 öğrenci olup dershane başına 26, öğretmen başına 13 öğrenci düşmektedir.
* İlde 8 adet özel okul bulunmaktadır. Bunlar; Ses Koleji, Kampüs Kolaji, Ted Samsun Koleji<ref>[http://www.tedsamsun.k12.tr/ Ted Samsun Koleji]</ref>, Final Samsun Koleji<ref>[http://www.finalokullari.com.tr/samsun/fen-lise/ Final Samsun Koleji]</ref>, Feza-Berk Koleji<ref>[http://www.feza.k12.tr/ Feza-Berk Koleji]</ref>, Şahinoğlu Koleji<ref>[http://www.sahinoglukoleji.com/ Şahimoğlu Koleji]</ref>, Bahçeşehir Koleji<ref>[http://samsunilkogretimokulu.bahcesehir.k12.tr/tr-TR/anasayfa.aspx Bahçeşehir Samsun Koleji]</ref>, Ezgililer Koleji<ref>[http://ezgililer.k12.tr/ Ezgililer Koleji]</ref>'dir. İlde aynı zamanda 70'ten fazla özel statülü dershane mevcuttur.
Üniversiteler
* [[Ondokuz Mayıs Üniversitesi]]
* [[Canik Başarı Üniversitesi]]
* [[Ondokuz Mayıs Üniversitesi]], toplam 15 fakülte<ref>[http://www.omu.edu.tr/fakulteler2/ Omü Fakülteler]</ref>, 1 konservatuar<ref>[http://konservatuvar.omu.edu.tr/ Ondokuz Mayıs Samsun Devlet Konservatuarı]</ref>, 4 yüksekokul<ref>[http://www.omu.edu.tr/yuksekokullar2/ Omü Yüksek Okullar]</ref>, 11 Meslek Yüksekokulu<ref>[http://www.omu.edu.tr/meslek-yuksekokullari/ Omü Meslek Yüksekokulları]</ref> ve 5 enstitü<ref>[http://www.omu.edu.tr/enstituler/ Omü Enstitüler]</ref> ile eğitim-öğretim faaliyetlerini sürdürmektedir.
* 2012-2013 akademik yılında eğitime başlayan [[Canik Başarı Üniversitesi]]'nde; İktisadi ve İdari Bilimler<ref>[http://www.basari.edu.tr/?iibf Canik Başarı Ün. İktisadi İdari Bilimler Fakültesi]</ref>, Mimarlık ve Mühendislik<ref>[http://www.basari.edu.tr/?muhendislik-fakultesi Canik Başarı Ün. Mimarlık ve Mühendislik Fakültesi]</ref>, Fen-Edebiyat<ref>[http://www.basari.edu.tr/?fenfakl Canik Başarı Ün. Fen-Edebiyat Fakültesi]</ref> ve Eğitim<ref>[http://www.basari.edu.tr/?egitim_fakultesi Canik Başarı Ün. Eğitim Fakültesi]</ref> olmak üzere 4 fakülte ve 2 enstitü (Fen bilimleri, Sosyal bilimler) ile akademik faaliyetlerini sürdürmektedir.
== Sağlık ==
* Türkiye’de hastane sayısı içinde kamu hastaneleri oranı %76 iken Karadeniz Bölgesi'nde %82,Samsun ilinde ise %86'dır. Karadeniz Bölgesi'nde özel hastanelerin oranı Türkiye genelinden oldukça düşük ve %4, Samsun ilinde ise %28'dir.
* Yatak sayılarına bakıldığında hem Türkiye ve bölge genelinde hem de Samsun ilinde kamu hastanelerinde yatak sayısının yüksek orana sahip olduğu görülmektedir.
* [[T.C. Sağlık Bakanlığı|Sağlık Bakanlığı]]'na bağlı 11 devlet hastanesi, 1 eğitim ve araştırma hastanesi, 4 dal hastanesi, 1 ağız ve diş sağlığı merkezi, 125 [[sağlık ocağı]] ve 118 sağlık evi mevcuttur. Tüm bu birimlerde 6.121 çalışan mevcuttur.
* İlde 11 adet özel hastane bulunmaktadır. Bunlar; Uluslararası Medicana Hastanesi, Medical Park Hastanesi, Büyük Anadolu Çiftlik Hastanesi, Büyük Anadolu Meydan Hastanesi, Liman Hastanesi, Dünya Göz Hastanesi, Atasam Hastanesi, Romatem Fizik Tedavi Hastanesi, Mediva Hastanesi, Samsun Park Hastanesi ve Akademi Tıp Merkezi'dir.
