1970'ler: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
|||
16. satır:
'''1970'ler''' ya da '''70'ler''' 1 Ocak 1970 ile 31 Aralık 1979 arasındaki zaman dilimi. [[20. yüzyıl]] ve [[2. binyıl]]ın son otuz yılıdır.
21. yüzyılda tarihine giderek yaklaşan özellikle de ekonomik çalkantılara odaklanarak dünya tarihinde bir "değişim ekseni" olarak adlandırılan on yıldır. Batı dünyasında, siyasi bilinç ve kadınların siyasi, ekonomik özgürlüklerinin artırılması gibi, 1960'larda başlayan sosyal ilerici değerler büyümeye devam etti. 1960'ların ikinci yarısında başlayan hippi kültürü, 1970'lerin başında azaldı ve [[Vietnam Savaşı]], nükleer silah karşıtları, dünya barışı savunmasına karşı ilgili on yılın orta kısmı arttı, büyük iş makamlarına gelindi. Çevreci hareket bu dönemde önemli ölçüde artmaya başladı.
Birleşik Krallık'ta 1979 yılı seçimlerinde [[Margaret Thatcher]] altında Muhafazakar Parti zaferi kutlandı ve İngiltere ilk ve tek kadın başbakan seçildi. Sanayileşmiş ülkeleri, [[Japonya]] hariç, [[OAPEC|Arap Petrolü İhraç Eden Ülkeler Örgütü]]'nün petrol ambargolarının neden olduğu bir petrol krizi nedeniyle ekonomik durgunluk'lar yaşadı. Kriz [[Augusto Pinochet]] liderliğindeki 1973 yılındaki askeri darbe [[Şili]]'de gerçekleşti.
* [[1973 Arap-İsrail Savaşı]]▼
Romancı [[Tom Wolfe]] 1970'lerde atıfta 1976 yılının Ağustos ayında [[New York (dergisi)|New York Dergisi]] tarafından yayımlanan makalesinde "Benim On ve Üçüncü Büyük Uyanışım" adlı terimi yazdı. Terim [[Atomizm|atomize]] bireyciliği ve uzak [[1960]] yılının aksine cemaatçiliğe doğru gelen [[Amerikalılar|Amerikalıların]] genel bir yeni bir tutumunu açıklar.
[[Asya]]'da, [[Çin Halk Cumhuriyeti]] ile ilgili işlerin önemli ölçüde [[Birleşmiş Milletler]], [[Mao Zedong]]'un ölümü ve Mao'nun halefleri tarafından pazar [[Liberalizm|liberalizasyonu]], [[ÇHC]] tanımasıyla değişti. [[OPEC]] ambargo nedeniyle petrol krizi ile karşı karşıya olmasına rağmen, [[Japonya]]'nın ekonomisi dünyanın en büyük ikinci ekonomisi olmak için bu dönemde büyük bir patlama yaşadı, ve Batı Almanya ekonomisi tanık oldu. [[Amerika Birleşik Devletleri]] tarafından çok sevilmeyen büyümüş [[Vietnam Savaşı]]'ndaki önceki katılıma gelen askeri güçlerini geri çekti. 1979 yılında, [[Sovyetler Birliği]] on yıldır devam eden bir [[Afganistan Savaşı]]'nı işgal etti.
1970'lerde [[Mısır]] ve [[Suriye]], [[İsrail]]'e savaş ilan etti. ve [[Ortadoğu]]'daki şiddet'in başlangıçında bir artış yaşandı, ancak 1970'lerin sonlarında, Orta Doğu'daki durum temelde ''''Mısır-İsrail Barış Antlaşması'''' imzalandı ve zaman değişmiş oldu. [[Anwar Sadat|Anwar El Sadat]], Mısır Devlet Başkanı, olayda etkili oldu ve dolayısıyla [[Arap Dünyası]]'nda son derece popüler oldu ve daha geniş [[İslam dünyası]]'na sahip oldu. ve 1981 yılında öldürüldü. [[İran]]'da siyasi gerginlikler arttı ve [[Ayetullah Humeyni]] önderliğinde İran bir [[İslam cumhuriyeti]] kurarak [[İran Devrimi]] ile patladı. Gelişmekte olan dünyanın ekonomileri nedeniyle [[Yeşil Devrim]], 1970'lerin başında sürekli ilerleme sağlamaya devam etmiştir. Avrupa'nın [[Marshall Planı]] ile [[Dünya Savaşı]]'ndan sonra geri bu şekilde istikrarlı halde olabilirdi, ancak ekonomik büyüme petrol krizi ile yavaşladı, ancak hemen sonra gürlemeye başladı.
