|
==Hayatı==
GyorgyGyörgy Ligeti Modern Romanya'da Transilvanya'da Diciosânmartin (1946'dan itibaren Târnăveni)'de Macar asilliasıllı Yahudi bir ailenin cocuguçocuğu olarak dogdudoğdu. Ailesi Ligeti 6 yasinayaşına geldigindegeldiğinde Romanya'da [[Cluj-Napoca|Cluj (Kolozsvár)]] sehrindeşehrinde yerlestileryerleştiler ve Ligeti dogumdoğum yerine 1990'li yillarayıllara kadar hichiç gitmedi. Ligeti baslangicbaşlangıç muzikmüzik egitimin bueğitimini Cluj'da bulunan konservatuvarda ve yazlariyazları [[BudapesteBudapeşte]]'de ozelözel muzikmüzik hocasihocası olan "Pal Kadona"'dan aldialdı. 1940'da Kuzey Transilvanya ve Cluj, Macaristan'a dahgildahil edildi. Ligeti'nin Cluj konservatuvarindakikonservatuvarındaki egitimieğitimi 1944'de Macaristan Horthy rejiminin onuönü bir gencgenç Yahudi olarak "zorla istihdamcalışma kampinakampı"na alamasialınması ile sona erdi. Bu siradasırada Yahudi olarak annesi ve babasibabası [[Auschwitz-Birkenau]] toplama kampinakampına ve agabeyiağabeyi [[Mauthausen-GusenGuşen]] toplama kampına gonderildigönderildi ve ancak annesi bu kamptan kurtulabildi.<ref name="steinitz"> Steinitz, Richard. (2003) ''György Ligeti: Music of the Imaginationİmagination''. Londra: Faber and Faber. ISBN 0-571-17631-3 s.20 {{ing}}.</ref>
[[II. DunyaDünya SavasiSavaşı]] sonundasona erdikten sonra Ligeti Macaristan'da [[BudapesteBudapeşte]]'de "Franz List MuzikMüzik Akademisi"'nde ileri muzikmüzik egitimineeğitimine devam etti. Burada hocalarihocaları [[Pál Kadosa]], [[Ferenc FarkasFarkaş]], [[Zoltán Kodály]] ave [[Sándor Veress]] oldu. 1949'de bu konservauvardankonservatuvardan mezun oldu. OnceÖnce bir yilyıl Transilvanya'ya giderek oraninoranın halk muziginimüziğini inceleme calismalarindaçalışmalarında bulundu. 1951'de BudapesteBudapeşte'eye donerekdönerek mezun olduguolduğu konservatuvarda muzikmüzik hocaliginahocalığına basladibaşladı ve [[harmoni]], [["kontrpuvan]]" ve "muzikmüzik analizi" dersleri vermeye basladibaşladı. Bu siradasırada Macaristan'da komunistkomünist rejim idarede olduguolduğu iciniçin BatiBatı Avrupa'daki muzikselmüziksel gelismeleregelişmelere katkisikatkısı olamadiolamadı.<ref name="steinitz"/>
1956'da [[Macar Devrimi]] basladiktanbaşladıktan sonra AralikAralık ayindaayında Sovyet Ordusu'nun bu devrimi kanlikanlı olarak bastirmasibastırması sirasindasırasında eski karisikarısı olan Vera (sonra tekrar karisikarısı olmusturolmuştur) birlikte Macaristran'dan kacipkaçıp Avusturya'ya sigindisığındı. Avusturya'ya kacmasikaçması sirasindasırasında o zamana kadar BudapesteBudapeşte, Macaristan'da hazirlamishazırlamış olduguolduğu besteleri kaybetti ve bunlardan buyukbüyük bir kismikısmı kayboldu. En nihayet 1968'de Avusturya vatandasliginavatandaşlığına alindialındı. Macaristan'iı bundan sonra ilk defa 1970 'de gorebildigörebildi. <ref name="steinitz"/>
