Zaire: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Khutuck Bot (mesaj | katkılar) k Bot:Otomatik yönlendirme düzeltmesi. |
Zaire maddesi oluşturulmuş olup, kaynak-görsel eklenmiştir. |
||
1. satır:
{{Eski ülke bilgi kutusu
|kendi_dilindeki_adı = ''Zaïre''
|tam_adı = Zaire
|yaygın_adı =
|statü =
|yönetim_biçimi = {{nowrap|[[Tek parti devleti|Tek parti]] diktatör yönetim}}
|kuruluş_yılı = 1971
|yıkılış_yılı = 1997
|olay1 =
|olay_tarihi1 =
|olay2 =
|olay_tarihi2 =
|olay3 =
|olay_tarihi3 =
|olay4 =
|olay_tarihi4 =
|öncel1 = Demokratik Kongo Cumhuriyeti
|bayrak_öncel1 = Flag_of_Congo-Kinshasa_(1966-1971).svg
|öncel2 =
|bayrak_öncel2 =
|öncel3 =
|bayrak_öncel3 =
|öncel4 =
|bayrak_öncel4 =
|öncel5 =
|bayrak_öncel5 =
|ardıl1 = Kongo Cumhuriyeti
|bayrak_ardıl1 = Flag_of_the_Democratic_Republic_of_the_Congo.svg_(1997-2003).svg
|ardıl2 =
|bayrak_ardıl2 =
|ardıl3 =
|bayrak_ardıl3 =
|ardıl4 =
|bayrak_ardıl4 =
|ardıl5 =
|bayrak_ardıl5 =
|bayrak = Flag of Zaire.svg
|bayrak_altyazısı =
|bayrak_bağlantısı = Demokratik Kongo Cumhuriyeti bayrağı
|bayrak_türü =
|arma = Coats of arms of Zaire 1971-1997.svg
|arma_altyazısı =
|arma_bağlantısı = Demokratik Kongo Cumhuriyeti arması
|sembol_türü =
|harita = LocationDRCongo.svg
|harita_altyazısı =
|başkent = [[Kinşasa]]
|sürgündeki_başkent =
|latd= |latm= |latNS= |longd= |longm= |longEW=
|slogan =
|ulusal_marş = ''[[La Zaïroise]]''
|yaygın_diller = [[Fransızca]]
|din =
|para_birimi = Yeni Zaïre
|yönetici1 = Joseph Mobutu
|yönetici2 =
|yönetici3 =
|yönetici4 =
|yönetici_yılları1 = 1971-1997
|yönetici_yılları2 =
|yönetici_yılları3 =
|yönetici_yılları4 =
|yönetici_unvanı = Devlet Başkanı
|vekil1 =
|vekil2 =
|vekil3 =
|vekil4 =
|vekil_yılları1 =
|vekil_yılları2 =
|vekil_yılları3 =
|vekil_yılları4 =
|vekil_unvanı =
|yasama_organı =
|meclis1 =
|meclis_türü1 =
|meclis2 =
|meclis_türü2 =
|istatistik_yılı1 =
|yüzölçümü1 =
|nüfus1 =
|istatistik_yılı2 =
|yüzölçümü2 =
|nüfus2 =
|istatistik_yılı3 =
|yüzölçümü3 =
|nüfus3 =
|istatistik_yılı4 =
|yüzölçümü4 =
|nüfus4 =
|istatistik_yılı5 =
|yüzölçümü5 =
|nüfus5 =
|günümüzdeki_durumu =
|dipnotlar =
}}
'''Zaire''', 1971 yılından 1997 yılına kadar bugünkü [[Demokratik Kongo Cumhuriyeti]] sınırları içerisinde kurulan devlet.
[[Afrika]] kıtasında bulunan öncel devleti Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde darbe sonucu gerçekleştirilen yönetim değişikliği ile oluşturulan ve tek partili otoriter bir devlet konumuna bürünen Zaire mevcudiyetini günümüzde de ardılı olan Demokratik Kongo Cumhuriyeti tekrar kurulana dek sürdürmüştür. Zaire ülkenin 1960 yılında elde ettiği bağımsızlık sonrası aldığı üçüncü isim olmuş, bağımsızlığına Kongo Cumhuriyeti (Kongo-Kinşasa) ismi ile kavuşan ülke, komşu ülke Kongo Cumhuriyeti (Kongo-Brazzaville) ile karıştırılmamak adına 1964 yılında ismini Demokratik Kongo Cumhuriyeti yapmış, 1971 yılında ise yapılan son değişiklik ile Zaire ismini almıştır.