==Siyaset ve savaşlar==
;Şavaşlar
* [[Soğuk Savaş]] (1947-1991)
* [[Vietnam Savaşı]] Saigon düşüş ile 30 Nisan 1975 tarihinde Güney Vietnam koşulsuz teslim oldu ve savaş 1975 yılında sona geldi. Ertesi yıl, Vietnam resmi yeniden bir araya ilan edildi.
* [[Sovyet-Afgan Savaşı]] (1979–1989) - 1980'ler boyunca yer alıyor olsa da, savaş resmi olarak 27 Aralık 1979 tarihinde başladı.
* [[Angola İç Savaşı]] (1975–2002) - birden fazla ülke tarafından müdahale ile sonuçlanır.
* [[Etiyopya İç Savaşı]] (1976–1991)
* [[Doğu Pakistan]], [[Batı Pakistan]] ve [[Hindistan]], [[Güney Asya]]'da 1971 yılında yapılan [[Bangladeş Kurtuluş Savaşı]]
* [[1971 Bangladeş Soykırımı]]
* [[Arap-İsrail savaşları]] (Erken 20. yüzyıl-mevcut)
* [[1973 Arap-İsrail Savaşı]] - Savaş Ekim 1973 yılında [[İsrail]]'e karşı [[Mısır]] tarafından başlatıldı. İsrail'liler savaşa yürüdü ve ağır kayıplar verdi.
* [[Hint acil]] (1975-1977)
* [[Lübnan İç Savaşı]] (1975–1990) - Zaman zaman da 1980'lerin başında [[FKÖ]] ve [[İsrail]] dahil olmak üzere [[Orta Doğu]]'da bir iç savaş.
* [[Batı Sahra Savaşı]] (1975-1991) - Bölgesel bir savaş [[Fas]] ve [[Moritanya]] karşı isyan [[Polisario]] Cephesi.
* [[Uganda-Tanzanya Savaşı]] (1978–1979) - [[Uganda]] ve [[Tanzanya]] arasında mücadele oldu savaş Tanzanya ek topraklarına yayılmacı bir gündeme dayanıyordu. Savaş İdi Amin rejiminin devrilmesi ile sonuçlandı.
* [[Ogaden Savaşı]] (1977-1978) - Ogaden bölgenin kontrolü üzerinde [[Somali]] ve [[Etiyopya]] arasındaki başka bir [[Afrika]] çatışması oldu.
;Uluslararası çatışmalar
* Birden fazla ülkede [[Kapitalizm|kapitalist]] ve [[Komünizm|komünist]] güçleri arasında büyük çatışma, girişimleri, nükleer silahların yayılmasını önlemesini onaylayarak iki ülke olarak çatışma şans azaltmak için [[Sovyetler Birliği]] ve [[Amerika Birleşik Devletleri]] tarafından yapılır.
* 1976 barışçıl öğrenci protestoları [[Güney Afrika]]'nın Soweto ilçesinde 700'den fazla siyahi çocuklar için okul açıldı, [[Güney Afrika]]'nın [[Güvenlik Polisi]] tarafından öldürülen siyahi çocuklar Soweto Ayaklanmasına yol açar.
* [[Kanada]]'nın [[Quebec]] eyaleti içinde bölücülük arttı.
* Sıkıyönetim Başkanı [[Ferdinand Marcos]] tarafından 21 Eylül 1972 tarihinde [[Filipinler]]'de ilan edildi.
* Kamboçya komünist lideri [[Pol Pot]] ve [[Lon Nol]], tarafından Amerikan destekli hükümete karşı bir devrim olmuştur. Amerika kendi pozisyonlarının bombalamasını durdurdu sonra 17 Nisan 1975 tarihinde, Pot güçleri iki yılda [[Phnom Penh]], başkentini ele geçirdi.
* 1979 İran Devrimi [[Ayetullah Ruhullah Humeyni]] önderliğinde Şah Muhammed [[Rıza Pehlevi]] altında [[Otokrasi|otokratik]] Batı yanlısı [[Monarşi]] bir teokratik İslamcı hükümete İran dönüştürdü.
