Muhsinzade Abdullah Paşa: Revizyonlar arasındaki fark

|doğum_tarihi = 1661 (?)

'''Muhsinzade Abdullah Paşa''' (d. 1661 (?) - ö. 1749, [[Travnik]]) [[I. Mahmut]] saltanatında, 6 Ağustos 1737 - 19 Aralık 1737 tarihleri arasında dört ay on dört gün sadrazamlık yapmış [[Osmanlı]] devlet adamıdır.

Babası Arap asıllı ama İstanbul'a yerleşmiş olan, 1670'de vefat etmiş olan, Halepli tüccar Muhsin Çelebi'dir. <ref name="sicılliosmani"> Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), ''Sicill-i Osmani'', İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN:975-333-0383 C.III s.379 [http://archive.org/details/sicilliosmani01sruoft]</ref>Büyük kardeşi Mehmed Efendi Darphane eminliği ve başdefterdarlık yapmıştı. Onunve onun tavsiyesi ile Abdullah Efendi Darphane'de çalışmaya başladı; sonradan darphane emini görevine terfi etti. [[Edirne Vakası]] sırasında İstanbul'dan harekete geçen isyancılar grubunda 23 Ağustos 1703'den itibaren birinci defterdarlık görevini yapmaya başladı.<ref Dahaname="yaşamyapıt"> sonraÖzen, Şükrü, "Abdullah EfendiPaşa diğer(Muhsinzade)" devlet(1999) dairelerinde''Yaşamları yüksekve idareciYapıtlarıyla görevlerindeOsmanlılar bulunduAnsiklopedisi'', C.1 s.29, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Yayıncılık A.Ş. ISBN:975-08-0071-01.</ref><ref name="uzunçarsılı"> Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (2003) ''Osmanlı Tarihi IV. Cilt 2. Kısım: XVIII. Yüzyıl'', Ankara:Türk Tarih Kurumu (2003 5. Baskı) ISBN 975-16-0016-2</ref>

Bu arada [[Damat Çorlulu Ali Paşa|Çorlulu Ali Paşa]]'nın kızı ile evlendi ve kayınpederi 1706'da sadrazam olunca onun sadrazam kethudalığıkethüdalığı görevini üstlendi. Fakat 1710'da Çorlulu Ali Paşa sdrazamlıktan azledilince onun yakını olarak bu görevden azledilerek kendi tecrübe ve yetenekleri ile bağdaşmayacak birbaşbakikulu görevoldu verildive hemen yeniden darphane emini görevine getirildi. 1713'de birden defterdar-ı sıkk-i evvel, az sonra darbhane emini, beş ay sonra başmuhasebeci; sonra küçük ruznâmeci; ardından üçüncü kez darbhane emini görevlerini yaptı. <ref name="sicılliosmani"/>

17131714'de [[Silahdar Damat Ali Paşa]] sadrazam olduğu zaman Mısır'da isyankaryolsuzluğu görülen kölemenlerden KaytasKaytaş Bey'i tenkil edip idam ettirmek göreviyle Mısır'a gönderildi. Bu görevi başarı ile tamamladı. Sonra Hicaz'da kendine verilen görevleri de başari ile tamamlayarak; iyi bir idareci olarak isim yaptı.<ref name="yaşamyapıt"/>

Yeniden Osmanlılar eline geçen [[Mora]]'da yeniden kurulmakta olan Mora Defterdarlığı'na görevineEkim 1715'de atandı. Mart 1716'da Mora seraskeri oklan Kara Mustafa Paşa [[Korfu]] adası muhasarası için serasker tayin edilince, Abdullah Paşa'ya vezirlikle Niş'de Rumeli Beylerbeyliği görevi verildi ve bu görevle birlikte Mora seraskerliğe de ona verildi. Bir müddet sonra Rumeli Eyaleti ile birlikte [[İnebahtı]] muhafızlığı görevi verilmek istendi. Fakat Abdullah Paşa bu görevi kabul etmeği istemediği için müracaatŞubat 1717de kendisinden vezirlik ve ederekpaşalık vezirliktenünvanları ayrıldıalındı.
İstanbul'a davet edildi ve orada ŞubatNisan 1717'de Kapıcılar Kethüdası tayin edildi. <ref name="sicılliosmani"/>