1965 yılında Kongo'da yaşanan darbe sonrası iktidarı ele geçiren Mobutu, ülke genelindeki isimleri ''Afrikalılaştırma'' projesi kapsamında koloni döneminden kalma Avrupai isimlerden kurtarma adına şehir ve yerleşim yerlerinin isimlerini değiştirmiş, özellikle Kongo tarihinin en acımasız yıllarını yaşatan Belçika kralı [[II. Léopold (Belçika Kralı)|II.Léopold]]'e atfen başkente verilen Léopoldville ismi değiştirilerek Kinşasa yapılmıştır. Mobutu bu proje kapsamında '''Joseph-Désiré Mobutu''' olan ismini de '''Mobutu Sese Seko Kuku Ngbendu wa za Banga''' olarak Zaireleştirmiştir. Bu kapsamda 27 Ekim 1971 yılında ülkenin Demokratik Kongo Cumhuriyeti olan ismini Zaire olarak değiştiren Mobutu, ülke isminin bu hali ile Afrika kökenli bir isim olduğunu ifade etmiştir. Mobutu döneminde isim değiştirme devlet politikası haline getirilmiş ve birçok yerleşim yeri ve şahıs isimlerinde değişikliğe gidilmiştir.
17 Mayıs 1997 yılına kadar bu isim ile mevcudiyetini sürdüren ülke, bu tarihte Mobutu'nun darbe ve ülkede ki iç kargaşa ile görevden uzaklaştırılması ile göreve gelen Laurent-Désiré Kabila'nın ilk icraatlarından biri de ülkenin ismini Zaire'den tekrar Demokratik Kongo Cumhuriyeti olarak değiştirmek olmuştur.
== Ülke isminin kökeni ==
Her ne kadar Mobutu ülke isim değişikliğini ''Afrikalılaştırma'' gerekçesi ile gerçekleştirmiş olsa da, ''Zaire'' kelimesinin kökeni Avrupalılara dayanmaktadır. Portekizlilerin 15.yy'da bölgeye geldiklerinde yerlilerden duydukları ve ''tüm nehirleri yutan nehir'' anlamında kullandıkları '''nzere''' ya da '''nzadi''' kelimesi Avrupalılar tarafından ''Zaire'' 'ye döndürülerek değişime uğratılmış ve kullanılmıştır. Günümüzde Angola'nın bir bölgesi olan [[Zaire Bölgesi (Angola)|Zaire Bölgesi]] bu ismi kullanmaktadır.<ref>Peter Forbath: The River Congo. The Discovery, Exploration and Exploitation of the World's Most Dramatic River. Harper & Row, New York 1977, Sayfa 74</ref> <ref> Dominic Johnson: Kongo. Kriege, Korruption und die Kunst des Überlebens. 2. güncellenen Baskı, Brandes & Apsel Yayınevi, Frankfurt 2009, Sayfa 44</ref>
== Tarih ==
1965 yılında Lumumba'nın eski bir asistanı olan [[Joseph Mobutu]] tarafından gerçekleştirilen darbe ile Afrika tarihinin en uzun ve en düzeni bozuk diktatörlük sistemlerinden biri kurulmuştur. Ülkede belli dönemlerde ve belli bölgelerde Tschombé'nin Avrupa kökenli askeri birliklerinin Kongo'nun belli bölgelerini ara sıra eline geçirmesine rağmen tam anlamıyla başarıya ulaşamamıştır. Tschombé'nin Avrupa'ya ve Avrupalıya dayanan sisteminin aksine ülkeyi tamamen Afrikalılaştırma isteğinde olan Mobutu, tüm Avrupa menşeili işletmeleri kamulaştırarak ülke içerisindeki Avrupa etkisini azaltmak istemiştir. 1971 yılında ülkenin ismini Zaire olarak değiştiren Mobutu, oluşturduğu [[Tek parti rejimi]] ve kişilik kültü ile ülke içerisinde gerçekleştirdiklerinin aksine ülkenin ve genelinde Afrika'nın Sovyetler Birliği etkisine girmesinden endişelenen Avrupalı devletlerin de desteğini alarak diktatör bir yönetim ortaya koymuştur.
