Praetorian muhafızlar: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k düzen |
|||
1. satır:
[[Dosya:Praetorian GuardSoldiers basrelief cropped.jpg|thumb|right|100px|frame|[[Augustus]]'un Praetorian muhafızları - 1. yüzyıl. Mermer üzerine yüksek kabartma.]]
'''Praetorian Muhafızlar''' ([[Latince]]: ''praetorianī'') [[Roma İmparatorluğu|Roma]] [[Roma İmparatorları Listesi|İmparatorları]] tarafından, hem Roma'da hem de savaş alanında kişisel güvenliklerini sağlamak amacıyla oluşturulmuş özel birlikler. İmparatorlar tarafından koruma amaçlı kullanılmaya başlamadan çok önce, [[Scipio]] ailesi tarafından [[MÖ 275]] yılı civarından aynı formatta Generallerin muhafızı olarak kullanılmaya başlandıkları bilinir. MS 4. yüzyılda [[I. Constantinus]] tarafından kaldırılmıştır.
== Tarihi ==
8. satır:
=== Erken Muhafızlar ===
[[Dosya:Praetorian CohIII.jpg|thumb|150px|right|Praetorian muhafız]]
Başlangıçta, oluşturulan bu muhafız grubu sonraki dönemlerde İmparatorlara suikast düzenleyerek öldüren muhafızlardan oldukça farklıydı. [[Caesar Divi Filius Augustus|Augustus]], Roma'da buluna ayak takımının taşkınlıklarını kontrol altında tutabilecek bir koruyucu oluşum gerektiğinin farkında olduğu halde, kurmaya çalıştığı rejimin üzerindeki Cumhuriyetçi cilayı kaldırmak konusunda oldukça dikkatliydi. Bu sebeple, her biri aslında 500 kişilik mevcuda sahip olan ancak sonradan 1000 kişilik bir mevcuda yükseltilen ve belirli bir zamanda sadece üç tanesi görevde olabilen dokuz adet kohort teşkil edilmesine izin verdi. Ayrıca her biri 30 askerden oluşan müstakil Süvari birlikleri (''turma'') oluşturuldu. Bunlar saray ve önemli binaların etrafından devriye gezerken diğerleri Roma'nın dışındaki kasabalarda konuşlandırıldığından, bu özel kohortlardan bir tehlike gelmesi mümkün değildi. Bu sistem, MÖ 2 yılında göreve başlayan [[Praetorian Prefect]]ler Quintus Ostorius Scapula ve Salvius Aper'in gelişine kadar organizasyon ve komuta açısından iyileştirmeler yapıldığı halde, köklü bir değişikliğe uğramadı.
[[Caesar Divi Filius Augustus|Augustus]]'un [[19 Ağustos]] [[14]] tarihinde ölmesi üzerine, Praetorian muhafızların kendi gündemlerini zorla kabul ettirmek için Roma'nın politik yaşamının bir parçası olmak amacıyla sahip oldukları askeri gücü kullanmayı düşünmedikleri tek dönem olan Praetorian sükunet dönemi sona erdi. Augustus, Praetorian Muhafızların tam sadakatine sahip tek İmparator olarak tarihe geçti. Onun ölümünden sonra, Praetorianlar en çok ilgilerini çeken şeye hizmet etmeye başlayacaklardı. Hırslı [[Praetorian Prefect|prefectleri]] [[Sejanus|Lucius Aelius Sejanus]]'un entrikaları sonucu İtalya'ya dağılmış olan kışlaları Roma'ya taşındı. Sejanus 23 yılında imparator [[Tiberius]]'u [[Castra Praetoria]]'nın (Praetorianların ordugâhı) Roma'nın hemen dışında inşaa edilmesine ikna etti. Bu kohortlardan biri İmparatorluk sarayının günlük güvenliğinin sağlanmasından sorumlu oldu. Bundan sonra muhafızların tamamı imparatorun tasarrufundaydı ancak artık hükümdarların kaderi de muhafızların merhametine terk edilmiş oluyordu. Bu gerçek 31 yılında [[Tiberius]]'un Sejanus taraftarlarına karşı kendi ''cohors praetoria'' kohort'una güvenmek zorunda kalmasıyla anlaşıldı. Praetorian muhafızlar Tiberius'a sadık kaldığı halde onların potansiyel politik güçleri artık net olarak ortaya çıkmıştı.