1716'da Osmanlı ordusunun mağlup düşdüğü ve serdar-ı ekrem ve sadrazam [[Silahdar Damat Ali Paşa]]'nın şehit olduğu [[Petrovaradın Muharebesi]]'nden sonra kimin sadrazam olacağı sorun olmuştu. Ordu erkanı kıdemli komutan olan Rumeli Beylerbeyi Sarı Ahmet Paşa'yı komutan vekili seçmişlerdi; ama bu durumdan haberdar olmayan başkentte Sultan III. Ahmet, mühr-ü humayunu önce sadrazam kethudasıkethüdası olan Sarı İbrahim Ağa'ya vermek istedi ve sonra bundan caydırılarak bostancıbaşılıkla saraydan çıkartılmış olan İlbasanElbasan'lı [[Hacı Halil Paşa|Halil Paşa]]'ya sadrazamlık verildi. Avusturya seferine hareket eden yeni sadrâzam ve serdar-ı ekrem Halil Paşa'nın yanında işbilir değerli bir kethudanınkethüdanın bulunması gerektiğinden, Muhsinzâde Abdullah Paşa Nisan 1717'de ikinci kez sadrâzam kethüdası tayin edildi.<ref name="uzunçarsılı"/>

Sadrazam Halil Paşa Avusturya ile savaşta pek başarılı olamadı ve [[TimeşvarTemeşvar]], [[Belgrad]] gibi çok önemli kaleler Avusturyalılar eline geçti. Avusturyalılar, Belgrad kalesini de ele geçirdiler vegeçirdikten sonra üç koldan Osmanlı topraklarına hücuma devam ettiler. Osmanlı ordusu ise bozuk düzen halde [[Niş]]'e çekildi. Niş'e kadar olan bölgenin Türk ve müslüman olan halkı aç perişan Edirne ve İstanbul'a doğru göç etmeye başladılar. Sultan III. Ahmet'in [[Sofya]]'ya geçmesine rağmen bu hezimetin önüne geçilemedi. Bu mağlubiyetin büyük yükü orduda hiç nüfuzu olmayan Sadrazam ve serdar-ı ekrem Halil Paşa'ya isnad oldu. Halil Paşa Ekim 1717'de azedildi, yerine üzerine sadrâzam olarak [[Tevkii Nişancı Mehmed Paşa|Nişancı Mehmet Paşa]] getirildi. Böylece Muhsinzade Abdullah Paşa'nın sadrazam kethudalığı görevi sona erdi ve sadrazam olan Nişancı Mehmet Paşa yerine [[nişancı]]lığaliga getirildi.<ref name="sakaoğlu">Sakaoğlu, Necdet (1999), ''Bu Mülkün Sultanları'', İstanbul:Oğlak Yayınları ISBN:975-329-2996</ref>

Fakat bu savaş döneminde yüksek idare ve komut yetenekleri olan olan Osmanlı askeri komutan ve bürokratları nadirleşmişti. Muhsinzade Abdullah Paşa'nın sadrazam kethüdalığı görevi sırasında faaliyet ve cesareti göze çarpmıştı. Özellikle III. Ahmed'in en yakın danışmanı olan ve İstanbul'da sedaret kaymakamlığı yapan [[Damat İbrahim Paşa]] onun yüksek yeteneklerini III. Ahmed'e arzetmişti. Bu gaileli günlerde yetenekli bir kişinin ikinci safta kalması uygun görülmediği için Muhsinzade Abdullah Paşa'ya Vıdın kalesi muhafızlığı verildi. Aralık 1717'de ise Muhsinzade Abdullah Paşa III. Ahmed'in başkent olarak kullandığı [[Edirne]]'ye davet edildi. Ocak 1718'de [[Yeniçeri Ağası]] olarak görev verildi. Yirmi bir gün sonra da, bütün Rumeli eyalet güçlerini kullanarak Niş kalesini ciddi surette tamiri ve muhafazası şartiyle, Rumeli valiliği verildi. <ref name="uzunçarsılı"/>

Aralık 1717'de ise Muhsinzade Abdullah Paşa III. Ahmed'in başkent olarak kullandığı [[Edirne]]'ye davet edildi. 1718 yıl başlarında [[Yeniçeri Ağası olarak görev verildi. Yirmi bir gün sonra da bütün Rumeli kuvvetleriyle Nis kalesinin ehemmiyetli surette tamiri ve muhafazası şartiyle Rumeli valiliği verildi. Bu sırada Niş'teki yeniçerilerden birisi, yerli eyalet sipahisi ağasının eşine el uzatmasından dolayı yeniçeriler ile yerli eyalet sipahilerınınsipahilerinin arası açılmıştı. Muhsinzâde Abdullah Paşa yerli eyalet sipahileri tarafını tuttuğunu düşünen yeniçeriler valinin sarayına hücum edip aynı zamanda orayaorayı topa tuttular. Abdullah Paşa maiyyetini alarak gizlice geceleyin Niş'in Belgrat kapısından çıkarak Aleksinac kaçtı ve durumu İstanbul'a bildirdi. Bunun üzerine Mayıs 1721'de Bosna valisi olan [[Topal Osman Paşa]] Rumeli valiliği ile NisNiş'e tayin edildi. Abdullah Paşa'ya da Bosna Valiliği verildi. Abdullah Paşa 24 Ağustos 1727'ye kadar Bosna valiliğinde kaldı. Fakat bu sefer Rumeli valisi ve NişNis muhafızı olan Topal Osman Paşa hakkında şikâyetşikâyetler İstanbul'a erişti. Bu nedenle EylulEylül'da tekrar becayış yapılarak Abdullah PasaPaşa tekrar Rumeli valiliği ile Niş'e, Topal Osman Paşa da Bosna valiliğine getirildi. Aynı yıl Bucak (Besarabya) Nogaylarının ayaklanması üzerine Kırım hani Mengli Giray devletten askeri destek istedi. Muhsinzâde Abdullah Paşa, Rumeli eyalet kuvvetleriyle bu desteği sağlamaya memur edildi ve Nogay ayaklanması başarı ile bastırdıktan sonra tekrar Niş'e döndü.<ref name="uzunçarsılı"/>

