Yenikaş, Aydıncık: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
|||
35. satır:
}}
'''Yenikaş''', [[Akdeniz Bölgesi]], [[Mersin (il)|Mersin]] ili [[Aydıncık, Mersin|Aydıncık]] ilçesine bağlı bir
== Coğrafi konum,
=== Coğrafi konum ===
Yenikaş köyü;
{{geniş resim|Yenikaş panaromik.jpg|1000px|Yenikaş köyü panaroması}}
51. satır:
Köyün Soğuksu mıntıkasında sebze sozunu, sonbahar mevsiminde başlar yaz mevsimi başlangıcında son bulur. Sebze sezonu sona erdiğinde, köy halkının bir kısmı Aydıncık merkeze bağlı Suğuksu'da kalırken, bir kısmı köyün Örendüzü, Kuyugediği, Hasancık, Yağırat'a, bir kısmı komşu köy [[Pembecik]] köyünün Karagöl yaylasına, bir kısmı da [[Gülnar]] ilçesinin Akçayayla (Oluk) yaylasına göçerler. Köy halkının büyük bir çoğunluğunun bu yaylalarda birer yayla evleri vardır. Bu nedenle köy halkının çoğu, bütün yaz boyu sözü edilen bu yaylaların sualtı (sulak) kesimlerinde, plastik örtüaltı seralarda sebze yetiştiriciliği ya da açık alanlarda meyve yetiştiriciliği yaparlar.
Yenikaş köyü şebeke içme suyuna 1996, elektriğe 1990, telefona ise 1987 yılnda kavuşur.
=== Nüfus ve
Yenikaş köyünün muhtarlık kayıtlarına göre nüfusu, 2007 yılı itibari ile 1137'dir. Köy nüfusu, 2000'li yılların başlarından itibaren [[Aydıncık]] ve [[Gülnar]]'ın kırsal kesimlerindeki köylerinden göç alarak hızla artmaktadır. Son yıllarda Gülnar ve Aydıncık ilçelerini de kapsayan [[Taşeli]] yöresinin iç kesimlerinden kıyı kesimlerine doğru bir göç hareketi görülmektrdir. Gülnar ve Aydıncık ilçelerin kırsal kesimlerden kıyı kesimlerine doğru olan bu göçlerin nedeni, kıyı kesimlerde yaşam koşullarının kırsal kesimlere göre daha az maliyetli ve daha kolay olmasındandır.
=====Nüfusun yıllara göre dağılımı====
<ref>Yenikaş köyü muhtarlık kayıtları</ref>
{| class="wikitable" style="font-size:90%;width:60%;border:0px;text-align:center;line-height:90%;"
Satır 96 ⟶ 97:
|}
== Coğrafi
Köyün halen kurulu olduğu Soğuksu mıntıkasında [[doğa]], değişik biçimlere girerek fiziksel güzellikler sergilemiştir. Öyle ki, Orta Toroslar’ın kıyıyı takip eden bir kolu, köyün halen kurulu olduğu yerde, denize doğru usulca yanaşarak Boyninice Yarımadası'nı; [[Akdeniz]] ise bu yarımadanın hemen ilerisinde yer alan Mandıra ve Kesme Koyağı'nın içlerine doğru sokulmasıyla da Soğuksu Koyu'nu oluşturmuştur. Her iki koyağın birleşme yeri cıvarında doğan Soğuksu Çayı, aynı isimle anılan Soğuksu Deresi'nde kısa bir yolculuk yaptıktan sonra [[Akdeniz]] ile buluşur. Yaz aylarınında bu derede, gündüzleri kıyıdan iç kesimlere doğru esen [[Meltem|deniz meltemi]], geceleri ise karadan denize doğru esen [[Meltem|kara meltemi]] oluşur. [[vadi|Koyakta]] oluşan bu hava akımı, sıcak yaz aylarında, [[Soğuksu|Soğuksu Koyu]]'nu bir nebze serinletir. [[Soğuksu|Soğuksu Çayı]] yatağında akarken, yatağının kenarında bulunan [[alüvyon]]lu yeşil alandaki büyük ve gür yapraklı ağaçlar, bu koya ayrı bir güzellik katmıştır. Örneğin; burada aile veya arkadaş gruplarıyla gezmek, piknik yapmak; gür yapraklı ağaçların altında oturup sohbet etmek, bir şeyler yiyip içmek gibi birçok etkinlik yapılmaktadır. Yenikaş köyünün halen kurulu olduğu Soğuksu mıntıkasının Soğuksu merkez (Eğeli), Kesme, Çaltılı ve Mandıra kesimlerinden yukarıya, Örendüzü, Hasancık ve Yağırat mıntıkalarına doğru çıkıldıkça, [[maki]] ve diğer tür [[funda]]ların yanı sıra [[meşe]], [[çam|kara çam]], [[Armut|yaban armutu]], [[alıç]] vb. ağaçlar yer alır.
