Atçalı Kel Mehmet Efe: Revizyonlar arasındaki fark

'''Atçalı Kel Mehmet Efe''' (1780 - 1830; kısaca ''Atçalı Kel Memet'' de denmektedir), [[Aydın]]'ın [[Atça, Aydın|Atça]] kasabasında fakir bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiş, ve genç yaşında dağa çıkarak [[zeybek]] olmuş, daha sonra da 1829-1830 [[Aydın İhtilali]] olarak anılan harekete önderlik etmiştir. (''ihtilal'' teriminin Osmanlı tarihlerinde yerel düzende ayaklanan, mevcut idarecileri kaçıran veya karışıklığa meydan verenler için kullanıldığını burada belirtmek gerekir.)

 

[[Dosya:Osmanu-vilajeti-ajdina.svg|thumb|right|250px|Aydın Vilayeti]]

1829'da [[Kuyucak]]'ta başlayan Kel Memet'in önderliğindeki Aydın ayaklanması bir halk ihtilali özelliklerini taşır görünmektedir. [[Osmanlı İmparatorluğu]]'nun girdiği savaşların vergi yükünden bunalan halka bu vergiyi kaldırdığını ilan etmiş, [[mültezim]]lerin, [[voyvoda]]ların ve zabitlerin halktan keyfi olarak topladıkları vergileri kaldırmıştır. Bunlarla da yetinmeyerek, ' '''vali-i vilayet, hademe-i devlet, Atçalı Kel Memet''' ' şeklinde imzaladığı [[ferman]]larda hükümetten serbest ticaret ve tarımın korunmasını, kanunların değiştirilmesini, daha eşit kanunlar yapılmasını ve askerliğin yeni esaslara bağlanmasını istemiştir. Aydınlıların yanı sıra, [[Kütahya]], [[Manisa]], [[Burdur]] ve [[Denizli]] 'nin bazı kazaları, onun ileri sürdüğü fikirleri sevinçle karşılamış, ona kapılarını açmış ve kendilerine efendi yapmışlardır. İlk ayaklanmasında Aydın [[mütesellim]]i ve yanındaki adamlarıyla girdiği çatışmalar hariç, diğer kasabalarının hiç birisinde ona karşı silah atılmamıştır. Aksine, adamlarıyla birlikte bu kasabalara birer kurtarıcı gibi girmiştir. İdaresi altında bulunan yerlerde halkının malına, canına ve ırzına saygı gösterdi. Seyahat hürriyetine engel olmamıştır. Zulmü ve adaletsizliği ortadan kaldırmak, yeni bir düzen kurmak için çalışmıştır.

 

Savunduğu fikirlerin [[II. Mahmut]] 'un reformları ve sonrasındaki [[Tanzimat]] ilanı ile paralellikler arzettiği ileri sürülebilir. Öte yandan, Aydın İhtilali döneminin, Osmanlı İmparatorluğu'nun pek çok bölgesinde bir önder etrafında toplanarak yerel idareleşmeye (veya [[derebey]]lik kurmaya) yönelen hareketlerle eşzamanlı olduğu unutulmamalıdır. Boyut ve tarzları farklılıklar göstermekle birlikte, Manisa'da [[Karaosmanoğulları]], [[Çukurova]]'da [[Ramazanoğulları]], [[Yanya]]'da [[Tepedelenli Ali Paşa]], [[Tuna]] boyunda [[Pazvantoğlu]], hatta [[Mısır]] 'da [[Kavalalı Mehmet Ali Paşa]] isyanları aynı dönemin hadiseleridir. [[Osmanlı Devleti]], uğradığı kayıplara rağmen, bunların hepsini aşmıştır.

 

== Hakkındaki sanat eserleri ==

[[Dosya:Atçalı Kel Mehmet Efe Heykeli.jpg|thumb|right|250px|Atçalı Kel Memet Efe Heykeli]]

=== Film ve tiyatro eserleri ===

==== Atçalı Kel Mehmet (film) ====

Atçalı Kel Mehmet'in hayatı [[Orhan Asena]] tarafından tiyatroya aktarılmıştır. Orhan Asena bu tiyatro eseriyle [[1970]] [[TRT Sanat Ödülleri Yarışması]]'nda başarı ödülü almıştır.

 

{{ana madde|Atçalı Kel Mehmet İsyanı (dans tiyatrosu))}}

 

=== Yayımlanmış kitaplar ===