[[Patrona Halil]] isyanını takip eden dönemde Muhsinzade Abdullah Paşa, İstanbul'a davet edilerek 25 Kasım 1730 da ikinci defa yeniçeri ağası tayin edildi. 1 Nisan 1731'de ortaya çıkan fakat çabuk bastırılan bir kapıkulu askeri ayaklanması sırasında AğakapısıAgakapısı'nı basan yeniçerilerin tarafından koluna isabet eden bir kurşun yarası aldı. Fakat arka kapıdan kaçarak canını zor kurtarmayı başardı. Bunun üzerine Muhsinzade Abdullah Paşa yeniçeri ağalığından azledildi. Abdullah Paşa'nın yerine yeniçerilere disiplin sağlamak yeniçeri ocağından yetişmiş bir ağanın tâyin edilmesi gerektiği kabul edildi ve yeniçerilikten yetişmiş olup İran taraflarında yeniçeri ağası vekili ve sonra Adana valisi olan [[Şahin Mehmet Paşa]] yeniçeri ağası olarak görevlendirildi. <ref name="uzunçarsılı"/>

Muhsinzâde Abdullah Paşa ise Adana valiliğine tâyin edildi. Bu görev yanında Anadolu'nun teftişi ve eşkiyaların tenkil edilip temizlenmesi görevi de kendisine verildi. ArdindanArdından Abdullah Paşa, [[Halep]] eyalet valığine ve oradan da [[Sayda]] eyâleti valiliğine nakil edildi. Sayda Valisi iken 22 Temmuz 1732'de eski sadrazamlardan [[KabakülakKabakulak İbrahim Paşa]]'nın yerine üçüncü defa Bosna valiliğine gönderildi. Nisan 1736'da Bosna Valığine Girit valisi olan eski sadrâzam [[Hekimoğlu Ali Paşa]]'nın tâyini üzerine üçüncü defa Rumeli valisi görevi verildi.

1737 Ocak 1737 ortalarında Bender'de serasker bulunan Şahin Mehmet Paşa vefat ettiğinden, Rumeli eyâleti üzerinde kalmak üzere Muhsinzade Abdullah Paşa Bender seraskeri tâyin edildi. Ağırlığı arkadan gelmek üzere acele o tarafa gönderildi. Bu tarihte Osmanlı devleti aleyhine Rusya-Avusturya gizliden ittifak etmişlerdi. ve önceÖnce Rusya taarruza geçerek savaş başlamıştıbaşlatmıştı. AvusturyaBaşta önceAvusturya arabuluculuk yapıp güya Rus taaruzlarınitaaruzlarını durdurmak için Osmanlı barış heyeti ile "Niemirov"'da konferans tertip ederek müzakerelere girişmişti. Bu müzakereler RuslarladeRuslarla barış yapılacağı ümidi verilerek OsmanliOsmanlı cephelerinin hazırlıksız bırakılmasına sebep oldu. AvusturyaSadrazam elçisikethüdası Talmanolan kandiriciOsman sozlerleHalisa sadrâzamEfendi vekendisine serdar-ıikazlar ekremyapılmasına [[Silâhtarrağmen Seyyidsınır Mehmedkalelerine Paşa]]'yiasker bugöndermeyi muzakerelerin savasi onleyeceginekabul inandirmistietmedi. BuAvusturya nedenleelçisi Talman sadrazamkandırıcı kethudasısözlerle Osman Halisa Efendi'yi jkendisineve ikazlarona yapilmasinadayanan ragmen sınırsadrâzam kalelerineve askerserdar-ı göndermeyiekrem kabul[[Silahdar etmemistiSeyyid Mehmed Paşa]]'yı bu müzakerelerin savaşı önleyeceğine inandırmıştı. Fakat Rusya ile savassavaş bitmedi ve Avusturya'ninnın araciligininaracılığının hileli olduguolduğu ortaya ciktiçıktı.<ref name="uzunçarsılı"/>

