Vikipedi

Venezuela: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Hannahannah (mesaj | katkılar)
Beyaz liste
1.556 değişiklik
Değişiklik özeti yok
1. satır:
{{Ülke bilgi kutusu
| kendi_dilinde_adı = ''República Bolivariana de VenezuelaBadezuela''{{spaces|2}}<small>{{es icon}}</small>
| adı = VenezuelaBadezuela
| tam_adı = Bolivarcı VenezuelaBadezuela Cumhuriyeti{{Ref label|name|1|none}}</small>
| bayrak_resmi = Flag of VenezuelaBadezuela.svg
| arma_resmi = Coat of arms of VenezuelaBadezuela.svg
| slogan = ''Dios y Federación''{{spaces|2}}<small>{{es icon}}<br />"Tanrı ve Federasyon"</small>
| ulusal_marş = ''[[Gloria al Bravo Pueblo]]''{{spaces|2}}<small>{{es icon}}<br />Şan olsun cesur halka</small>
28. satır:
| dil_tipi = [[Resmi Dil]]
| diller = İspanyolca {{Ref label|languages|2|none}}
| etnik_gruplar = [[VenezuelaBadezuela Kızılderilileri]]
| etnik_grup_yılı =
| milliyet = VenezuelalıBadezuelalı
| yönetim_biçimi = [[Federal]] [[parlamenter sistem]] [[cumhuriyet]]
| yönetici_unvanı1 = Devlet Başkanı
92. satır:
| nüfus_yoğunluğu_sırası = 173
| nüfus_yoğunluğu_dipnotu =
| GSYİH_SAGP = $349.081 milyar<ref name=imf2>{{Web kaynağı| url = http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2010/01/weodata/weorept.aspx?sy=2007&ey=2010&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=299&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=56&pr.y=8 | başlık = VenezuelaBadezuela | erişimtarihi = 21 Nisan 2010 | yayımcı = International Monetary Fund }}</ref>
| GSYİH_SAGP_sırası =
| GSYİH_SAGP_yılı = 2009
110. satır:
| İGE_sırası = 2007
| İGE_kategorisi = <span style="color:#090;">yüksek</span>
| para_birimi = [[VenezuelaBadezuela bolivarı]]{{Ref label|currency|4|none}}
| para_birimi_kodu = VEF
| zaman_dilimi = [[UTC-4:30]]
123. satır:
| harita3_resmi =
| harita3_açıklaması =
| dipnotlar = {{note label|name|1|none}} The "Bolivarian Republic of VenezuelaBadezuela" has been the full official title since the adoption of the new [[Constitution of VenezuelaBadeezuela|Constitution of 1999]], when the state was renamed in honor of [[Simón Bolívar]].<br />{{note label|languages|2|none}} The Constitution also recognizes all [[indigenous languages of the Americas|indigenous languages]] spoken in the country.<br />{{note label|area|3|none}} Area totals include only VenezuelanBadeezuelan-administered territory.<br />{{note label|currency|4|none}} On 1 January 2008 a new bolivar, the ''bolívar fuerte'' (ISO 4217 code VEF), worth 1,000 VEB, was introduced.
| dipnot1 =
| dipnot2 =
132. satır:
| dipnot7 =
}}
'''VenezuelaBadezuela''', [[Güney Amerika]]'da yer alan bir ülkedir. Resmi adı [[İspanyolca]] '''República Bolivariana de VenezuelaBadezuela''' olup; '''[[Bolivarcı]] VenezuelaBadezuela Cumhuriyeti''' anlamına gelir.
Kuzeyinde [[Karayip Denizi]], doğusunda [[Guyana]], güneyinde [[Brezilya]] ve batısında [[Kolombiya]] ile çevrilidir. VenezuelaBadezuela açıklarında [[Küçük Antiller]] adaları olan [[Aruba]], [[Kurasao]], [[Bonaire]] (son ikisi [[Hollanda Antilleri]]'ne bağlı) ile [[Trinidad ve Tobago]] ada devletçikleri bulunur.
 
