|
''''''İsmail Gaspıralı (Gasprinskiy)''' (20 Mart 1851 - 24 Eylül 1914), [[Kırım Tatarları|Kırım Tatarı]] eğitimci, yayıncı ve politikacı. Gaspıralı, [[Çarlık Rusyası|Rus İmparatorluğu]]'nda [[Turki halklar|Türk]] ve [[İslam]] toplumlarının eğitim, kültür reformu ve modernleşmeye ihtiyacı olduğunu farkeden ilk ve tek{{Kaynak belirt}} [[Müslüman]] entelektüeldir. Soyadı, [[Kırım]]'daki [[Gaspra]] şehrinden gelmektedir.''''''
* '''==Görüşleri ve Çalışmaları'''==
[[Dosya:Gasprinskiy monument.jpg|thumb|200px|right|'''Gaspıralı abidesi, Bahçesaray''']]
[[Türkçü|'''Türkçü''']]''' [[Turancı]] görüşün ideologlarındandır.Gaspıralı düşüncelerini [[1883]]'te kurduğu ve [[1918]]'e kadar varlığını sürdüren "Tercüman" adlı gazetesiyle yaymıştır. Yayınlarında [[Türk halkları]]nı birlik ve dayanışmaya çağırdı.'''
{{Cquote|Dilde, fikirde, işte birlik!}}
'''sözüyle Türk halklarındaki birlikteliğin temel ilkelerini oluşturmuş ve günümüzde de bu söz bu birlik mücadelesinin hedefini göstermektedir.'''
'''Gaspıralı, modernleşmenin Avrupalılaşma olduğunu savundu. Modernleşmenin tek yolunun eğitim olduğuna inanıyordu. O İslam okullarındaki çoğunlukla din üzerinde yoğunlaşan eğitim sistemini eleştirdi ve çocukların ana dillerini daha etkili konuşmalarını sağlayacak yeni bir öğretim sistemi kurdu, bu şekilde yeni müfredatı sundu. [[1881]] tarihli bir yazısında:'''
{{Cquote|Geri kalmışlığımızın tek nedeni cehaletimizdir. Avrupa'da neyin icat edildiğine veya neler olduğuna dair hiçbir fikrimiz yok. Bu izolasyondan kurtulmak için bunları okuyabiliyor olmamız gerekirdi; Avrupa fikirlerini yine Avrupalı kaynaklardan öğrenmeliyiz. İlk ve orta okullarımızın müfredatlarına bu dersleri koymalıyız ki, göz bebeklerimiz yani öğrencilerimiz bu fikirlere ulaşabilsin.}}
'''diyerek düşüncelerini ortaya koymuştur.'''
'''Gaspıralı kadınlar için ''Âlem-i Nisvan'' (Kadınlar Dünyası) adlı bir dergi çıkarımış ve bu dergiyi kızı Şefika yayına hazırlamıştır. Çocuklar için de ''Âlem-i Subyan'' (Çocuklar Dünyası) adlı bir yayın çıkarmıştır. Gaspıralı, İslam Biriği'nin (''İttifaq-i Müslimîn'') kurucularından biridir; [[1907]]'de kurulan birlik [[Çarlık Rusyası|Rus İmparatorluğu]]'ndaki Müslüman Türk entelektüelleri birleştirmiştir. Ayrıca ilk Rus Müslüman kongresinin organizatörlerinden biriydi ve [[Rusya]]'daki Müslüman insanlar için sosyal ve dinî reformlar oluşturmayı amaçlıyordu.'''
== '''Eserleri''' ==
=== '''Gazeteler''' ===
* '''Tercüman ([[Bahçesaray, Kırım|Bahçesaray]], [[1883]]-[[1918]])'''
* '''Alem-i Nisvan (Bahçesaray, [[1906]]-[[1910]])'''
* '''Alem-i Sibyan (Bahçesaray, 1906-[[1912]]?)'''
* '''Al-Nahdah/The Renaissance ([[Kahire]], [[1908]])'''
* '''Kha! Kha! Kha! (Bahçesaray, 1906-?)'''