Praetorianlar, savaş sırasında Roma Ordusunun her hangi bir birimine eşitti. Başlangıçta savaşlarda nadiren kullanılmışlarsa da, 69 yılından itibaren etkili biçimde sahneye çıkmışlardır. İlk olarak [[Bedriacum savaşı]]'nda [[Otho]] için savaştılar. [[Domitian]] ve [[Trajan]] zamanında ise muhafızlar [[Daçya]]'dan [[Mezopotamya]]'ya kadar uzanan savaşlarda yer alırken [[Marcus Aurelius]]'la birlikte yıllarca Tuna cephesinde savaştılar. Muhafızlar 3. yüzyıl boyunca da İmparatorlara çeşitli savaşlarda destek vermeye devam ettiler.
=== Politik rolleri ===
26. satır:
=== Muhafızların alacakaranlık yılları ===
284 yılında [[Diokletian]] Praetorianların statüsünü düşürdü; Diokletian [[Byzantion]]'dan 100 km uzaktaki [[Nicomedia]]'da yaşadığından Praetorianlar artık saray yaşamının bir parçası değillerdi. [[Jovianlar ve Herculianlar]] adında iki yeni birlik imparatorun kişisel korumaları olarak Praetorianlarla yer değiştirdi. Diokletian'ın emekliye ayrıldığı [[1 Mayıs]] [[305]] tarihinde, görününüşe göre [[Castra Praetoria]] Roma'daki küçük bir garnizona ev sahipliği yapıyordu.
Praetorianlar, İmparatorluk tarihinde sahneye son kez 306 yılında, emekliye ayrılan imparator [[Maximian]]'ın yerine oğlu [[Maxentius]]'un geçmesi üzerine çıktılar: birlikler olayların kontrolünü ele aldılar ve onu [[28 Ekim]]'de İtalya'da imparator ilan ettiler. [[Sezar (unvan)|Sezar]] [[Flavius Valerius Severus]], [[Galerius]]'un emrine uygun olarak, Muhafızları dağıtmayı denedi ancak bu muhafızların geri kalanlarının da isyan ederek Maxentius saflarına katılmasından başka bir sonuç getirmedi. [[I. Constantinus]] 312 yılında İtalya'yı işgal etmek amacıyla yürüyüşe geçtiği zaman, [[Milvian Köprüsü savaşı|Milvian Köprüsünde]] Maxentius'un çoğunluğu praetorian kohortlardan oluşan ordusuyla son bir savaşa girmek zorunda kalmıştı. Ardından Muzaffer Constantinus Roma'ya girdiğinde Praetorien muhafızların tamamını terhis etti. Muhafızlar, imparatorluğun değişik köşelerine gönderildi ve [[Castra Praetoria]] yerle bir edildi. 300 yıl süren bir hizmetin ardından kalelerinin yıkılması, İmparatorlukta başlayan yeni bir çağın ve Praetorianların sonunun habercisi olduğundan önemli bir hareketti.