* [[Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi]], alanında Karadeniz Bölgesi'nin en iyi sağlık, uygulama ve araştırma hastanesine sahiptir. Bu alanda Türkiye çapında ilk 7 üniversiteden birisi olarak gösterilmektedir. Mayıs 2006'de açılan Ondokuz Mayıs Üniversitesi Çocuk Hastanesi, Türkiye'de Hacettepe Üniversitesi Çocuk Hastanesi'nden sonra büyüklük bakımından 2. sırada yer almaktadır. Hastane aynı zamanda, 2011-2012 Akademik yılından itibaren İngilizce Tıp Bölümü eğitim hayatına başlamıştır.
== Sosyal ve kültürel hayat ==
Toplum açısından Karadeniz'in metropolü olan Samsun, 20. yüzyıl başlarına kadar ciddi bir gayr-i müslim nüfusu barındırmakta idi.<ref>[http://www.karalahana.com/karadeniz/samsun_genel.htm Samsun genel bilgiler]</ref> [[Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi|Yunanistan ile nüfus mübadelesi]] sırasında kentin [[Hristiyan]] nüfusu bu ülkeye gönderilmiş, [[Yunanistan]] ve bazı [[Balkan]] ülkelerinden gelen göçmenler kente yerleştirilmiştir. [[Balkan Savaşları]] sonrasında da [[Kosova]]'dan gelen [[Arnavut]] göçmenler Bafra civarına yerleştirilmiştir. Bunun yanı sıra [[93 Harbi]] olarak bilinen Osmanlı-Rus savaşı sonrasında kente [[Kuzey Kafkasya]]'dan [[Çerkes]] yerleşimi de olmuştur. Günümüzde şehir merkezi nüfusunu Balkan, Kafkas göçmenleri ile cumhuriyet döneminde iç göçle şehre yerleşen Doğu Karadenizliler ve şehrin kendi ilçelerinden aldığı göç oluşturmaktadır.
2005 yılına kadar denize küsmüş bir sahil kenti görünümünde olan Samsun; yapılan sahil yolu, Doğu Park, tamamlanmakta olan Batı Park gibi projelerle denizle barışık hale gelmiş ve modern tesislere kavuşmuştur. Son dönemlerde yerel belediyelerin katkıları ile kültürel faaliyetlerde gözle görülür ilerlemeler kaydedilmiştir. Ulusal bazda yayınlanan Samsun merkezli edebiyat dergisi <nowiki>"</nowiki>''Yolcu''<nowiki>"</nowiki> buna en güzel örnektir. Bunun yanında [[İstanbul]] merkezli ulusal bazda yayın yapan birçok edebiyat dergisine de içerik sağlanmaktadır.
== Sanatsal faaliyetler ==
[[Dosya:Samsun Atatürk Kültür Merkezi.jpg|thumb|250px|''[[Samsun Devlet Opera ve Balesi]]'' sanatçılarının eserlerini sahnelediği [[Samsun Atatürk Kültür Merkezi]] binası.]]
Şehirde, güncel sinema gösterimlerinin yapıldığı 6 sinema, 2 özel tiyatro ve 2009 yılının ilk çeyreğinde kurulan [[Samsun Devlet Tiyatrosu]] Samsunlular'a hizmet vermektedir.