Macaristan'dan gcundengöçünden birkacbirkaç hafta sonra [[KolnKöln]'e gititgitti. Orada Avrupa modern klasik muzigininmüziğinin bazibazı onemliönemli avangart bestecileri ile baglantilarbağlantılar kurdu. OzellikleÖzellikle [[elektronik muzikmüzik]] uzerindeüzerinde calisançalışan [[Karlheinz Stockhausen]] ve [[Gottfried Michael Koenig]] ile calismalarçalışmalar yaptiyaptı. 1957 yazindayazında [[Darmstad]]'daki yeni muzikmüzik yaz kurslarinakurslarına devam etti. Sonra KolnKöln'de eletronik muzikmüzik studyolarindastüdyolarında calistiçalıştı. Ama kendisi hichiç elektronik muzikmüzik kompoziyonu hazirlamadihazırlamadı ama hazirladigihazırladığı bestelerde geleneksel orkestra calgilarinçalgılarınin elektronik calgiçalgı sesi vermesini icereniçeren besteler yaptiyaptı. KolnKöln'de 3 yilyıl calistiktançalıştıktan sanra bu muzikmüzik ekolunda olan sahsişahsi catismalardançatışmalardan tedirgin olarak oradan ayrildiayrıldı. <ref name="steinitz"/>
1960'da baslayarakbaşlayarak Ligeti'nin hazirladigihazırladığı muzikselmüziksel eserleri ileeserler ilgi cekmeyeçekmeye ve itibar gormeyegörmeye basladibaşladı. Bu donemdedönemde 'Apparitions'' (1958–59) ve ''Lontano'' (1967) adliadlı kompozisyonlar; ''[[Le Grand Macabre]]'' (1978) operasioperası ve haziraldihazıraladığı ucüç kitap dolduran "Piyano iciniçin "Ligetti EtudleriEtüdleri" cokçok ilgi cektiçekti ve ses kayitlarikayıtları yapildiyapıldı.
1973'de Ligeti "Hamburg MuzikMüzik ve Tiyatro YuksekYüksek Okulu (HochschuleHöchschüle für Musik und Theater Hamburg)"' da kompozisyon profesorluguneprofesörlüğüne tayin edildi ve bu gorevdengörevden ancak 1989'da ayrildiayrıldı. 1980'lilı yillaryıllar basindabaşında yeni "atonal serializm" akimlarainaakımlarına yaklasinyaklaşım stilleri inceleyip kendi calismalarinaçalışmalarına uyguladiuyguladı. Bu arada yeni kompozisyionlarkompozisyonlar basturmadibastırmadı. Ama 1981'de yayimlananyayımlanan "Keman, Korno ve Piyano TrioTriosu"'sundanndan sonra 1801980'lilı ve 1990'li yillardayıllarda cokçok sayidasayıda kompozisyonu yayimlandiyayımlandı. 1990'da baslatilanbaşlatılan ve buyuklbüyük itibarıtıbar kazanan yillikyıllık "Rheigau MuzikMüzik Festivali"'ne davet edilen ilk besteci oldu. <ref name="steinitz"/>
[[Dosya:Ligeti.jpg|thumb|right|210px|Viyana Zentralfriedhof mezarligidamezarlığıda mezarimezarı]]
Fakat 2000 yilindanyılından itibaren sagliksağlık problemeleriproblemleri cididlesticiddileşti. HaytininHayatının son 3 yilinyılında sonra yuruyemiyerekyürüyemiyerek ancak hasta arabasiarabası ile hareket edebildi. Ama ailesi Ligeti;'nin ne hastaligindanhastalığından muzdaripmüzdarip oldugunuolduğunu acikacaaçıkca soylemedilrsöylemedilr. 12 Haziran 210062006'da Viyana'da 83 yasindayaşında iken vefat etti. Macaristan ve Avusturya kulturkültür bakanlarininbakanlarının sereflendirdiklerişereflendirdikleri bir merasimle cesdicesedi yakilipyakılıp kullerikülleri Viyana SehriŞehri'nin "Zentralfriedhof" MezarligindaMezarlığında kendine bir serefşeref olarak kullerininsehir idaresi tarfindna verilen küllerinin yerlestirlmeyerleştirme mezarinamezarına konuldu.
Ligeti cokçok genisgeniş ve cokçok degisikdeğişik seklideşekilde (RonesanasRönesans klasik batibatı muzigindenmüziğinden Afrika muziginemüziğine kadar yayginyaygın) muzigemüziğe meraklimeraklı idi. Bunun yanindayanında [[Lewis Carroll]], [[Jorge Luis Borges]], [[Franz Kafka]] gibi yazarlarinyazarların hazirladigihazırladığı edebi eserlere, resimresime, mimaraimimariye, bilime de mearkimerakı vardivardı. [[Benoît Mandelbrot]]'un buldugubulduğu "fraktal geometri"'ye ozellikleözellikle cokçok ilgigostermistiilgi göstermişti.<ref name="steinitz"/>
<ref name="steinitz"/>
==Seçilmiş eserleri==
| 