Mobutu, 1977/78 yıllarında [[Nathaniel Mbumba]] önderliğindeki ayrılıkçı [[Front de Libération Nationale du Congo]] (''FLNC'') tarafından gerçekleştirilen ve Shaba'nın (günümüzde Katanga) Kongo'dan koparmayı hedefleyen [[Shaba İstilası]] özellikle [[Fransa]] ve Belçika askerlerinin önderliğindeki uluslararası askeri gücü sayesinde püskürtülerek yenilgiye uğratılmıştır.
Zaire ekonomisinin tam anlamıyla çökmesiyle ve doğu-batı sorununun çözümlenmesi ile Mobutu 1990 yılında ülkenin yavaş da olsa demokratikleşmesi yönünde adımlar atmaya çalışmış ancak başarılı olamamıştır. Ülkede ki tüm olumsuzluklara rağmen Mobutu iktidarının çöküşü komşu ülke [[Ruanda]]'da gerçekleştirilen [[Ruanda Soykırımı|soykırım]] ile başlamış, Ruanda'da soykırımından sorumlu Hutu etnik grubuna mensup binlerce Ruandalının Zaire'ye kaçması Mobutu'nun gücünü olumsuz yönde etkilemiştir. Hutuluları takip eden Tutsi hükumetine bağlı askeri birlikler ile ülke içerisindeki Mobutu karşıtlarının oluşturduğu birlik çok kısa bir süre içerisinde tüm Zaire'yi ele geçirmeyi başarmış, hasta olan ve uluslararası desteğini de kaybeden Mobutu'yu görevden kısa sürede uzaklaştırmışlardır. 1997 yılında isyancıların lideri konumunda olan [[Laurent-Désiré Kabila]] ülkenin yeni devlet başkanı olarak göreve getirilmiş, Kabila'nın ilk icraatlarından biri de ülkenin ismini Zaire'den tekrar Demokratik Kongo Cumhuriyeti olarak değiştirmek olmuştur.
== Spor ==
Ülke, Zaire ismi ile 1974 yılında siyahi Afrika kıtasının ilk temsilcisi olarak Batı Almaya'da düzenlenen [[1974 FIFA Dünya Kupası]]'nda yer alarak büyük bir başarıya imza atmıştır.
== Ülke İsmi ==
Demokratik Kongo Cumhuriyeti geçmişinde birçok kez resmi adında değişiklik yaşanmış olup, belli dönemlerde komşu ülke [[Kongo Cumhuriyeti]] ile resmi olarak aynı isim kullanılmıştır. Aşağıdaki tabelada Kongo bölgesinin tarihsel isimleri yer almaktadır.
{| class="wikitable centered"
|-
! style="background:#9C9C9C;" colspan="3" |
Kongo Bölgesi Tarihsel İsimlendirmeleri
|-
! Eski Belçika Kolonisi (Günümüzde Demokratik Kongo Cumhuriyeti) !! Eski Fransa Kolonisi (Günümüzde Kongo Cumhuriyeti)* !! Eski Portekiz Sömürgesi
|-
| '''1877'den itibaren''' kolonileşme || | '''1880'li yıllarda''' kolonileşme** || rowspan="5" valign="top" | '''1885'ten itibaren''' ''Portekiz-Kongosu''
|-
| '''1885'ten itibaren''' ''Kongo Özgür Devleti'' || | '''1903'ten itibaren''' ''Orta Kongo''
|-
| rowspan="2" | '''1908'den itibaren''' ''Belçika Kongosu'' || '''1910''' ''Fransız Kongosu''
|-
| '''1958'den itibaren''' ''Kongo Cumhuriyeti''
|-
! [[Demokratik Kongo Cumhuriyeti|Bağımsızlık 30 Haziran 1960]] || [[Kongo Cumhuriyeti|Bağımsızlık 15 Ağustos 1960]]
|-
