I. Mehmed Giray: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
|||
1. satır:
{{Hükümdar bilgi kutusu
| adı = I. Mehmed Giray
| başlık = Kırım Hanlığı Hani
| resim = [[Dosya:Mengli_bayezid.jpg|thumb|180px]]
| altyazı = Alt solda [[I. Mehmed Giray]] [[Kalgay]] iken babası I. Mengli Giray (solda) ile Sultan [[II. Bayezid]] (sağda).]]
| hüküm süresi = [[1515]]-[[1523]]
| tahta geçmesi =
| diğer ünvanları =
| tam adı = ''Mehmed Giray''
| önce gelen = -
| sonra gelen = [[I. Gazi Giray]]
| varisi =
| kraliçe =
| gözdesi =
| eş 1 =
| eş 2 =
| eş 3 =
| eş 4 =
| eş 5 =
| eş 6 =
| çocukları =
| hanedan = Giray
| resmi marşı =
| babası = [[İ. Mengli Giray]]
| annesi =
| doğum tarihi = [[1465]]?
| doğum yeri =
| ölüm tarihi = [[1523]]
| ölüm yeri =
| defin tarihi =
| mezar yeri = [[Bahçesaray, Kırım|Bahçesaray]]
|
}}
'''I. Mehmed Giray''', (d. 1465 ? - o. 1523) 1515-1523 döneminde sekiz yıl Kırım Hanlığı yapmıştır.
==Hayatı==
[[I. Mengli Giray]]'ın en büyük oğludur. Olasılıka 1465'da doğmuştur. [[Yavuz Sultan Selim]]'in de kayınbiraderidir.
Babasının hanlık döneminde ilk defa bu isimle [[Kalgay]]lik (resmi taht varisi șehzade) görevini yaptı.
Ocak 1515'de vefat eden babasının yerine tahta geçti. Önce kardeşi Bahadır Giray'ı Kalgay olarak görevlendirdi. Diğer bir kardeşini İstanbul'a gönderdi.
Mehmed Giray'ın Osmanlı Sultanı olan ve üvey kızkardeşinin kocası olan Yavuz Sultan Selim ile ilişkileri pek iyi değildi. Yavuz Sultan Selim babasi II. Beyazit'a karsi ayaklanip Kirim uzerinden ona karsi yaptigi seferde yenildiginde kayinpederi Kirim Hani Mengli Giray'a siginmisti. O zaman Kalgay olan Mehmed Giray sehzade Selim'in tutuklanip babasi II. Beyazit'a teslim edilmesini istemisti; ama Mengli Giray bunu kabul etmemisti. Ama I. Selim doğuda İran Seferi ve sonra Mısır Seferi ile uğraştığı için Kimim Hanlığı ve Osmanlı devleti arasındaki bu soğukluk mütecaviz tavırlar ortaya çıkartmadı.
O dönemde gelişme dönemini yaşayan, bir şehir devleti olan [[Moskova Knezliği]] ile babası Mengli Giray 1480'de bir saldırmazlık antlaşması yapmıştı ve I. Mehmed Giray'ın ilk yıllainda Moskova knezi [[III. Vasili]] (1505-1533) ile arası iyi idi. Fakat Moskova Knezinin rakibi olan Polonya-Litvanya Birliği kralı Sigismund'un gönderdiği kıymetli hediyeler ve ıanadırıcı temsilciler nedeni ile Mehmet Giray Moskova Knezi'ne karşı tutumunu değiştirdi ve I. Mehmed Giray Polonya-Litvanya Birliği Krallığı ile bir antlaşma imzaladı. Moskova Knezliğinin eline geçirmiş olduğu Bryansk, Starodub, Novgorod-Seversk, Putivle ile diğer Litvanya şehirlerini geri vermesini talep etti ve bu talep karşılanmassa bir savaşın ortaya çıkabileceği tehdidini de ortaya attı. Moskova Knezi III. Vasilı Kırım Hanlığı kalgayı olan ve Özi valisi olan Bahadır Han (bazı Rus kaynaklarına göre aynı Kalgay'ın diğer ismi olan Ahmed Han) ile bir gizli komplo yapmayı planlamasına geçti. Fakat sonra iki ülke arasındaki ilişkiler yumuşamaya başladı. Tam bu sırada Mehmet Giray'ın büyük oğlu Bahadır Han Moskova Knezliğine bir akın yaptı ve Mechesrk ve Ryaan şehirlei ve etrafını talan etti. Babası olan Kırım Hani Mehmed Giray oğlunun bir faaliyetinin kendinden izinsiz yapıldığını ilan edip resmen ve açıkça oğlunu kınadı.