Bunun üzerine 5 Ağustos 1737'de sadrâzam ve serdar-ı ekrem [[SilâhtarSilahdar Seyyid Mehmed Paşa]] gorevden görevden azledildi ve sınırsinir kalelerine asker göndermeyen sadrazam kethudası Osman Halisa Efendi de idam edildi. Mühr-i humâyünhümâyün Bender muhafızı Muhsinzâde Abdullah Paşa'ya verildi. Ordu

Aralık 1737'ta sadrazam komutasindakomutasında İstanbul'a geldi. DavutpasDavutpaşa ordugahindaordugahında Sadrâzam Muhsinzade Abdullah Paşa [[sancakSancak-ı şerifŞerif]] 'i pâdışâhapâdışaha teslim ettikten sonra henüz oradan ayrılmadan sadaret mührü kendinden alınarak sedaretten azledildi. Sedaret Istanbulİstanbul'da sadaret kaymakamı olan [[Yeğen Mehmet Paşa]]'ya verildi. Muhsinzade Abdullah Paşa'ninnın sadaret ve serdar-ı ekremliği dört buçuk ay kadar sürmüş oldu.<ref name="yaşamyapıt"/>

Gelenekten olarak azledilmisazledilmiş sadrazamlar surgunesürgüne gonderilmektegönderilmekte iken Muhsinzâde Abdullah Paşa 17 Ocak 1738'da bir çekdiri ile tâyin edildiği Selânik Sancağı'na gönderildi. ArdindanArdından 1738 içinde İnebahtı muhafızı ve oradan da 1739'da dördüncü defa Bosna valisi tayin edildi. 19 Mart 1741'de Bosna Valisi olarak yerine de eski sadrâzam [[İvazzadeHacı Mehmetİvaz Mehmed Paşa]] gönderilmişgönderildi ve Muhsinzâde Abdullah Paşa'ya Özi eyâlet valiliği verildi. Daha sonra Abdullah Paşa Karaman valisi tayin edilmekle beraber KaranmanKaraman'a gitmeyip Balkan sınırlarindasınırlarında görevlendirildi.. Önce Bender muhafızlığı yaptiyaptı; ardindanardından 1743 Ocak ayı sonlarında Vıdın muhafızlığı ile Niğbolu sancağına tâyin edilmiştiredildi. Mart 1745'de dördüncü defa Rumeli Eyaleti valisi olmuşturoldu. Ağustos 1746'da Yahya Paşa'ya Rumeli eyalet valiliği verilmesi üzerine Muhsinzâde Abdullah Paşa emekliliğini istedi.<ref name="sicılliosmani"/>

Bu emeklilik isteği önce [[Dimetoka]]'da oturmak şartıyla kabul edildi ve Eylül 1746'da ise [[Varna]]'da oturması da uygun görüldugörüldü. "Hâdikatü'l-Vüzera zeyli"'ye göre, 28 Kasım 1746'da müracaatı üzerine vezirliği devam ettirilip, BugdanBuğdan haracı vergisinden senede on bin kuruş has tayin olunarakverilerek oğlu vezir [[Muhsinzade Mehmet Paşa]]'nın yerine Bender muhafızlığına tayin edildi. Fakat oraya varmadan Bender Muhafizligina,Muhafızlığına Kırım hanınınHanının ricası ile Belgrat muhafızı Numan Paşa tayin edildi. Muhsinzâde Abdullah Paşa'ya da arpalık olarak Tirhala sancağı verildi. Mart 1748'de Muhsinzâde Abdullah Paşa beşinci kez BosnavalisiBosna valisi görevine getirilmiştirgetirildi<ref name="yaşamyapıt"/>.

Bu görevde iken 7 Mayıs 1749'da Bosna Eyaleti merkezi olan [[Travnik]] şehirinde vefat etmistiretmiştir. VefatindaVefatında yaşı yaklaşık olarak doksanı bulmuştu.<ref name="yaşamyapıt"/>

[[Vidin]] ve [[Bosna]] kalelerinde camiler yaptırmıştır. [[Tırhala]]'da yaptırdiğıyaptırdığı çeşmeler bulunmaktadır.<ref name="yaşamyapıt"/>

* DanişmendDanışmend, İsmail Hâmi, (1961) ''Osmanlı Devlet ErkânıErkâni'', İstanbul:Türkiye Yayınevi.

* Buz, Ayhan, (2009) ''Osmanlı Sadrazamları'', İstanbul: Neden Kitap, ISBN978ISBN:978-975-254-278-5

* Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), ''Sicill-i Osmani'', İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN:975-333-0383 C.III s.379 [http://archive.org/details/sicilliosmani01sruoftsicılliosmani01sruoft]