===Sinemalar ===
* Konak Sineması
* Yeşilyurt Cinemaximum Sineması
* Moonlight Cinema Club Lovelet Avm
* Makromarket Avm Oscar Sineması
* Galaxy Sineması
* Moonlight Cinema Club Çiftlik
* Piazza Avm Cinemaximum Sineması
===Tiyatrolar ===
* [[Samsun Devlet Tiyatrosu]]
* Düşevi Sanat Topluluğu
* Samsun Sanat Tiyatrosu
=== Kültür Merkezleri ===
* Atatürk Kültür Merkezi
* Canik Kültür Merkezi
* Atakum Kültür Merkezi
19 Mayıs 2008 tarihinde kurulan [[Samsun Devlet Opera ve Balesi]], Karadeniz Bölgesi'nin tek, Türkiye'de ise; [[İstanbul]], [[Ankara]], [[İzmir]], [[Mersin]] ve [[Antalya]]'dan sonra altıncı devlet opera ve balesidir. Kurum, 2009-2010 sanat sezonunda (ilk bilet satış dönemi) biletli seyirci sayısında 6 kurum içerisinde 4. sırada yer almış, yine aynı yıl yaptığı yaz turnesiyle de o sezon en çok turne düzenleyen opera-bale müdürlüğü olmuştur. Kurum 2010/2011 sanat sezonunda da ise nüfus ortalamasına göre %68'lik izlenme oranıyla 6 kurum içerisinde birinci sırada yer almıştır. Aynı zamanda, ilk dünya prömiyerini 'Amazonlar' balesi ile bu sanat sezonunda gerçekleştirmiştir.<ref>[http://www.haberturk.com/kultur-sanat/haber/626720-kadin-savascinin-yasak-aski-galeri Kadın savaşçının yasak aşkı]</ref> 2011-2012 Sanat sezonunda kurum 43.000 biletli seyirci sayısına ulaşmış ve son üç sanat sezonu (2009-2010/2010-2011/2011-2012) sonunda 98.533 bilet satılmıştır.
Özel tiyatroların yanı sıra, yerel kültürün hayat verdiği halk sanatı ve edebiyatının da oldukça geliştiği Samsun’da, çeşitli eğlencelerde ve özel günlerde, özellikle yöre gençleri tarafından sergilenen basit tiyatro oyunları vardır. Bu oyunların arasında ''Arap'', ''Deveci'', ''Berber'', ''Değirmenci Dayı'', ''Kervan'', ''Helvacı'', ''Camser'', ''Köroğlu'', ''Kahya'', ''Sarhoş'', ''Arazi Taksimi'', ''Keklik Avı'', ''Sığırtmaç'' oyunları gibi renkli gösteriler bulunur.
=== Folklor ===
Yörede Balkan ve Kafkas göçmenlerinin getirdiği çeşitli halk oyunları oynanılmaktadır.<ref>[http://www.karalahana.com/makaleler/folklor/Samsun_oyun.htm Samsun halk oyunları]</ref> [[Davul]], [[zurna]], [[kaval]] yörenin temel mahalli çalgılarıdır.
=== Anıtlar ===
* [[Onur Anıtı]]
* [[İlkadım Anıtı]]
=== Müzeler ===
[[Dosya:Atatürk Müzesi.jpg|thumb|250px|[[Samsun Atatürk Müzesi|Atatürk Müzesi]]'ndeki balmumu heykeller.]]
* [[Samsun Atatürk Müzesi|Atatürk Müzesi]]
* [[Samsun Etnografya Müzesi]]
* [[Havza Atatürk Evi Müzesi]]
* [[Gazi Müzesi]]
* [[Bandırma Vapur Müze]]
*[[ Samsun Kent Müzesi]]
[[Dosya:Bandirma-edited.jpg|250px|thumb|right|''Bandırma Vapuru''<nowiki>'</nowiki>nun Doğupark'ta bulunan birebir kopyası.]]
===Alışveriş Merkezleri ===
* Yeşilyurt Avm
* Makro Avm
* Lovelet Avm
* Bulvar Avm
* Piazza Avm
* Baumax
* Metro Gross
* Samsun Çarşı
=== Samsun yemekleri ===
“Karadeniz” adıyla bilinen [[Samsun pidesi]] özellikle [[Bafra]] ve [[Terme]]li girişimcilerin [[İstanbul]] başta olmak üzere büyük kentlerde açtığı fırınlarda Türk halkının beğenisini kazanmıştır. Ayrıca [[Ladik]] ve [[Kavak]] ilçelerinde kaz (aynı zamanda hindi,ördek ve tavukla da yapılır) ile yapılan ve "tirit" adı verilen yemek çok meşhurdur. Önemli ot çeşitleri lorgon, kırçan, kaldırayak (galdırık), madımak, nünük gibi bitkilerden kavurma ya da çorba yapılır. Ayrıca Samsun'un [[Bafra]] ilçesinin meşhur "Bafra Pidesi"<ref>{{Web kaynağı| url = http://tokalakbafrapide.com/catering/index.html | başlık = Meşhur Bafra Pidesi | erişimtarihi = }}</ref> vardır. Kavak ilçesine bağlı Çakallı Köyü'nün meşhur ''Çakallı Menemeni'' de tadılması gereken lezzetlerden birisidir.
