Ağrı ayaklanmaları: Revizyonlar arasındaki fark

16 Mayıs 1926'da [[Soğanlı]], [[Kızılbaşoğlu]], [[Sori]], [[Cilkanlı]], [[Bilhanlı]] ve [[Cinganlı]] aşiretleri; [[Ağrı]]'daki [[İbrahim Heski]] ve adamları ile birleşerek ayaklandılar. [[İran]]'daki [[Yusuf Taso]] ile beraber 1.000 kadar atlının İran sınırını geçip Brosonlu'nun yardımına gelmesi üzerine ayaklanma büyüdü. Bunun üzerine başlatılan askeri harekat ilk başlarda başarısız oldu. [[Doğubeyazıt]]'a çekilen ordu birlikleri Haziran ayında, ikinci bir harekata başladı. Bunun üzerine isyancılar İran'a kaçtı. İran hükümetinden sınırda gerekli önlemleri alması ve geçişleri önlemesi istendi.

 

5 Ekim 1927'de [[Taşnak]] lideri [[Vahan Papazyan]]'ın desteğiyle bugünkü [[Lübnan]]'da [[Bihamdun]]'da [[Hoybun]] örgütü kurulmuştu. Hoybun sadece Kürdistan'ın bağımsızlığını değil, "Yüce ulusal organ... Tüm güçleri ve uluslararası güce sahip güç" formuna dönüştürmüştür.{{fact}} Ağrı isyanları dışarıdan finansal ve silah desteği de buldu.<ref name="soner"/> Ermeniler ve en başta [[Ermeniler|Ermeni]] [[Ermeni Devrimci Federasyonu|Taşnak partisi]] isyanın planlanmasında ve maddi bakımdan desteklenmesinde önemli rol oynadı.<ref name="soner">Soner Çaǧaptay: [http://books.google.at/books?id=C0xU7NjkkqAC&vq=%22Vahan+Cardashian%22&dq=%22ararat+rebellion+10000+rifles%22&hl=de&source=gbs_navlinks_s ''Islam, secularism, and nationalism in modern Turkey: who is a Turk?''], Taylor & Francis, 2006, ISBN 0415384583, sayfa 38. {{en}}</ref> Hatta [[New York]]'ta yaşayan Ermeni kökenli bir [[Ermeni Devrimci Federasyonu|Taşnak]]çı olan Vahan Cardashian [[ABD Dışişleri Bakanlığı]]'na gönderdiği bir mektupta, Ağrı'daki operasyonların başında birkaç Ermeni [[subay]] ve [[teknisyen]]lerinden destek gören bir [[Ermeniler|Ermeni]] olduğunu yazdı.<ref name="soner"/> Ayrıca Ağrı isyanlarının devam ettiği sırada, Ağrı'daki isyancılara müttefik olan aşiretler [[Suriye]]'den eşzamanlı saldırılar gerçekleşti.<ref name="soner"/> Ağrı isyanlarına katılanlar arasında [[Süryaniler]]'de vardı.<ref name="soner"/>

 

13 Eylül 1927'de başlatılan harekatıyla Türkiye ordusu İran sınırına kadar ilerledi.

 

{{ana|Ağrı Milli Hareketi}}

[[İhsan Nuri]] ve "Zilan Bey", Hesik aşiret reisi İbrahim Ağa (Îbrahîm Hêsîkê Têlî)'nın aşiretiyle birlikte İran sınırını aşarak yeni bir isyan başlattı. Askeri birimlerin yetersiz kalması sonucu isyancılar, içinde Doğubeyazıt'ın da bulunduğu bir bölgeyi denetimi altına aldı.{{fact}} Kontrolleri altına aldıkları bölgede, Hoybun Cemiyeti'nin desteğiyle [[Ağrı Cumhuriyeti]]'nin bağımsızlığını ilan etti.

Daha sonra Adana Ağırceza Mahkemesi'nde yapılan yargılamalarda 34 kişi idam cezasına çarptırıldı. 1938'de Karaköse olan ilin adı, Ağrı olarak değiştirildi.

 

*[[Kemal Tahir]], ''Yol Ayrımı'' (roman)

*[[Esat Mahmut Karakurt]], ''Dağları Bekliyen Kız'' (roman)