Çandarlı Halil Paşa: Revizyonlar arasındaki fark

Osmanlı Devleti Kuruluş Dönemi başvezirlerinden olan [[Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa]]'nın torunu ve [[Çandarlı İbrahim Paşa]]'nın oğludur.<ref name="yaşamyapıt">Yayın Kurulu, "Halil Paşa (Çandarlı)" (1999), ''Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi'', İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.518 ISBN:975-08-0072-9</ref><ref name="sicilliosmani">Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), ''Sicill-i Osmani'', İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları İŞBNISBN:975-333-0383 C.II say.283 [http://archive.org/details/sicılliosmani01sruoft]</ref>

Eğitimi ve ilk görevlerinin ne oldiuğunaolduğuna dair elimizde belge yoktur. Fakat ilmiye sınıfından olduğu için iyi derecede medrese eğitimi gördüğü kabul edilebilir. Bir vakfiye'de 1436'da kazasker olduğu kaydı bulunmaktadır. Sadrazam olan babası Çandarlı İbrahim Paşa vefat ettikten sonra ilmiye sınıfından ayrıldığı belirtilmektedir.<ref name="yaşamyapıt"/>

II. Murat saltanat döneminde 1439'da başvezir olan [[Osmancıklı (Amasyalı) Koca Mehmed Nizamüddin Paşa]] vefat ettikten sonra başvezirlik görevine geçmiştir. 1439 ile 1451'e kadar dönemde iki defa devlet işlerinden uzaklaşarak [[Manisa]]'ya çekilen II. Murad'ın yerine gelen genç oğlu [[II. Mehmed]]'in birinci sultanlık döneminde fiilen [[Osmanlı Devleti]]'ni yönetmiştir. Bu dönemde özelikle Anadolu beyliklerine karşı yapılan sert müdahelelerin önüne geçerek büyük bir iç kargașalığın önlemiştir. [[Edirne-Segedin Antlaşması]]'nın koşullarından hoşnut kalmayan Papalık, Kardinal Giuliano Cesarını vasıtasıyla Macar komutanı [[János HünyadıHunyadi]]'yı "Papa’nın onayı olmadığından dolayı geçersizdir." iddiasıyla antlaşmayı ihlale yöneltmesi ile Balkan ülkelerinin büyük bir Haçlı ordusu oluşturarak Macar/Lehistan Kralı İI. (III.) Ladislav komutasında önce güneye Balkanlardan sarkarak sonra doğuya Varna 'ya yönelmeleri ile büyük tehdit altına kalan Osmanlı Devleti ordusunun başına tekrar tahttan feragat etmiş olan II. Murat'ın gelmesini sağladı. Bunun sonucunda Osmanlı Devleti [[Varna Muharebesi]]'nde büyük bir galibiyet kazandı. <ref name="yaşamyapıt"/>

Bunu takiben Osmanlıların [[Mora]]'ya büyük bir sefer yaparak Mora'nın büyük kısmının Osmanlı devleti eline geçmesinde ve Eflak Prensi Drakula [[III. Vlad|III. Vlad Tepeș]]'in Macar müteffiklerinden ayrılmasına ve [[II. Kosova Muharebesi]]'nde II. Murat komutasındaki Osmanlı ordusunun Janos Hunyadı komutasındaki yeni bir Macar-Eflak ordusunu imha etmesinde büyük katkısı oldu. II. Murat'ın 3 Şubat 1451'da [[Edirne]]'de vafatından sonra oğlu II. Mehmet'in Manisa'dan gelmesine kadar geçen 16 gün büyük bir dirayetle bu tahta geçişinin problemsiz olmasını sağladı.<ref name="yaşamyapıt"/>

II. Mehmet'in ikinci tahta geçmesinden sonra da başvezirlik hizmetinde devam etti. Fakat II. Mehmet'in lalası olan [[ZaganosZağanos Paşa|Zağanos Mehmet Paşa]] ile arasında bir politik mücadele başladı. Çandarlı Halil Paşa ZaganosZağanos Mehmet Paşa'nın devamlı öğrencisi olan padişaha özellikle Bizans'a karşı daha atak davranması hakkındaki tavsiyelerine karşı idi ve Bizans'a karșı daha ılımlı davranılması tavsiyeleri vermekte idi. Bazı kaynaklara göre Çandarlı, FatihII. Mehmet'i sabırsız ve deneyimsiz buluyordu. II. Mehmet Başveziri olan Çandarlı Halil Paşa'in katkısına değer verdiğini [[Filibe]] civarlarında bir köyü malikane olark başvezire bağışına rağmen, Çandarlı Halil tedirgin olmakta devam etti.<ref name="yaşamyapıt"/>

İstanbul kuşatması sırasında Avrupa'da yeni bir haçlı ittifakı ortaya çıkacağından kuşkulandığını ve bu nedenle kuşatmatın zayıflatılmasını ve hatta kaldırılmasını II. Mehmet'e tavsiye etti. Bu tavsiyeleri orduda ve devlet kapılarında Çandarlı Halil Paşa'nın Bizans'tan rüşvet aldığı söylentilerinin dolaşmasına neden oldu. 29 Mayıs'ta İstanbul fethedilmesinden hemen sonra 1 Haziran 1453'de II. Mehmet bu dedikodularai çok ciddiye aldığını açıklıyarak başvezir Çandarlı Halil'i görevinden azletti. Çandarlı Halil Paşa ve çocukları tutuklandı. Çocukları serbest bırakıldı ama Çandarlı Halil Paşa Yedikule’de Altın Kapı’da kırk gün hapis edildi. 10 Temmuz’da gözlerine mil çekildi ve daha sonra 10 Temmuz 1453 tarihinde idam edildi. Boyun eğeceği yerde Hakan’aSultan’a dik baktığı iddia edilir. Daha sonra oğlu İbrahim Paşa tarafından İznik’e götürülüp türbesine gömüldü. <ref name="yaşamyapıt"/>

Bu olay hakkında tarihçiler arasında çeşitli değişik yorumlar ve tartışmalar yapılmaktadır. Bazı tarihçiler [[II. Mehmed]], ilk tahta geçtiğinde ve [[İstanbul]]’un fethi sırasında başvezirin sergilediği tutumlar nedeniyle bu idamın ortaya çıktığını bildirirler. Babinger bu politikasıyla II. Mehmed'in kendi otoritesini pekiştirmiş olduğunu ve herkesin genç hakanasultana boyun eğdiğini belirtir. <ref>Babinger, Franz ''a.g.e.'' s.103</ref> Sakaoğlu İstanbul'un alınmasında muhalif kalması ve bu nedenle Bizansla arasında bir gizli anlaşma olduğundan kuşkulanıldığını belirtmektedir.<ref>Sakaoğlu, Necdet (1999), ''Bu Mülkün Sultanları'', İstanbul:Oğlak Yayınları ISBN:975-329-2006 s. 89</ref>