== Ulaşım ==
==== Karayolu ====
Samsun, Karadeniz Otoyolu üzerinde bulunmaktadır. [[Yusuf Ziya Yılmaz (Samsunlu) |Yusuf Ziya Yılmaz]] Şehirlerarası Otobüs Terminali ise şehır dışında bulunmakta olup, minibüs ve otobüs seferleri ile kolayca şehir içine ulaşım sağlanmaktadır.
==== Denizyolu ====
Türkiyenin 4. büyük limanına sahip olan Samsun'da feribot seferleri Haziran-Ağustos ayları içerisinde yapılmaktadır. Liman kent merkezindedir.
==== Havayolu ====
[[Çarşamba Havalimanı]] kent merkezine 19 km mesafede yer almaktadır. Haftanın belirli günlerinde tarifeli olarak yurt içi ve yurt dışı seferler mevcuttur. Havalimanına kent merkezinde bulunan THY bürosu önünden kalkan servis araçları ile ulaşmak mümkündür.
==== Demiryolu ====
[[Dosya:Samsun tram Gara 20110714.jpg|thumb|250px|right|Hafif Raylı Sistem]]
Samsun-Sivas ve Samsun-Amasya demiryolu bağlantıları mevcuttur. Gar kent merkezinde bulunmaktadır.
==== Hafif Raylı Sistem ====
Gar ve üniversite arasında yapılan raylı sistem günde ortalama 90.000 yolcu taşımaktadır ve iç ulaşımı kolaylaştırmıştır. 15 km uzunluğundadır ve 21 istasyondan oluşmaktadır.<ref>http://samulas.com.tr/Icerik.asp?contentId=6&SamRay=SHRS-Hatt%C4%B1</ref>
[[Dosya:Samsun Hafif Raylı Sistem-JPG.jpeg|çerçeveli|sağ]]
{{Türkiye'deki metro hatları dolaşım}}
== Turizm ==
Samsun, Karadeniz’in en uzun kıyı şeritlerinden birine sahiptir. Bu sahilin büyük bölümü denize girmeye uygun plajlardan oluşmaktadır. Şehrin başlıca plajları Mert Plajı, Fener Plajı, Bandırma Plajı, Atakum ve Atakent Plajları, Yakakent, Alaçam, Bafra ve Terme sahillerinde yer almaktadır. Bölgede yer alan plajların tamamına yakını doğal kumsallardan oluşur. Ayrıca bu sahillerde çeşitli konaklama ve eğlence tesisleri de bulunmaktadır.
Konaklama konusunda zengin bir tesislere sahip olan Samsunda 4 adet 5*lı, 7 adet 4*lı, ve 15 adet 3*lı otel bulunmaktadır.
Terme'nin Yalı mahallesinden Akçay'a kadar uzanan Miliç Çamlığı ve Sahilleri hem mesire yeri; hem de temiz denizi ve kumsalıyla doğal bir plajdır. Gezip görülmesi gereken bu yerde mavi deniz, çamların yeşiliyle adeta buluşur.
== Yerel medya ==
*Klas TV
* [[Aks TV]]
* Kanal S
* Kanal 55
* Denge Gazetesi
* Haber Gazetesi
* Halk Gazetesi
* Ekip Gazetesi
* Yaşam Gazetesi
* Gazete Arena
* Karadeniz Gazetesi
== Merkez İlçeler ==
[[Samsun ili]]nin on yedi ilçesi olmakla beraber, şehir merkezi dört merkez ilçeye ayrılmaktadır. Bunlar [[Atakum]], [[Canik]], [[İlkadım]] ve [[Tekkeköy]]'dür.