264. satır:
== Görevin teşkilatı ve şartları ==
Aralarında bazı benzerlikler bulunsa da Praetorianlar [[Roma İmparatorluğu|İmparatorluk]] Lejyonlarından farklılıklar gösterirler. Sahip oldukları [[Kohort]]lar (Lejyondan bir eksik) daha büyük, maaş ve avantajları daha fazla ve askeri kaabiletleri daha iyidir. Ayrıca İmparatordan [[Donativum]] olarak adlandırılan bir tür bahşiş alırlardı. Augustus tarafından planlanan oluşumlarına göre Praetorian Kohortları toplam 9,000 mevcuda sahipti. Askerler düzenli ordunun lejyonlarından ya da [[Etruria]], [[Umbria]] ve [[Latium]] gibi (Orta İtalya'daki üç eyalet) eyaletlerdeki en hevesli gençlerden devşirilirdi. Zaman içerisinde bu devşirme rezervlerine [[Makedonya (Roma eyaleti)|Makedonya]], [[Hispania Baetica]], [[Hispania Tarraconensis]], [[Lusitania]] ve [[Illyricum]] eyaletleri de dahil edildi. [[Vitellius]] yeni muhafızları [[Cermen]] kabilelerinden seçerken [[Septimius Severus]] [[Pannonia]] lejyonlarını tercih etmiştir.
[[Augustus]] (5 civarı) döneminde her bir Praetorian kohortu 1,000 mevcuda sahipken bu sayı en fazla 1,500 mevcuda yükseltilebilirdi. Normal bir lejyonun birliklerinin küçük bir kısmı her an göreve hazır olurdu. Tacitus, 17 yılında 12 olan kohort sayısının 9'a düşürüldüğünü aktarır. 69 yılında kısa bir süre için 16 kohort'a yükseltilmiş ancak [[Vespasian]] döneminde hemen tekrar 9'a düşürülmüştür.<ref>Bingham, pp. 121–122.</ref> Nihayet 101 yılında sayıları bir kez daha 10'a yükseltilmiş ve 5,000 askerden oluşan bir birlik mevcuduna ulaşılmıştır.
272. satır:
Praetorianlara, diğer Roma lejyon askerlerine oranla ''sesquiplex stipendum'' olarak biline bir sistem sayesinde <ref>Roman Economy - Prices in Ancient Rome (Roma Ekonomisi - Antik Roma'da Fiyatlar), http://www.ancientcoins.biz/pages/economy/, ANCIENTCOINS>BIZ, siteye ulaşım 22 Ocak 2008</ref> daha fazla ödeme yapılırdı. Bu sisteme göre eğer bir lejyoner 225 [[Denarius|denarii]] alırsa, muhafızlar her yıl için 375 alırlardı. [[Domitian]] ve [[Septimius Severus]] ''stipendum'u'' (ödeneği) her bir yıl için, Ocak, Mayıs ve Eylül aylarında ödenmek üzere 1,500 denarius'a çıkarmışlardır.
Sadece Muhafızlara özel bir durum olarak, İmparatordan [[donativum]] adından bir ödenek daha alırlardı.
Emekliliği gelen bir Muhafız, ikramiye olarak 20,000 [[Sestertius|sesterces]] (5,000 denarius), arazi ve üzerinde "görevini cesurca ve sadakatle tamamlayan "savaşçıya"" yazan bir diploma alırdı.
== İmparatorluk Süvari muhafızları ==
Başlangıcından beri muhafızlara, İmparatora önemli devlet işlerinde ve askeri seferlerde eşlik eden ve ''equites singulares augusti'' olarak bilinen küçük bir süvari birliği de dahildi. Özellikle çok güvenilen taşralılardan seçilirlen bu birliği mensupları kendi yöresel kıyafetlerini giyer ve kendi silahlarını taşırlardı. Trajan, bu birliği yurtaşlara açarak genişletti ve praetorian kurumunun kalıcı bir parçası haline getirdi. Mevcudu bir ''ala quingenaria'' ya da toplam 16 [[turmae]]'ye bölünmüş 512 süvariden oluşurdu. Bir [[Tribün]] tarafından komuta edilir ve 10. Praetorian kohortu olduğu varsayılırdı. Sonradan, Severus tarafından mevcut sayısı bir ''ala milliaria'' yani iki katına çıkartılmıştır.
== Rütbe ve tasnif ==
| |||