Umman: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Addbot (mesaj | katkılar)
k Bot: Artık Vikiveri tarafından d:q842 sayfası üzerinden sağlanan 166 vikilerarası bağlantı taşınıyor
Değişiklik özeti yok
133. satır:
| dipnot7 =
}}
'''Umman Sultanlığı''' ([[Arapça]] : عمان) , güneybatı [[Asya]]'da, [[Arap Yarımadası]]'nın güneydoğusu kıyısında yer alır. Kuzeybatıda [[Birleşik Arap Emirlikleri]], batıda [[Suudi Arabistan]], güneybatıda ise [[Yemen]] ile sınır komşusudur. Güneyde ve doğuda [[Hint Okyanusu]], kuzeydoğuda ise [[Basra Körfezi]] ile çevrilidir.
Kuzeybatıda [[Birleşik Arap Emirlikleri]], batıda [[Suudi Arabistan]], güneybatıda ise [[Yemen]] ile sınır komşusudur.
Güneyde ve doğuda [[Hint Okyanusu]], kuzeydoğuda ise [[Basra Körfezi]] ile çevrilidir.
 
== Tarih ==
 
Bugünkü Umman topraklarında insan yerleşiminin izleri en az 10 bin yıl önceye dayanır. Umman'ın bugünkü kabile sisteminin kökleri [[Arap YarımadasınınYarımadası]]'nın güneybatısından MS 2. yüzyılda başlayan göç hareketine kadar uzanır. Kabile çekişmeleri ve [[İran]]'dan gelen saldırılar, bölgenin [[İslam]] dinini benimsediği 7. yüzyıla değin sürdü. Yarımadanın coğrafî kopukluğunun yarattığı elverişli ortamda kolayca yayılma olanağı bulan Hariciliğe[[Harici]]liğe bağlı [[İbadiye]] mezhebi, aynı zamanda bölgede siyasi birliğin sağlanmasına zemin hazırladı. Culende bin Mesud'un 751'de imam seçilmesiyle kabileleri bir araya getiren dinsel bir rejim ortaya çıktı. Büyük kabileler ve dinsel önderler arasındaki anlaşmayla belirlenen imamların yönetimi, Benu Nabhan'ın başa geçtiği 1154'ten sonra yerini istikrarsız hanedanlara bıraktı.Deniz ticaretine bağımlılık nedeniyle güçlerini kıyı şeridine kaydıran hanedanlar, imamlık kurumunun 1428'de yeniden ortaya çıkmasıyla iç kesim üzerindeki denetimi büyük ölçüde kaybettiler. Öte yandan, 1507'de [[Maskat]]'a saldıran Portekizliler, kısa sürede bütün kıyı şeridini ele geçirdiler. 1624'te imam seçilen ve kabile çatışmalarına son veren Nasr bin Mürşid, Portekizlileri bölgeden çıkardığı gibi İran ve Doğu Afrika'daki Portekiz kolonilerini de Umman'a bağladı.
Culende bin Mesud'un 751'de imam seçilmesiyle kabileleri bir araya getiren dinsel bir rejim ortaya çıktı. Büyük kabileler ve dinsel önderler arasındaki anlaşmayla belirlenen imamların yönetimi, Benu Nabhan'ın başa geçtiği 1154'ten sonra yerini istikrarsız hanedanlara bıraktı.Deniz ticaretine bağımlılık nedeniyle güçlerini kıyı şeridine kaydıran hanedanlar, imamlık kurumunun 1428'de yeniden ortaya çıkmasıyla iç kesim üzerindeki denetimi büyük ölçüde kaybettiler. Öte yandan, 1507'de [[Maskat]]'a saldıran Portekizliler, kısa sürede bütün kıyı şeridini ele geçirdiler. 1624'te imam seçilen ve kabile çatışmalarına son veren Nasr bin Mürşid, Portekizlileri bölgeden çıkardığı gibi İran ve Doğu Afrika'daki Portekiz kolonilerini de Umman'a bağladı.
 