== Konsolosluklar ==
* [[Avusturya]] Fahri Konsolosluğu
* [[Gürcistan]] Fahri Konsolosluğu
* [[Moğolistan]] Fahri Konsolosluğu
== Kardeş şehirler ==
*{{kardeş şehir|Darüsselam|Tanzanya}}<ref>{{Web kaynağı| url = http://www.samsun.bel.tr/kardes-sehir-Detay.asp?ContentId=28 | başlık = Kardeş Şehirlerimiz - Darüsselam | erişimtarihi = 16 Ekim 2010 | yayımcı = Samsun Büyükşehir Belediyesi }}</ref>
*{{kardeş şehir|Kalmar|İsveç}}<ref>{{Web kaynağı| url = http://www.samsun.bel.tr/kardes-sehir-Detay.asp?ContentId=30 | başlık = Kardeş Şehirlerimiz - Kalmar | erişimtarihi = 16 Ekim 2010 | yayımcı = Samsun Büyükşehir Belediyesi }}</ref>
*{{kardeş şehir|North Little Rock, Arkansas|ABD}}<ref>{{Web kaynağı| url = http://www.samsun.bel.tr/kardes-sehir-Detay.asp?ContentId=26 | başlık = Kardeş Şehirlerimiz - North little Rock | erişimtarihi = 16 Ekim 2010 | yayımcı = Samsun Büyükşehir Belediyesi }}</ref>
*{{kardeş şehir|Novosibirsk|Rusya}}<ref>{{Web kaynağı| url = http://www.samsun.bel.tr/kardes-sehir-Detay.asp?ContentId=29 | başlık = Kardeş Şehirlerimiz - Novosibirsk | erişimtarihi = 16 Ekim 2010 | yayımcı = Samsun Büyükşehir Belediyesi }}</ref>
*{{kardeş şehir|İskele|KKTC}}<ref>{{Web kaynağı| url = http://www.samsun.bel.tr/kardes-sehir-Detay.asp?ContentId=27 | başlık = Kardeş Şehirlerimiz - İskele | erişimtarihi = 16 Ekim 2010 | yayımcı = Samsun Büyükşehir Belediyesi }}</ref>
*{{kardeş şehir|Bordeaux|Fransa}}<ref>{{Web kaynağı| url = http://www.samsun.bel.tr/kardes-sehir-Detay.asp?ContentId=176 | başlık = Kardeş Şehirlerimiz - Bordeaux | erişimtarihi = 16 Ekim 2010 | yayımcı = Samsun Büyükşehir Belediyesi }}</ref><ref>{{Web kaynağı| url = http://www.haberexen.com/news_detail.php?id=26638 | başlık = Samsun- Bordeaux işbirliği sözleşmesini imzalandı | erişimtarihi = 22 Kasım 2010 | yayımcı = HaberExen.com }}</ref>
*{{kardeş şehir|Kiel|Almanya}}<ref>{{Web kaynağı| url = http://www.samsun.bel.tr/kardes-sehir-Detay.asp?ContentId=175 | başlık = Kardeş Şehirlerimiz - Kiel | erişimtarihi = 16 Ekim 2010 | yayımcı = Samsun Büyükşehir Belediyesi }}</ref>
*{{kardeş şehir|Sumgayıt|Azerbaycan}}<ref>{{Web kaynağı| url = http://samsun.bel.tr/haber-detay.asp?NewsId=535 | başlık = SAMSUN İLE AZERBAYCAN'IN SUMGAIT KENTİ KARDEŞ ŞEHİR OLDU | erişimtarihi = 11 Nisan 2012 | yayımcı = Samsun Büyükşehir Belediyesi }}</ref>
*{{kardeş şehir|Darüsselam|Tanzanya}}<ref>{{Web kaynağı| url = http://www.samsun.bel.tr/kardes-sehir-Detay.asp?ContentId=28 | başlık = Kardeş Şehirlerimiz - Darüsselam | erişimtarihi = 16 Ekim 2010 | yayımcı = Samsun Büyükşehir Belediyesi }}</ref>
*{{kardeş şehir|Donetsk|Ukrayna}}<ref>{{Web kaynağı| url = http:/http://www.haberler.com/samsun-un-yeni-kardes-sehri-donetsk-oldu-4979253-haberi/ | başlık = Samsun'un Yeni Kardeş Şehri 'Donetsk' Oldu - Donets | erişimtarihi = 25 Ağustos 2013 | yayımcı = A3 Medya }}</ref>
== Ayrıca bakınız ==
Satır 97 ⟶ 541:
== Kaynakça ==
{{
== Dış bağlantılar ==
{{
* [http://www.samsun.gov.tr
* [http://www.samsun.bel.tr Samsun Büyükşehir Belediyesi]
{{Samsun merkez belde ve köyleri}}
{{Samsun ilçeler}}
{{Türkiye'
<!--Kategoriler-->
[[Kategori:
[[Kategori:Türk lirası üstünde görünen yapılar]]
[[Kategori:Samsun merkez| ]]
| |||