Esarhaddon: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Muratdabak (mesaj | katkılar) Değişiklik özeti yok |
Muratdabak (mesaj | katkılar) Değişiklik özeti yok |
||
1. satır:
{{kaynaksız}}
Esarhaddon,(Akkadça Aššur-ahhe-iddina: ''Asur bana kardeşimi verdi''; Antik Yunanca: Ασαραδδων (Asaraddon); Latince: Asor Haddan; Tevratta: Assur-ahhe-iddina ) Asur kralı.
Sanherib(M.Ö. 705-681)]'in 4 oğlundan en küçüğüdür. Sanherib'in diğer oğulları şunlardır:
9. satır:
Esarhaddon, Sanherib'in Babil'li bir soylunun kızı olan Zakatu'dan doğma oğludur. Zakatu, Sanherib’in son eşi olup gerçek adı Na’kia idi. Asur’da kendisine Zakatu ismi veriliyordu. Sanherib ve Zakatu M.Ö. 714’te evlenmişler ve bu evlilikten MÖ 712’de Esarhaddon doğmuştu. Zakatu oğlunu Babil kültürüne göre yetiştirmişti. Esarhaddon'un Babil hayranlığıda bundan kaynaklanıyordu. Zakatu’nun gözünü iktidar hırsı bürüdüğünden oğlunun iktidara gelmesini ısrarla istiyor bunun için ortam hazırlıyordu. Oğlunun Babil’in kurtarıcısı olacağını söylüyordu.
Sanherib oğlu Esarhaddon’u sarayın bazı ileri gelenlerinin tazyiki ile (Bilhassa kraliçe Zakatu’nun etkisi ile) veliaht tayin etmişti. Esarhaddon’un veliaht yapılması tepkilere yol açmıştı. Asur’un din adamları ve ileri gelenleri veliahtlığa Asur’lu birinin geçmesi gerektiğini söylüyorlardı. Asur geleneklerine göre de Asur tahtına kralın en büyük oğlu geçerdi (ki Aşşur-nadin-şum geçmesi gerekiyordu). O ölürse kralın diğer çocuklarından birinin veliaht seçilmesi gerekiyordu. Bu durum kardeşlerin de tepkisini çekmişti. Sarayda entrika ve komplolar dolaşmaya başladı. Kardeşleri Asarhaddon’un vatan haini olduğunu söylentisini yaydılar. Durum vahim bir hale gelince Sanherib oğlu Asarhaddon’u Urfa tarafında bir yere sürgüne gönderdi veya kaçtı (682 Kış). Asarhaddon bu durumu B Prismindeki metinde şöyle ifade eder: ‘’İftira üzerine tanrılar beni aşar nişirti (Al Aşirti (?=Hanigalbat) diye gizli bir yer) de sakladılar.’’ Bu onun babasının ölümünden 3 ya da 4 ay önce kaçtığını gösterir (Bunu en iyi şekilde gösteren metin, Harper 1216 No.lu mektubudur). Eğer kalsaydı öldürülecekti.
Böyle olunca Sanherib’in oğullarından biri Ninova’da gerçek veliaht diğeri de Babil’de yönetici olarak ilan edildi. Bu sırada Sanherib’in karısı ve Esarhaddon’un annesi Zakatu’da gizli planlar yapmaya başladı. Bir taraftanda oğlu ile irtibat halinde idi. Son tetkiklere göre de Sanherib 16 Ocak 681’de Ninurta Tapınağının kapısında öldürüldü. Belki de kraliçe Zakatu’nun adamları tarafından öldürülmüştü. Bundan sonra ülkede karışıklık çıktı. Kardeşler arası taht kavgası neredeyse 2 ay sürdü. Nihayetinde 14 Mart 681’de Asarhaddon kardeşlerini bertaraf ederek tahta çıktı. Veya kardeşlerinden Adrammelekh ve Şaraser Doğu Anadolu’ya kaçarak Van Gölü’nün güneyinde Vaspurakan Beyliği’ni kurdular (Tevrat, II. Krallar 19, 37).
Esarhaddon, öncelikle saraydaki muhalifleri temizledi. Birçok soylu ülkenin uzak yerlerine sürgün edildi, mallarına el konuldu. Babil’in yeniden kurulması için çalışmalara başlandı. Esarhaddon’un Babil hayranlığında ve politikasında Babil kökenli annesi Zakatu ve karısının (Esarra Hamat) etkisi çoktur. Esarhaddon babasının aksine tam bir Babil hayranı idi. Kullandığı ünvanlar arasında ‘Şakkanak Babili’ (Babil Valisi) tabirini büyük babası Sargon'a izafeten taşımıştır. Bunu, Babilliliği her hususta kendilerine mal eden ikisinden başkası kullanmamıştır. Ayrıca ‘lib libbi Bel-bani mâr Adası’ (Adası'nın oğlu, Bel-bani'nin ahvadı) ifadesi de ondaki Babilciliğin en kat'i delilidir. Birkaç nesil atlayarak 1800’lerde Adası'nın kurduğu sülaleyi ecdad olarak seçmesi; içinde Bel bulunan bir ismin zihniyetini ifade ve telife yarayacağına inandığını bize düşündürür. Bu ruhî ayrılığa rağmen kardeşleri arasında belirmesini bilmiş ve yaşlı biraderleri atlayarak, sırf bunun için toplanan mecliste veliaht tayin edilmiştir. Hâlbuki ilk veliahdın Aşur-nadin-şum (Luckenbill, Assyr. and Babylonia, 243.) olduğu malumdur. Bu Asarhaddon için en az bir terminus-post-quem'dir.
Asarhaddon tahta geçtikten sonra bir yandan Babil’in en kutsal tapınağı Esengila kurulurken bir yandan da Asur’daki Eşarra Tapınağı onarıldı. Böylece iki halkın inançlarına saygı gösterildiği anlatılmaya çalışıldı. Ayrıca Asur halkından olmayanların Asur Tapınaklarına girme yasağı da kaldırıldı. Halklar arasında denge kurularak Asur halkına tanınan ayrıcalıklara son verildi. Asarhaddon ayrıca Babil, Borsippa, Nippur ve Sippar’da oturanların eskisi gibi ticaretle uğraşabileceklerini söyledi. Böylece Babil çeşitli halkların birarada yaşayabileceği bir şehre dönüşecektir. Güneyde yaşayan bazı göçebeler boş arazilere yerleşerek vergi vermeden buraları işlemeye başlamışlardı. Asarhaddon buralara (Dakkuri ve Gambulu) sefer yaparak buraları düzene soktu (M.Ö. 679).
Bu sırada Elam tahtında değişiklik olmuştu. Madaktu Şehrindeki Elam Kralı Huban-Haltaş I (Khumma Khaldash) (MÖ 688-681)’in yerine Huban-Haltaş II (Khumma Khaldash) geçmişti (Ekim 681). Bu sıralarda Elam’da birkaç yerde iktidar vardı ki eski krallardan Huban-Immena’nın oğlu Şilhak-İnşuşinak’ta Sus’ta krallığını ilan etmişti. Bunun Sus’ta hüküm sürdüğünü bu şehirde tanrıça Dilbat için bir tapınak yaptırmış olmasından anlıyoruz. Bu devirde Asurluların Huban-Haltaş’ın haleflerini himaye ettikleri ve Elam’ın meşru sülalesi olan Şilhak-İnşuşinak ailesine düşman oldukları bilinmektedir.
{{Asur kralları}}
| |||