[[Dosya:Gaspirali1872.jpg|thumb|right|'''İsmail Gaspıralı "Gasprinskiy"''']]
=== '''Kitaplar''' ===
* '''Russkoye Musulmanstvo (Rus İslam) [[Simfereopol]], [[1881]]'''
* '''Salname-i Türki (Bahçesaray, [[1882]])'''
* '''Mirat-ı Cedid (Bahçesaray, 1882)'''
* '''Hoca-ı Sibyan (Bahçesaray, [[1884]]; 3.bas. [[1892]]; 7. bas. [[1898]])'''
* '''Avrupa Medeniyetine Bir Nazar-ı Muvazene (Bahçesaray, [[1885]])'''
* '''İslamlara dair Nizamlar ve İmtiyazlar (Bahçesaray, 1885)'''
* '''Rusya Coğrafyası (Bahçesaray, 1885)'''
* '''İki Bahadır (Bahçesaray, [[1886]])'''
* '''Kıraat-i Türki (Bahçesaray, 1886; 2. bas. [[1894]])'''
* '''Maişet Muharebesi (Bahçesaray, 1886)'''
* '''Kolera Vebası ve Onun Deva ve Darusu (Bahçesaray, [[1887]])'''
* '''Bahtiyar Nazım (Bahçesaray, [[1889]])'''
* '''Atlaslı Cihanname (Bahçesaray, 1889)'''
* '''Medeniyet-i Islamiye (Bahçesaray, 1889)'''
* '''Garaib-i Adat-i Akvam (Bahçesaray, [[1890]])'''
* '''Arslan Kız (Bahçesaray, 1894)'''
* '''Mektep ve Usul-i Cedid Nedir? (Bahçesaray, 1894)'''
* '''Risale-i Terkib (Bahçesaray, 1894)'''
* '''Russko-vostochnoe Soglashenie (Bahçesaray, [[1896]])'''
* '''Hesab. Muhtasar Ilm-i Hesab ve Mesa'il-i Hesabiye (Bahçesaray, [[1897]])'''
* '''Her Gün Gerek Zakonlar (Bahçesaray, 1897)'''
* '''Rehber-i İslamiye (Bahçesaray, 1898)'''
* '''Şara'it al-Islam (Bahçesaray, 1897)'''
* '''Rehber-i Mu'allimin (Mu'allimlere Yoldaş) (Bahçesaray, 1898)'''
* '''Türkistan Uleması (Bahçesaray, [[1900]])'''
* '''Mevlud-i Cenâb-ı Hazret-i Ali (Bahçesaray, 1900)'''
* '''Beden-i İnsan (Bahçesaray, [[1901]])'''
* '''Iran. Resimli Mecmua (Bahçesaray, 1901)'''
* '''Mebadi-yi Temeddün-i Islamiyan-i Rus'''
* '''Meşhur Payitahtlar (Bahçesaray, 1901)'''
* '''Usul-i Edeb (Şark ve Garb Kaideleri) (Bahçesaray, 1901)'''
* '''Zoraki Tabib (Bahçesaray, 1901)'''
* '''Malumat-i Nafia (Bahçesaray, 1901)'''
* '''Tashih-i Akaidden (Bahçesaray, 1901)'''
* '''Temsilat-i Krilof (Bahçesaray, 1901)'''
* '''Asya'da Komşularımız (Bahçesaray, [[1903]])'''
* '''Dâru-l Rahat Müslümanları (Bahçesaray, [[1906]])'''
* '''Müslüman Kongresi (Bahçesaray, [[1909]])'''
=== '''Makaleler''' ===
* '''"Türk yurducularına" ([[Türk Yurdu]] 1: 190-95, 1328 [[1912]])'''
* '''"Hind yolundan" (Türk Yurdu 1: 307-10, 1328, 1912)'''
* '''"Hind'den dönerken" (Türk Yurdu 1: 369-71, 1328, 1912)'''
* '''"Muhaceret muntazama" (Türk Yurdu 1: 706-13, 1328, 1913)'''
== Dış bağlantılar ==
| 