18. yüzyılda Hinavi ve Gafiri kabileleri arasında başlayan iç savaş, [[İran]] hükümdarı [[Nadir Şah]]'ın 1737'de Umman'ı ele geçirmesiyle sonuçlandı. İran kuvvetlerini yenilgiye uğratan ve tarafların uzlaşmasıyla imamlığa seçilen Ahmed bin Said, güçlü bir yönetim kuran bin Said hanedanının temellerini attı. Önce Seyyid, daha sonra da, sultan olarak anılan hanedan üyeleri, yeni fetihlerle Umman'ın deniz ticaretini güvence altına aldılar.İ ngilizlerle sıkı bir işbirliğine giden Said bin Sultan (1806-56) [[Zangibar]]'ı önemli bir gelir kaynağı durumuna getirdi.Onun ölümünden sonra Umman ve Zangibar hanedanın iki ayrı koluna geçti.
Satır 148 ⟶ 145:
Umman'da İbadiye imamına bağlı kabilelerin saldırılarına karşı koyamayan Teymur bin Faysal (1913-32), İngilizlerin arabuluculuğuyla iç kesimde özerk bir imamlık yönetimi kurulmasını kabul etti. [[Suudi Arabistan]]'dan destek gören İbadiye imamının bağımsızlık girişimini gene İngilizlerin yardımıyla boşa çıkaran ve 1959'da bütün ülkede denetimi sağlayan Said bin Teymur'un (1932-70) baskıcı politikaları, 1965'te Dofar bölgesinde sol eğilimli Umman Halk Kurtuluş Cephesi'nin bir gerilla mücadelesine yol açtı. Bir saray darbesiyle babasının yerine geçen Kabus bin Said, 1975'te bu ayaklanmayı bastırdıktan sonra yönetimini sağlamlaştırma yönünde adımlar atarak geniş çaplı bir modernleştirme programına girişti.
 
[[Arap Birliği]] ve [[Birleşmiş Milletler]]'e 1971'de katılan Umman, 1981'de de [[Körfez İşbirliği Konseyi]]'nin kurucu üyeleri arasında yer aldı. [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] ile sıkı ilişkilerin yanı sıra ılımlı [[Arap devletleri]]yle yakınlaşmaya girerek Umman'ı dış dünyaya açılmasını sağlayan Kabus yönetimi, [[İran-Irak Savaşı]] boyunca [[tarafsızlık]] politikası[[politika]]sı izledi. [[Körfez Savaşı]] sırasında belirgin bir rol oynamamasına karşın, üslerini batılı güçlere açmayı kabul etti. 1992'de [[Yemen]]'le imzaladığı anlaşmayala bu ülkeyle yaşadığı 25 yıllık [[sınır]] sorununa son verdi. Umman [[Arap yarımadası]]'nın Osmanlı hakimiyetine geçmesiyle birlikte [[Osmanlı İmparotorluğunaİmparotorluğu]]'na bağlı bir vilayet halini almış, [[I. Dünya Savaşı]]nda [[İngiltere]]'nin [[petrol]] siyaseti yüzünden Osmanlı'dan ayrılmıştır.
 
== Coğrafya ==
Satır 157 ⟶ 154:
[[Dosya:Man in traditional Omani garb.jpg|thumb|150px|right|Ummanlılar]]
 
Ortalama nüfusu 2.650.000 kişi olan Umman'da nüfusun çoğunluğu Ummanlı olup 600.000'lik kesim Pakistan, Hindistan, Bangladeş gibi Güneydoğu Asya ülkelerinden çalışmaya gelmiş göçmenlerden[[göçmen]]lerden oluşmaktadır. [[Okur yazarlık]] oranının düşük olduğu ülkede başlıca [[din]] [[İslam]], [[dil]] [[Arapça]]'dır.
 
== Yönetim Birimleri ==
 
[[Dosya:Oman subdivisions.png|left|thumb|200px|Ummanın idari bölümleri]]
 
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Umman" sayfasından alınmıştır