Ege Denizi: Revizyonlar arasındaki fark

'''Ege Denizi''' veya Türkçe kökenli ad olarak '''Adalar Denizi''', ([[Yunanca]]: Αιγαίο Πέλαγος: "Egeo Pélagos") [[Balkan Yarımadası|Balkan]] ve [[Anadolu|Anadolu Yarımadaları]] arasında, [[Akdeniz]]'e bağlı bir deniz. [[Marmara Denizi]] ve [[Karadeniz]]'den [[Çanakkale Boğazı|Çanakkale]] ve [[İstanbul Boğazı|İstanbul Boğazları]] ile ayrılan denizin kuzey sınırları karalarla çizilmiş olmakla birlikte, güney sınırlarını [[Yunanistan]]'a bağlı adalar olan [[Rodos]] ve [[Girit]] adaları çizer. Denizin tüm kıyıları [[Türkiye]] ve Yunanistan ile çevrilidir. Karadeniz üzerinden taşınan petrol ürünlerinin dünya pazarına ulaşmasında başlıca yoldur.

Ege denizi isminin etimolojik olarak yunan dili ile açıklanamayan bir isim olduğu [[Bilge Umar]]'ın "Türkiye'deki Tarihsel Adlar" isimli eserinde savunulmaktadır. Aynı kitapta bu ismin eski Anadolu dillerinden olan [[Luvi]] dilinden gelen bir miras olduğu savunulmaktadır. Yunanca ''"Aigaion Pelagos"'' kelimesinin, Luvice toprak anlamına gelen ''"Aia/İa"'' kelimesinden türediğini iddaa eder ve adı ana tanrıça kültü ile ilişkilendirir.<ref>[http://www.balikesir-edremit.gov.tr/dosya_endemik_turler.htm Bilge Umar] Aigaion Pelagos (Ege Denizi) adına köken olmuş Aiga adı, sf:219 </ref>

'''Adalar denizi''' ya da takımada anlamından gelen '''Arşipel''' adı denizin teknotik yapısı neticesinde sahip olduğu çok sayıda adadan gelen tamamen coğrafya kökenli bir isimdir. Yabancı dillerde ''"Archipelago"'' olarak geçen adlandırma, ''"üzerinde pek çok ada bulunan deniz; adalar grubu; takımadalar"'' anlamındadır.<ref name="marmaracografyadergisi">[http://www.marmaracografya.com/pdf/3.3%28s.27-36%29prof.dr.ramazanozey-adalardenizivebatianadolubolgesihakkinda.pdf Adalar Denizi ve Batı Anadolu bölgesi hakkında], Marmara coğrafya dergisi, Prof. Dr. Ramazan ÖZEY</ref>

Ege Deniziyle Türkler ilk olarak 1081 yılında karşılaşmış ve bu denize "[[Adalar Denizi]]" ismini vermişlerdir. Bu dönemden sonra [[Aydın Oğulları]] ve [[Osmanlı]] kaynaklarında bu denizden "Adalar Denizi" şeklinde bahsedilmektedir. [[Piri Reis]]'in 1519 yılında tamamladığı kitabı ''"[[Kitab-ı Bahriye]]"'' de,Piri reis şu ifadeyi kullanır, ''"Şunu bilmek gerektir ki, 'adalar arası' denen yere "Erso Peloga" derler"''.<ref name="marmaracografyadergisiTürk Deniz Kuvvetleri">< /ref><ref name="Türkmarmaracografyadergisi" Deniz Kuvvetleri"></ref> Bu şekilde denizin Türkçe ve yabancı ismini belirtir. Bir başka Osmanlı yazarı [[Katip Çelebi]] de benzer şekilde 1656 yılında yazdığı ''"Tuhfetü'l-Kibar Fi Esfari'l-Bihar"'' (Deniz Savaşları Hakkında Büyüklere Armağan) adlı eserinde Ege Denizi için ''"Adalar Arası" derler'' ifadesini kullanır.<ref name="marmaracografyadergisiTürk Deniz Kuvvetleri">< /ref><ref name="Türkmarmaracografyadergisi" Deniz Kuvvetleri"></ref> Avrupadaki örnekler içinde de Archipelago ismi oldukça yaygındır. Bu ismi tercih eden kimi eserler ve yapımcıları<ref name="hgk">[http://www.hgk.msb.gov.tr/dergi/makaleler/130_5.pdf Atatürk neden ordular ilk hedefiniz Akdeniz demişti], Marmara coğrafya dergisi, Cevat Ülkekul</ref>

*''Carte Particolare dei Archipelago'', Sir Robert Dudley (1661)