* Büyüyen iç gerilimler [[Yugoslavya]]'nın kurucu cumhuriyetleri güç daha fazla yerelleşme talepleri 1971 yılında '''Hırvat Baharı''' hareketi ile Yugoslavya başında yer almaktadır.
* 1970 - [[Hafız Esad]] liderliğindeki Suriye Darbesi
* 1971 Uganda darbesi - [[İdi Amin]] ile Uganda liderliğindeki Askeri darbe.
* [[Salvador Allende]] devrildi ve başkanlık sarayı askeri bir saldırıda öldürüldü. [[Augusto Pinochet]] askeri cunta tarafından desteklenen yerden güç aldı.
* 1974 - Etiyopya askeri darbe tarihinin dünyanın en uzun ömürlü monarşilerin birini bitirmeden, Genel [[Aman Andom]] ve [[Mengistu Haile Mariam]] liderliğindeki komünist cunta tarafından [[Haile Selassie]'nin devrilmesine yol açtı.
* 1976 - [[Jorge Rafael Videla]], ülkede bir askeri cunta hükümetin diktatör olarak kendini kuran, [[Arjantin]] askeri tarafından desteklenen bir darbe ile 1976 yılında Arjantin kontrolünü ele geçirdi.
* 1979 [[İran devrimi]]'nden sonra iktidara gelen Geçici hükümeti devirmek için [[Amerika Birleşik Devletleri]] tarafından desteklenen [[İran]] girişimi darbe.
;Terörist Saldırıları
* [[Münih Katliamı]] [[Kara Eylül (örgüt)|Kara Eylül]] terör örgütü [[Filistin]]'li Arap teröristlier kaçırmaya ve on bir [[İsrail]]'li sporcuların öldürülmesi [[Münih 1972 Yaz Olimpiyatları]], [[Almanya]]'da gerçekleşir.
* Dünya çapında militan örgütler tarafından terör kullanımında [[Kızıl Tugaylar]] ve [[Kızıl Ordu Fraksiyonu]] gibi Avrupa'da Gruplar bombalama, adam kaçırma ve cinayet yağmurundan sorumluydu.
* 6 Eylül 1970 günü, dünya [[Skyjack Pazar]] olarak adlandırılan modern asi mücadele başlangıcına tanık oldu.
;Tanınmış siyasi olaylar
* [[1973 Petrol Krizi]] ve 1979 Enerji Krizi
* Dünya çapında bir dizi ülke devlet başkanları ve hükümet başkanları olarak kadınların önemli sayıda varlığı ve yükselişi, birçok tür [[Song Qingling]] ilk Başkanı olarak devam ettirilen pozisyonlar gibi, ilk kadın olmak 1972 yılına kadar [[Çin Halk Cumhuriyeti]], [[Isabel Martínez de Perón]] 1976 yılında görevden oldu. 1974 yılında Arjantin'in ilk kadın başkanı olarak, [[Elisabeth Domitien]], 1977 yılına kadar [[Lesotho]] ilk kadın Başbakanı, Hindistan Başbakanı olarakta [[Indira Gandhi]] vb. ülkerlerde kadın başbakanlar önemli derece de yükselişe geçmişlerdir.
;Amerika
* [[Watergate skandalı]] görevden alma için suçlamalarla karşı karşıya kalan [[Amerika Birleşik Devletleri]] Başkanı [[Richard Nixon]] 1974 yılında istifa etti.
* [[Augusto Pinochet]] ABD'nin Merkezi İstihbarat Teşkilatı ([[CIA]]) yardımı ile 1973 yılında ülkenin sosyalist başkanı ][[Salvador Allende]]'yı devirir ve sonra da [[Şili]] hükümdarı olarak iktidara yükselir. [[Pinochet]] 1990 yılına kadar Şili diktatörü kalacaktır.
* [[Surinam]] 25 Kasım 1975 tarihinde [[Hollanda]] bağımsızlığını alır.
* [[Guyana]], Rev Jim Jones Jonestown adlı ormanda bir ütopik Marksist komün kurmak için [[ABD]]'de birkaç yüz kişilik yer açtı.
▲=== Darbeler ===
=== Terör Saldırıları ===
| |||