Vikipedi

II. Şuppiluliuma: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Kahrbela (mesaj | katkılar)
163 değişiklik
kaynaklar uzerine bazi duzeltmeler
Kahrbela (mesaj | katkılar)
163 değişiklik
Detayli olarak yeniden duzenlendi
22. satır:
|}}
{{Hitit Kralları}}
'''''II. Şuppiluliuma''''',<ref>Adaşı I. Šuppiluliuma'dan farklı olarak, bazı dokümanlarda II. Šuppiluliuma'nın ismi Šuppliluliama şeklinde yazılmıştır. Ayrıca, Hititçedeki š harfinin nasıl okunduğu uzun süre tartışma konusu olmuş, Akadca'da bu harf Türkçe'deki ş gibi okunduğundan ilk yıllarda bu şekilde kabul edilmiştir. Bugünkü yaygın görüş Hititçe'de bu sesin s şeklinde okunduğudur, ancak Hattuşili, Murşili, Şuppiluliuma, Hattuşa gibi isimler Türkçe literatüre yaygın olarak yerleştiğinden, burada bu şekilde bırakılmıştır.</ref> [[IV. Tuthaliya]]’nın oğlu, M.Ö 1207-1178 yıllarında hüküm sürdüğü düşünülen [[Hitit İmparatorluğu]]’nun Yeni (Büyük) Krallık Dönemi’nin bilinen son kralı, ve [[Asur]] kralı [[I. Tukulti-Ninurta]]’nın çağdaşıdır. Komutası altındaki bir donanma Kıbrıslıları yenilgiye uğratmıştır, bu olay aynı zamanda tarihte kaydedilmiş ilk deniz muharebesidir. <ref>Battle at Sea: 3,000 Years of Naval Warfare. R. G. Grant. 2008. Accessed 10 August 2010</ref>
M.Ö 1210 yılında komutası altındaki bir donanma Kıbrıslıları yenilgiye uğratmıştır, bu olay aynı zamanda tarihte kaydedilmiş ilk deniz muharebesidir. <ref>Battle at Sea: 3,000 Years of Naval Warfare. R. G. Grant. 2008. Accessed 10 August 2010</ref>
 
== Hükümdarlığı ==
II. Şuppiluliuma dönemine ait onlarca çivi yazılı döküman ve [[Luvi Dili|Luvi Hiyeroglifi]] ile yazılmış iki anıtsal kitabe Boğazköy'de([[Hattuşaş]]'da) bulunmuştur. <ref>II. Şuppiluliuma dönemine ait kaynakların bir listesi için: Klengel, s. 300-5.</ref> Bu iki kitabe eski vassalı Tarhuntassa’ya ve Alasiya’ya (Kıbrıs) karşı yapılmış savaşları kaydetmiştir. Kitabelerden biri, Nişantepe olarak bilinen mevkide bir kaya yüzeyinde, diğeri ise sarayın hemen güneyindeki reservuar setinin doğu köşesinde inşa edilmiş, kutsal bir mekan olduğu düşünülen ve 2 numaralı oda olarak bilinen yapının iç duvarlarındadır.<ref>Bu iki kitabe için bilimsel literatürde Nişantepe ve Südburg isimleri kullanılır.</ref>
 
II.Şuppiluliuma'nın babası [[IV. Tuthaliya]]'dır. Tuthaliya'nın ölümünden sonra tahta veliaht [[III. Arnuvanda]] çıkmış, ancak çok kısa bir süre sonra ölmüştür. Şuppiluliuma bir dökümanda, bu konuda kendisinin hiç bir günahı olmadığını, ağabeyi hiç varis bırakmadan öldüğü için onun yerine tahta çıktığını belirtir.<ref>Bryce, s.327</ref>
2 numaralı odadaki kitabe, II. Şuppiluliuma’nın hükümdarlığı sırasında [[Hatti]] ülkesinin başına bela olan büyük bir siyasal istikrarsızlığı kaydettiği için tarihsel olarak önemlidir. Kabartmalar II. Şuppiluliuma’nın bir Hitit şehri olan ve [[II. Muvatalli]]’nin hükümdarlığı sırasında imparatorluğun siyasal başkenti olarak kısa bir süre hizmet etmiş olan [[Tarhuntassa]] şehrini yağmaladığını belirtmektedir. Tarhuntassa şehri ve çevresi, [[III. Hattuşili]]'nin Hitit tahtını ele geçirmesinden sonra vassal krallık statüsü kazanmış ve II. Muvatalli'nin oğullarından biri olan [[Kurunta]] buraya kral olarak atanmıştır. II. Şuppiluliuma döneminde Tarhuntassa'ya yapılan seferler, Kurunta veya varislerinin Hitit merkezi yönetimine karşı ayaklandığının göstergesidir. [[Dosya:Hattusa reliefs1.jpg|thumb|left|180px|[[Hattuşaş]],2 numaralı odadaki kitabe.]]▼
 