| '''1960''' ''Kongo Cumhuriyeti'' (''Kongo-Léopoldville'' olarak adlandırılan)<br /><small>1960 yılında [[Özgür Kongo Cumhuriyeti]] olarak direnişçiler tarafından bağımsızlık ilanı (26 ülke bağımsızlığı tanıdı, yaklaşık bir yıl sonra hükumet yanlısı askerler tarafından yenilgiye uğratılmıştır)</small> || rowspan="2" valign="top" | '''1960''' ''Kongo Cumhuriyeti'' (''Kongo-Brazzaville'' olarak adlandırılan) || rowspan="4" valign="top" | '''1956''' Angola ile ortak yönetime sahip olan ''Portekiz Kongosu''
|-
| '''1961''' ''Federal Kongo Cumhuriyeti'' (''Kongo-Léopoldville'' olarak adlandırılan)[http://books.google.fr/books?id=07ATAAAAIAAJ&q=%2B%22re%CC%81publique+fe%CC%81de%CC%81rale+du+congo%22&dq=%2B%22re%CC%81publique+fe%CC%81de%CC%81rale+du+congo%22&hl=fr&ei=PEubTafRL4iXOsTOhJIH&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CDUQ6AEwAjgK],[http://books.google.fr/books?id=JFAqAQAAIAAJ&q=%2B%22re%CC%81publique+fe%CC%81de%CC%81rale+du+congo%22&dq=%2B%22re%CC%81publique+fe%CC%81de%CC%81rale+du+congo%22&hl=fr&ei=AkybTZa8B8PrOcjz5LUH&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=8&ved=0CEQQ6AEwBzgU] <br /><small>1964'te direnişçiler tarafından [[Kongo Halk Cumhuriyeti]]'nin [[Kisangani|Stanleyville]]'de ilanı (sadece 7 ülke tarafından tanınmış, birkaç ay sonra hükumet yanlısı askerler tarafından yenilgiye uğratılmıştır)</small>
|-
| '''1964''' ''Demokratik Kongo Cumhuriyeti'' (''Kongo-Léopoldville'' olarak adlandırılan) [http://books.google.fr/books?id=s8ZPAAAAIAAJ&q=%2B%22re%CC%81publique+fe%CC%81de%CC%81rale+du+congo%22&dq=%2B%22re%CC%81publique+fe%CC%81de%CC%81rale+du+congo%22&hl=fr&ei=AkybTZa8B8PrOcjz5LUH&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CDAQ6AEwATgU] || rowspan="2" valign="top" | '''1965''' ''Kongo Cumhuriyeti'' (''Kongo-Brazzaville'' olarak adlandırılan)
|-
| '''1966''' ''Demokratik Kongo Cumhuriyeti'' (''Kongo-Kinshasa'' olarak adlandırılan)
|-
| '''1971''' ''[[Zaire]] Cumhuriyeti'' || rowspan="2" | '''1969''' ''[[Kongo Halk Cumhuriyeti]]'' || rowspan="2" valign="top" |'''1974''' ''Portekiz Kongosu'' Angola tarafından ilhak edildi
|-
| '''1991/92''' ''(Kongo-Zaïre)''<br><small>Mobutu tarafından yasaklanan Ulusal Egemenlik Meclisi tarafından Anayasa taslağı oluşturma</small>
|-
| style="background:#B3B7FF;" |'''1997'den bu yana ''{{COD}}''' || style="background:#B9FFC5;" |'''1991'den bu yana ''{{COG}}''''' || style="background:#FFCBCB;" | '''1975'ten bu yana ''[[Cabinda]]''''', Angola'ya bağlı bölge {{AGO}}
|-
| colspan="3" |<small>
<small><nowiki>*</nowiki>[[Fransız Ekvatoral Afrikası]]'nın bir parçası olarak</small></br>
<small><nowiki>**</nowiki>1888–1910 Gabun'da Fransız-Kongosu'nun bir parçasıydı</small>
|}<noinclude>
== Ayrıca bakınız ==
* [[Demokratik Kongo Cumhuriyeti]]
== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}
[[Kategori:Eski cumhuriyetler]]
[[Kategori:Afrika tarihindeki devletler]]
[[Kategori:1970'te kurulan bölgeler ve ülkeler]]
[[Kategori:Demokratik Kongo Cumhuriyeti tarihi]]
| |||