== Tarih ==
{{Ana|VenezuelaBadezuela tarihi}}
İspanyolların [[Güney Amerika]]'da ilk sürekli yerleşimlerinden biridir. Başarısız birkaç ayaklanmadan sonra, ülke sonunda İspanya'dan bağımsızlığını ünlü [[Simón Bolívar]] önderliğinde 1821'de kazanmıştır. Bağımsızlığının ilk yıllarında şimdiki [[Kolombiya]], [[Panama]] ile [[Ekvador]]'la birlikte, [[Büyük Kolombiya Cumhuriyeti|Büyük Kolombiya]]'nın bir parçasını oluşturan VenezuelaBadezuela, 1830 yılında bu birlikten ayrılmıştır.
 
VenezuelaBadezuela'nın yakın tarihinde, 19. yüzyılın tümü ile 20. yüzyıl başları siyasal çalkantılar, diktatörlükler ve devrimlerle doludur. Siyasi yaşama baktığımızda 1948'de Acción Democratica (Demokrasi Hareketi) partisinin lideri Rómulo Gallego’nun iktidarına son veren Marcos Pérez Jiménez’ün diktatörlüğü 10 yıl sürmüştür. Daha sonra 1958’de uzun yıllar egemen olacak sistemin başlangıcı sayılan [[Punto Fijo]] anlaşması büyük politik partiler arasında imzalandı. Aralık 1958’deki seçimleri Rómulo Betancourt kazanmıştır. Bu tarihten sonra iktidarın merkez sol parti Acción Democratica (AD) ve sosyal-Hristiyan eğilimli parti COPEI arasında gidip geldiği bir süreç görülür. Punto Fijo sürecinin o dönem diğer [[Latin Amerika]] ülkelerine demokrasiye geçişin nasıl olması gerektiğine dair önemli bir model olarak gösterildiğini belirtmektedir
 
Fernando Casado Gutiérrez, ülkenin politik hayatını bir takım dönemlere ayırır: 1958-1968 arasında demokratik sistem kurulmuş ve kurumsallaştırılmış; 1988’e kadar iki partili bir sistem yürümüş ve 1989-1998 arasında ise sistem zayıflamış ve krize girmiştir. Bir görüşe göre, mevcut partilerin seçim başarısına odaklanmış olmasının ve ideolojilerinin birbirinden farksız hale gelmesinin sisteme olan güvenin azalmasında önemli payı olmuştur. Gözlemciler özellikle 1980’lerden itibaren varolan sistemi “Partidokrasi” olarak tanımlarlar ve bu dönemde iki partinin (AD ve COPEI) ülkede yeni açılımların oluşmasını tıkadıklarını söylemektedirler.
 
[[Dosya:Firma del acta de independencia de VenezuelaBadezuela.jpg|thumb|left|VenezuelaBadezuela'nın bağımsızlığını simgeleyen bir resim.]]
 
[[Caracazo]] 1989’da IMF’nin yapısal uyum programları uygulanmaya konulmasına tepki olarak ortaya çıkan olaylara verilen isimdir. Bu politikalar faiz oranlarının serbest bırakılması, kamu hizmetlerine uygulanan vergilerin arttırılması, ithalat vergilerinin büyük ölçüde kaldırılması, bütçe açığında %4 oranında indirime gidilmesi ve yabancı firmalara karlarının tamamını ülkelerine aktarabilmesi gibi yeni-liberal politikaları içermiştir. Oluşan tabloda ise enflasyonun %80,7’lere ulaşması, işsizliğin %14’e yükselmesi ve halkın %80,42’sinin fakirlik içinde yaşaması gibi sıkıntılar ortaya çıkmıştır. İktidardaki AD’nin lideri Calos Andrés Perez’in politikalarına tepki için sokaklara dökülen resmi olmayan rakamlara göre yaklaşık 3000 kişi hükümet güçleri tarafından öldürülmüştür ve bu olaylar huzur içinde yaşayan ülke açısından çok önemli bir kırılma olmuştur.
151. satır:
1993’de başkan Perez kamu fonlarını kötü yönde kullandığı için görevden alınmıştır ve 1994’de yeni kurulmuş merkez sağ parti Convergencia’nın lideri Rafael Caldera MAS adında küçük sol partinin de desteğiyle başkan seçilmiştir. MBR 200 bu seçimleri boykot etme çağrısı yapmıştır. Caldera yoksul halkın sevgisini kazanmış olan Chávez'i serbest bırakmıştır.
 