[[Dosya:Hattusa.king.jpg|thumb|left|160px|2 numaralı odanın karşı duvarındaki [[II. Suppiluliuma]] rölyefi.]]
▲[[Dosya:Hattusa reliefs1.jpg|thumb|left|180px|[[Hattuşaş]], 2 numaralı odadaki kitabe.]] 2 numaralı odadaki kitabe, II. Şuppiluliuma’nın hükümdarlığı sırasında [[Hatti]] ülkesinin başına bela olan büyük bir siyasal istikrarsızlığı kaydettiği için tarihsel olarak önemlidir. KabartmalarKitabe II. Şuppiluliuma’nın bir Hitit şehri olan ve [[II. Muvatalli]]’nin hükümdarlığı sırasında imparatorluğun siyasal başkenti olarak kısa bir süre hizmet etmiş olan [[Tarhuntassa]] şehrini yağmaladığını belirtmektedir. Tarhuntassa şehri ve çevresi, [[III. Hattuşili]]'nin Hitit tahtını ele geçirmesinden sonra vassal krallık statüsü kazanmış ve II. Muvatalli'nin oğullarından biri olan [[Kurunta]] buraya kral olarak atanmıştır. II. Şuppiluliuma döneminde Tarhuntassa'ya yapılan seferler, Kurunta veya varislerinin Hitit merkezi yönetimine karşı ayaklandığının göstergesidir. Aynı kitabe Batı Anadolu bölgesinde fethedilen çeşitli şehirleri de listeler.<ref>Bu şehirler Viyanavanda, Tamina, Masa, Lukka (Likya), and İkuna (Konya) olarak verilir; Bryce, s.329. Kitabenin ingilizce yayını için: Hawkins, J. D. (1995) ''The Hieroglyphic Inscription of the Sacred Pool Complex at Hattusa,'' StBoT Beiheft 3.</ref>[[Dosya:Hattusa reliefs1.king.jpg|thumb|left|180px160px|[[Hattuşaş]],2 numaralı odadakiodanın karşı duvarındaki kitabeII. Şuppiluliuma rölyefi.]]
M.Ö 1170’lerin sonunda, Hitit Krallığı [[Deniz Kavimleri|Deniz Kavimlerinin]] ve [[Kaşkalar|Kaşkaların]] işgaliyle nihayetinde yok edilmiştir. [[Ugarit]]’teki kayıtlar temel alınarak, batıda oluşan tehdit sonucunda, Hitit Kralı’nın Ugarit’den destek talebinde bulunduğu bilinmektedir.{{cquote|“[Yaklaşan, gelen(?)] Düşman bize karşı ve sayıca hiçiz [...]. Sayımız çok az (?)[. . .] Her ne kadar mevcutsa, onu bulmaya çalış ve onu bana gönder.” <ref>trans Astour, [[American Journal of Archaeology|AJA]] 69 (1965), p.256</ref>}}▼
 
II. Şuppiluliuma’nın bir müttefiği ve [[Ugarit]]’in son kralı olan Ammurapi, [[Deniz Kavimleri|Deniz Kavimlerinin]] işgalinden kaynaklanan tehdidin ana hatlarını belirten bir mektup yazdı ve yardım için Alasiya’nın (Kıbrıs) hükümdarı Eshuwara’ya yalvardı:
II.Şuppiluliuma döneminde Hitit ülkesinde büyük bir kıtlık çekildiği de anlaşılmaktadır. Çağdaşı olan [[Antik Mısır|Mısır]] kralı [[Merenptah]]'ın [[Karnak]] tapınağındaki yazıtlarında 'Hatti ülkesini canlı tutabilmek için' tahıl gemilerinin gönderildiği belirtilmekdir.<ref>Bryce, s.331</ref> Ras Şamra ([[Ugarit]]) kazılarında bulunan bir mektupta, II. Şuppiluliuma, vassalı olan Ugarit kralından Suriye'den gelecek olan tahıl yardımlarının acilen transfer edilebilmesi için hiç geciktirilmeden gemi ve mürettebat temin edilmesini ister. <ref>Bryce, s.331-2</ref>
{{cquote|“Baba, dikkatle bak, düşmanın gemileri geldiler (buraya); şehirlerim(?) yakıldılar, ve ülkemde şeytanca şeyler yaptılar. Babam bilmiyor mu ki tüm birliklerim ve at arabalarım(?) Hitit ülkesinde ve tüm gemilerim Lukka topraklarında? … Bu yüzden ülke terk edilmiş durumda. Babam bilmelidir ki: düşmanın buraya gelen yedi gemisi bize çok zarar veriyor.” <ref>Jean Nougaryol et al. (1968) Ugaritica V: 87-90 no.24</ref>}} ▼
 