Hattat Süreyya tarafından hazırlanan ''"Mükemmel Umumi Atlas"'' da Ege Denizi, Adalar Denizi adıyla belirtilmiştir.<ref name="marmaracografyadergisi">< /ref> Aynı isim 1938 yılında [[Faik Sabri Duran]]'ın yazdığı lise 3. sınıf "Türkiye Coğrafyası" adlı ders kitabıda sayfa 70 ve 338'de sunulan haritalarda yer almıştır ve 26. sayfasında da geçmiş Ege bölgesi için ise Garbi Anadolu ifadesi kullanılmıştır. Ancak aynı kitabın farklı bir sayfasında Ege Denizi ifadesi de kullanılmıştır.<ref name="Türk Deniz Kuvvetleri">[http://web.deu.edu.tr/ataturkilkeleri/pdf/dergisayi3/c1_s3_bilge_umar.pdf Ege Denizinin orijinal adı nedir?] Türk Deniz Kuvvetleri</ref>

Ege'de gelgit önemsizdir ve yol açtığı düzey genişliği ancak bazı dar boğazlarda, rüzgarlarla meydana gelen yığılmaların da etkisiyle 30-40 30–40&nbsp;cm'yi bulur. Adalar arasındaki bazı dar ve dolambaçlı boğazlar şiddetli ve karmaşık yerel akıntılara neden olur. Bunların en ünlüsü Eğriboğaz Körfezi'nde görülür.

Ege Denizi'nde, kuzeyde [[Saros Körfezi]]'nden başlayarak güneye doğru “S” biçiminde uzanan, tabanının derinliği yer yer 1000 m'yi aşan bir oluk yer alır. Ege Denizi'nde çok sayıda ada bulunur. Toplam yüzölçümleri yaklaşık olarak 23.000 &nbsp;km² olan bu adalar, her yana serpilmiş gibi görünmelerine karşın, belli bir düzen ve gruplaşma gösterirler.

*'''Mirtoan Denizi''', [[Kiklad Adaları]] ile [[Mora Yarımadası]] arasında kalan bölgeyi tanımlar.

Güneyden Afrika Plakası, batıdan Anadolu Plakası tarafından sıkıştırılan Ege Deniz tabanı, volkanik faaliyetlerini hala sürdüren ve tarihsel olarak 7-8 şiddetinde pek çok deprem yaratan teknotik açıdan aktif bir bölgedir <ref name="deprem.gov.tr">[http://www.deprem.gov.tr/sarbis/Veritabani/Tarihsel.aspx deprem.gov.tr] Türkiye ve çevresindeki tarihsel depremler</ref>. Denizin kuzeyi, [[Kuzey Anadolu Fayı|KAF]] fay sisteminin Marmara Denizinin altından Ege Denizine kadar uzanan fay hatlarıyla doludur. Orta kısımlarda, Türkiyenin Ege bölgesindeki [[graben]]lere paralel bir çokbirçok fay hattı, denizin içine kadar uzanır.<ref name="izmir.bel">[http://www.izmir.bel.tr/izmirdeprem/chp2.html#chp26 izmir.bel.tr] Egedenizindeki fay hatları</ref>. Güneyde ise yay şeklinde Yunanistan kıyılarında, Rodos ve Türkiye kıyılarına uzanan aktif hatlar vardır.

Volkanik açıdan Santorini, tarihsel olarak en bilinen örnektir. Ayrıca, antik çağda [[Limni]] adası açıklarında teknotik bir hareketlilik sonucu batan bir adadan ([[Chryse Island]]) söz edilir.

Ege Denizi'nin orta bölümleri, her ne kadar arada Yunanistan'a ait adalar olsa da , Türkiye ana kıta topraklarından 200 deniz mili daha yakında bulunmasından ötürü Türkiye'nin [[münhasır ekonomik bölge]]si içinde kalır. B.M. Uluslararası [[Deniz Hakları Sözleşmesi]]'nin ilgili maddelerine göre; [[münhasır ekonomik bölge]] adı verilen ve petrol, madenler ve deniz servetlerini çıkarma hakkını veren bölge alanları tayin edilirken, bu [[münhasır ekonomik bölge]] sınırlarının belirlenmesinde adalar dikkate alınmamakta ve bu ekonomik alanın son hudutları, ana kıta topraklarından uzaklığıyla ölçülmektedir. Böylece Türkiye devleti, arada kalan Midilli, Sakız, Sisam ve Rodos gibi adaların 6 deniz mili karasularının üzerinden atlayarak bulunan Ege denizi orta bölümleri üzerinde --karasularıüzerinde—karasuları egemenliği anlamında değil-- fakatdeğil—fakat ekonomik hakları bakımından deniz tabanı mülkiyetine sahip bulunmaktadır. Uluslarası [[Lahey Adalet Divanı]] da bu doğrultuda çeşitli ülkelerle ilgili kararlar vermiştir. (adaların deniz ekonomik bölgelerinin olamayacağı şeklinde...) Böylece Türkiye ülkesinin denizaltı yataklarını işletme hakları kendi kıyılarından çok uzaklara, [[Limni]], [[Naksos]] ve [[Girit]] adaları yakınlarına kadar uzanmaktadır.