1519'da Kazan Hani Mehmet Emin Han çocuksuz ve varışsız öldüğünde Moskova Knezi III. Vasıllı Şah Ali Kasım'ı Hanlık için aday olarak tutmakta idi. Önce Moskova Knezliğinin tuttuğu ve Karaçi adıyla bilinen soylu mirza aileleri üyelerinden olan Bulat Şirin adı verilen bir Kazan asiller grubunun desteklediği [[Şah Ali Han|Sah Ali Kasım]] hanlığını eline geçirdi. Ama Kazan'daki diğer ilerigelen mızralar grubu onun Ruslara dayanmasından tedirgin oldular. Eski Kırım Hani Mengli Giray 1485 yılında Kazan hani İbrahim Han'ın dul eşi Nur Sultan'la evlenmişti. Bu eşinden [[Sahip Giray]] adlı oğlu olmuştu ve bunun Kazan Hanlığı'na olan iddiası Moskova'nın tuttuğu Şah Ali Kasım'ın varışlık iddiasından daha köklü idi. 1519'da Mehmed Giray Moskova Knezi ile babasının imzaladığı anlaşmayı bozarak annesi yarım kardeşi olan [[Sahip Giray]]'ın Kazan Hani olma iddiasını benimsedi. 1521'de Sahip Giray Kazan Hani olarak tahta geçti ve 1524'de kadar Kazan Hani olarak saltanat yaptı.
1521'de iki kardeş kendi Tatra ordularını birleştirip Moskova üzerine bir akın seferi düzenlediler. Bu akın tüm Moskov Knezliği arazilerini talan ederek ilerlediler. Oki Nehri kıyısında Moskova Knezliği ordusu yaptıkları muharabeden galip çıktılar. Moskova şehri kapılarına kadar ilerlediler ve şehrin çevresini ateşe verdiler. Moskova Knezliği Kırm Hanlığına yıllık bir tazminat vermeyi kabul etti. Bu sefer sırasında ele geçen gayet çok sayıda esir Kefe esir pazarında satıldı.
1523'de Moskova Knezi'ne karşı bir akına daha başladı. Fakat bu sefer Moskova Knez ordusu toplarla donatılmıştı. Oka Nehri kiayisinda yapılan bir muharebe sonunda Kırım tatar süvari ordusu Moskova Knezliği topraklarında ilerleyemedi. Bu sefer akının hedefini Altın Orda kalıntılarını birleştirmek amacı ile Astrahan Hanlığına yöneltti ve [[Astrahan]]'ı zaptetti.
I. Mehmed Giray Han, Ekim/Kasım 1523'de [[Astrahan]] seferinden dönerken [[Nogaylar|Nogay]] Hani Mamaı tarafından bir baskınına uğrayıp hayatını kaybetti. Nogaylar Kırım yarımadasına akın yaparak ülkeyi talan ettiler.
==Çocukları==
İsimleri bilinen erkek oğulları şunlardır:Bahadır (babası hayata iken vefat etti); Baba Giray ; [[I. Gazi Giray]] ; [[I. İslam Giray]]; Uzbeg Giray
Kızlarından ismi bilineni Aybige Hatun'dur.
==Notlar==
{{Kaynakça}}
* [http://ca.wikipedia.org/wiki/Mehmed_İ_Giray Katalanca Wikipedia "Mehmed_İ_Giray" maddesi]
==Dış bağlantılar==
* Ülküsal, Müstecip (1980) ''Kırım Türk - Tatarları (Dünü - Bugünü - Yarını)'', İstanbul:Baha Matbaası
* Howorth, Henry Höyle (1880) ''History of the Mongols, from the 9th to the 19th Century Patt 2 Division 1)'', Londra:Longman Green & co. [[http://www.archive.org/stream/historymongolss00howogoog#page/n650/mode/2up]] {{ing}}
* [http://www.hansaray.org.ua/e_geray_chrono.html "Hansaray" websitesinde Giray Hanedanı Kırım Hanları] {{ing}}
* Fisher, Alan W., (1987) ''The Crimean Tatars'', Stanford California: Hoover Institution Press, İSBN:0817966625 {{ing}}
{{başlangıç kutusu}}
{{sıra kutusu| önce = [[I. Mengli Giray]]
| başlık= [[Dosya:Flag of the Crimean Tatar people.svg|50px]]<br/>[[Kırım Hanlığı|Kırım Hani]]<br/>1. kez
| yıllar= [[1515]]–[[1523]]
| sonra= [[I. Gazi Giray]]}}
{{bitiş kutusu}}
{{Kırım hanları}}
{{DEFAULTSORT:Mehmed Giray, 1}}
[[Kategori:Kırım tarihi]]
[[Kategori:1465 doğumlular]]
[[Kategori:1523 yılında ölenler]]
[[Kategori:Olmuş insanlar]]
[[Kategori:Kırım hanları]]
[[Kategori:Çatışmada ölenler]]
| |||