Şuppiluliuma’nın krallığı çöktükten sonra, [[Hatti]]’nin kontrolü muhtemelen [[Kaşkalar|Kaşka]] kabilelerinin eline geçti. [[Hattuşaş]]’ın kendisi yangınlarla yok oldu, yaklaşık 500 yıl sonra bulunduğu yer bir [[Frig]] kalesi tarafından tekrar ele geçirildi. Karkamış hükümdarı Kuzi-Teshub, kendisi doğrudan [[I. Şuppiluliuma]]’nın soyundan geldiğinden daha sonra “Büyük Kral” unvanını üstüne aldı.<ref>[[Trevor Bryce]], The Kingdom of the Hittites, Oxford University Press, 1998. p.384</ref>
Hatti ülkesindeki kuraklık Hitit devletinde zafiyete yol açmış olmalıdır. II. Şuppiluliuma'nın Akdeniz bölgesi ve Kıbıs seferlerinin, bu dönemde doğu Akdeniz sahilerinde büyük bir yıkıma sebebiyet verecek olan [[Deniz Kavimleri]]'nin yarattığı tehlikelere karşı ve Hitit limanlarını tahıl aktarımı için güvene almak amacıyla yapıldığı şeklinde değerlendirilir.
 
▲M.ÖGene 1170’lerinRas sonunda,Şamra Hititkazılarında Krallığı [[Deniz Kavimleri|Deniz Kavimlerinin]] ve [[Kaşkalar|Kaşkaların]] işgaliyle nihayetinde yok edilmiştir. [[Ugarit]]’tekibulunan kayıtlar temel alınarak, batıda oluşan tehdit sonucunda, Hitit Kralı’nın Ugarit’den destek talebinde bulunduğu bilinmektedir. [[Ugarit]]’in son kralı olan Ammurapi'ye gönderilen bir mektupta Hitit kralı şöyle der: {{cquote|“[Yaklaşan, gelen(?)] Düşmandüşman bize karşı ve sayıca hiçiz [...]. Sayımız çok az (?)[. . .] Herher ne kadar mevcutsa, onu bulmaya çalış ve onu bana gönder.” <ref>trans Astour, [[American Journal of Archaeology|AJA]] 69 (1965), ps.256</ref>}}
Ammurapi gerçekten gemilerini ve askerlerini II. Suppiluliuma'nın yardımına göndermiş olabilir. Ancak bu sefer tehlike Ugarit'i vurur. Ammurapi, Alasiya’nın ([[Kıbrıs]]) hükümdarı Eşuvara’ya gemilerle yaklaşan [[Deniz Kavimleri|Deniz Kavimlerinin]] tehdidi karşısında şöyle demektedir:
▲{{cquote|“Baba,<ref>Ugarit kralının Alasiya kralına 'baba' şeklinde hitap etmesi sadece bir saygı ve yaş farkı ifadesidir.</ref> dikkatle bakdinle, düşmanın gemileri geldiler (buraya) geldiler; şehirlerim(?) yakıldılar, ve ülkemde şeytanca şeyler yaptılar. Babam bilmiyor mu ki tüm birliklerim ve atsavaş arabalarım(?) Hitit ülkesinde ve tüm gemilerim Lukka topraklarında? … Bu yüzden ülke kendi haline terk edilmiş durumda. Babam bilmelidir ki: düşmanın buraya gelen yedi gemisi bize çok zarar veriyorverdi.” <ref>Jean Nougaryol et al. (1968) Ugaritica V: 87-90Astour, nos.24255</ref>}}
 
Ele geçen dökümanlarda her ne kadar başarılı seferlerden bahsedilmişse de, M.Ö 1170’lerin sonunda, Hitit Krallığı [[Deniz Kavimleri|Deniz Kavimlerinin]] ve [[Kaşkalar|Kaşkaların]] işgaliyle sona ermiştir. II. Şuppiluliuma'dan sonra başka bir merkezi Hitit devleti kralı yoktur, ancak "Büyük Kral" ünvanı bazı Geç Hitit krallıklarında bir süre daha kullanılmıştır.
 
== Ayrıca bakınız ==
Satır 40 ⟶ 46:
== Kaynakça ==
* {{alm}} Klengel, H. (1999) ''Geschichte des hethitischen Reichs,'' Leiden: Brill.
* {{ing}} Bryce, T. (2005) ''Kingdom of the Hittites'', 2nd Edition, Oxford: Oxford University Press
*Astour, AJA 69 (1965).
*Astour, M. C. (1965) "New Evidence on the Last Days of Ugarit," ''American Journal of Archeology'' 69:253-8.
*Güterbock, JNES 26 (1967), 73-81.
*Güterbock, H. G. (1967) "The Hittite Conquest of Cyprus Reconsidered," ''Journal of Near Eastern Studies'' 26:73-81.
*{{Kaynak viki
|url= http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Suppiluliuma_II&oldid=478160326
|tarih=29.07.2012
|dil=İngilizce
|madde= Suppiluliuma II
}}
=== Dipnotlar ===
{{kaynakça|2}}
 
== Dış bağlantılar ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/II._Şuppiluliuma" sayfasından alınmıştır