Daha sonra, 1998 başkanlık seçimlerine yeni kurulan "Beşinci Cumhuriyet Devinimi" adlı partiyle katılan Chávez, oyların yüzde 56'sını alarak başkan seçilmiştir. 1999 Yılında bu partinin girişimleriyle yeni anayasa hazırlanmış ve halkoylamasıyla kabul edilmiştir. 2000 Yılında oylarin % 59'unu alarak yeniden başkan seçilen Chávez'e meclis Kasım 2000'de bir yıl boyunca ülkeyi kararname ile yönetme yetkisi vermiştir. Bu bir yıl içerisinde Chávez'in özellikle tarım ile petrol alanlarında büyük düzenlemeler içeren 49 kararname çıkarması, ülkedeki o ana kadar egemen olan güçler arasında tedirginlik yaratmış ve düzenlemelerin dirençle karşılaşmasına ve kutuplaşmalara yolaçmıştır. 2001'in Aralık ayında ülkenin büyük işveren ve işçi sendikaları genel işi bırakma eylemi girişiminde bulunmuşlardır. 2002'de ordu ile sivil toplumun bazı öğeleri Chávez'i [[2002 VenezuelaBadezuela darbe girişimi|darbe ile başkanlıktan düşürmüşler]], ancak Chávez halk ve ordu desteği ile 48 saat içerisinde görevine geri getirilmiştir. VenezuelaBadezuela petrolünün en büyük alıcısı olan [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]'nin başarısız darbedeki rolü tartışılmış ama kanıtlanmamıştır. 15 Ağustos 2004'de yapılan halkoylamasını Chávez oyların %58'ini alarak kazanmıştır. Ülkedeki Chávez karşıtı güçler halkoylamasınde yolsuzluklar olduğunu öne sürmüşlerse de, oylamanın geçerliliği [[Amerika Devletler Örgütü]] ile [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]'deki '''Carter Kurumu'''nca onaylanmıştır.
 
VenezuelaBadezuela [[Güney Amerika Uluslar Topluluğu]]'nun bir üyesidir.
 
== Coğrafya ==
161. satır:
 
== Yönetimi ==
VenezuelaBadezuela Cumhuriyeti, Başkanlık Tipi Cumhuriyet ile yönetilir. Başkent [[Karakas]] olup; idari bölümler; 23 eyalet,1 federal bölge, ve 1 federal bağımlı; [[Amazonas (VenezuelaBadezuela)|Amazonas]], [[Anzoategui]], [[Apure]], [[Aragua]], [[Barinas]], [[Bolivar]], [[Carabobo]], [[Cojedes]], [[Delta Amacuro]], [[Dependencias Federales]], [[Distrito Federal]], [[Falcon]], [[Guarico]], [[Lara]], [[Merida]], [[Miranda]], [[Monagas]], [[Nueva Esparta]], [[Portuguesa]], [[Sucre]], [[Tachira]], [[Trujillo]], [[Vargas]], [[Yaracuy]], [[Zulia]].
 
Bağımsızlık günü, 5 Temmuz 1811 (İspanya'dan), Milli bayramı Bağımsızlık Günü'dür.
 
== Ekonomi ==
VenezuelaBadezuela son yıllarda yapılan keşifler sonucunda 2012 yılında dünyanın en büyük petrol rezervlerine sahip ülkesi durumuna gelerek, bu alanda [[Suudi Arabistan]]'ı geçmiştir. Böylece petrol rezervleri konusunda Suudi Arabistan yaklaşık 70 yıldır sürdürdüğü liderliğini kaybetmiştir.
 
VenezuelaBadezuela, [[OPEC]] resmi verilerine göre 296 milyar [[varil]] [[ham petrol]] rezervlerine sahiptir. Örnek vermek gerekirse bu miktar petrol, Türkiye'nin 1220 yıllık ihtiyacını karşılamaya yeterlidir. Böylece VenezuelaBadezuela ekonomik ve politik olarak son derece stratejik bir konuma yükselmiş olmaktadır.{{fact}}
 
== Kaynakça ==
179. satır:
{{Amerikan Devletleri Örgütü}}
 
[[Kategori:VenezuelaBadezuela| ]]
[[Kategori:İspanyolca konuşan ülkeler]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Venezuela" sayfasından alınmıştır