Hitit kralları listesi: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Gerekçe: + vandalizm amaçlı değişiklik |
|||
2. satır:
[[Hitit]] devletinin kurucusu kimi kaynaklarda [[I. Hattuşili]] olarak belirtiliyor olsa da [[Telipinu]] fermanında aktarıldığı üzere, bir önceki kral [[Labarna]]'nın zamanında Anadolu'nun çeşitli bölgelerinin fethedildiği anlaşılmaktadır. Hitit beylikleri döneminde sağlam bir devlet yapısı olduğu söylenemez. Bu dönemde Orta Anadolu'da sadece Hititler değil, Hattiler, Luwiler gibi grupların da hüküm sürdüğü şehir devletleri mevcuttur. Labarna'dan son kral [[II. Şuppiluliuma]]'ya kadar yaklaşık 5 asır boyunca hükümdarlığı kesin olarak belgelenmiş 26 Hitit kralı hüküm sürmüştür.<ref>Bu rakama tartışmalı isimler [[II. Hattuşili]], [[Genç Tuthaliya]] ve [[Kurunta]] dahil değildir.</ref>
=== Kral Listesi ile ilgili problemler ===
Aşağıda verilen bütün tarihler, özellikle Orta krallık ve öncesi döneme ait olanlar, takribidir ve "orta" kronolojiye dayanmaktadır.<ref>Eski çağ tarihindeki kronolojik bilgi kıtlığı tarihçiler arasında çeşitli görüş ayrılıklarına yol açmış ve "Uzun", "Orta", "Kısa" ve hatta "Çok kısa" diye isimlendirilen farklı tarihlendirme sistemleri oluşturulmuştur. Hitit krallarının 'Uzun', 'Orta' ve 'Kısa' kronolojiye göre karşılaştırmalı bir listesi için: Alpaslan, M. (2009) ''Hititolojiye Giriş'', s. 155</ref>
Hitit krallarının sırası ve saltanat süreleri [[Hattuşaş|Boğazköy]]'de açığa çıkarılan Hitit arşivleri ve mühürleri kullanılarak oluşturulmuş, ayrıca Hititlerin çağdaşı olan diğer Orta Doğu kaynaklı arşivlerle de desteklenmiştir. Buna rağmen listede boşluklar vardır. Sağlıklı bir liste oluşturulamamasının ana sebeplerinden biri Hitit katiplerinin, aynı çağdaki Mısırlı ve Mezopotamyalı meslektaşlarının aksine, dökümanlarında bir tarihleme yöntemi kullanmamış olmasıdır. Ayrıca Hitit kralları arasında aynı isimleri taşıyan çok sayıda kral bulunması bu isimlerde toplam kaç kral olduğu ve taht sıraları hakkında problemler yaratmaktadır.
Anadolu'da [[Asur]] ticaret kolonisi devri sonu ile Hitit devletinin kuruluşu arasındaki zaman dilimi yani yaklaşık olarak [[Anitta]]'dan Labarna'ya kadar olan devir için henüz yeterli bilgi bulunmamaktadır. Çeşitli tarihçiler tarafından bazı isimler ileri sürülmüşse de (Tuthaliya, PU-Šarruma, Papadilmah, Kantuzzili vs.) bunlar tartışmaya açıktır. Ancak 1986 yılında Boğazköy'de bulunan ve 1993 yılında yayınlanan<ref name=Dincol>{{ing}} A. Dinçol, B. Dinçol, J. D. Hawkins, G. Wilhelm (1993) "The Cruciform seal from Boğazköy-Hattusa", Istanbuler Mitteilungen 43, s. 87-106.</ref> haç şekilli (krusiform) mühür ilk Hitit kralları Labarna ve Hattuşili'nin öncesinde Huzziya isimli bir kral olduğunu göstermiş ve kabul bulmuştur.<ref name=Eski_krallar>Eski Hitit kralları hakkında:<br>{{ing}} R. Beal (2003) "Predecessors of Hattusili I" FsHoffner s. 13-35. <br>{{ing}} M. Forlanini (2010) "An Attempt at Reconstructing the Branches of the Hittite Royal Family of the Early Kingdom Period." Pax Hethitica (FsSinger), s. 115-135.</ref>
Orta krallık <ref>Hititler için kullanılan 'Orta krallık' tabirinin belli bir hanedanla ilgisi yoktur. Eski, Orta, Büyük (Yeni) krallık terimleri günümüz tarihçileri tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Orta krallık Telipinu sonrasındaki hakkında fazla bir bilgi olmayan dönemi diğerlerinden ayırmak için, kısmen de filolojik nedenlerle oluşturulmuştur. Bazı tarihçiler Eski ve Orta krallıkları birleştirerek, sadece Eski ve Büyük (Yeni) krallık diye ikiye ayırırlar.</ref> dönemine ait çok az belge olduğu için özellikle kralların saltanat süreleri hakkında pek bir bilgi yoktur.
[[Dosya:AlterOrient2.png|thumb|200px|En geniş sınırlarında Hitit Devleti MÖ 13. yüzyıl]]
[[Tahurvaili]]'nin Telipinu ile II. Zidanta arasında bir dönem kral olduğu kesin olmakla beraber hangi sırada olduğu belli değildir. En yaygın görüşler ya Telipinu'dan veya Alluvamna'dan sonra olduğu şeklindedir.
[[II. Hattuşili]] diye bir kral çoğu Hititoloğa göre mevcut değildir.<ref name=Hattusili>Bu konudaki tartışmaları ve değişik görüşleri özetleyen bir makale için: {{ing}} de Martino, S. (2010) "Some Questions on the Political History and Chronology of the Early Hittite Empire," ''Altorientalische Forschungen'' 37, s. 186-197.</ref> Varlığını iddia edenler bu kralın hükümdarlık zamanı için [[I. Tuthaliya]] ile [[I. Şuppiluliuma]] arasında değişik görüşler öne sürmüştür.<ref name=Hattusili/>
[[Genç Tuthaliya]]'nın da kral olmadan öldürülmüş olması muhtemeldir.
[[Kurunta]]'nın Hitit devletinde kral olup olmadığı tartışmalıdır.
[[Dosya:Yazilikaya.TudhaliyaIV.jpg|thumb|150px|[[IV. Tuthaliya]]]]
=== Hatti beylikler devri ===
| |||