Satır 102 ⟶ 103:
Yenikaş'ta yazları sıcak ve kurak, kışları ise ılık ve yağışlı geçer. Yağış; köyün kıyı kesiminde yağmur, yayla kesiminde ise yağmur veya yağmurla karışık kar yağışı şeklinde gerçekleşmektedir. Sıcaklık; köyün kıyı kesiminde yer alan Soğuksu mıntıkasından bir hayli yukarısında yer alan Örendüzü, Hasancık ve Yağırat yaylasına doğru çıkıldıkça, kıyı bölgesine göre gündüzleri pek değişmese de geceleri biraz düşmektedir. Köyün yayla kesiminde hava, kıyı kesimine göre çok sıcak ve nemli olmamaktadır. Kış mevsimleri, köyün kıyı kesimi genllilkle ılık ve yağmurlu olmasına karşın, yayla kesimi, yağmurlu ve ara sıra kar yağışlı geçmektedir. Öte yandan, [[Taşeli]] Bölgesi'nin deniz kıyısında zaman zaman esen şiddetli [[lodos]], bölgedeki seraları olumsuz etkilemektediir. [[Poyraz]]; kışın bölgede genelde yağmur yağdıktan 1-2 gün geçtikten sonra başlar ve aralıksız 3-4 gün, bazen ise bir hafta esmektedir. Kışın, poyrazlı günlerde hava diğer günlere göre daha soğuktur. Çünkü, kışın poyraz kuzeyden [[Toros Dağları]]'nın soğunu alarak gelmektedir. Esasen tüm Taşeli Yöresi'nde poyraz yazları da esmekte ancak, yazları soğuk değil ılık olarak esmektedir. Bu nedenle, yörede yazları esen poyraz sıkıcı ve bunaltıcı olmaktadır.
Yenikaş köyü'nün [[mera]]ları ve [[dağ]]ları, 4 mevsim yeşil kalan [[defne]], [[harnup]], [[zeytin]], [[mersin]] (murt) pırnal meşesi, püren, kesme, develik gibi [[maki]]; tespi, [[alıç]], [[armut|yaban armutu]], [[melengiç|melengiç (çırtlık)]], azgan, deve dikeni, çoban çırası gibi çalılar, [[servi|sahil katranı (Akdeniz servisi)]], [[kızılçam]], [[karaçam]] ağaçları ile kaplıdır.
<gallery>
Satır 140 ⟶ 141:
</gallery>
Köyün kıyı ve kara kesiminde değişik türde bir çok hayvan yaşamaktadır. Kıyı kesiminde [[martı]], [[karabatak]] gibi denizcil hayvanlar; kara kesiminde ise [[kablumbağa]] (tosbağa), [[koçmar]], [[kertenkele]], [[salyangoz]] (araptaşağı), sırtıkılıç ([[bukelamun]]), dirik ([[sincap]] gibi [[sürüngenler]]; [[karatavuk]] (yaban tavuğu), üyü ([[puhu]]), [[keklik]], tıkdelen ([[ağaçkakan]]), gukgumavık ([[baykuş]]), [[imanısarı]], [[kumru]], [[şahin]], [[doğan]], [[kartal]], [[üveyik]], alakabak gibi [[kuşlar]]; [[yaban keçisi]], [[tilki]], [[kurt]], [[çakal]], [[domuz]], [[tavşan]] gibi değişk [[yaban hayvanları]] yaşamaktadır. Köyde denizin kıyıya yakın yerlerinde lilloz, salpa, kefal, sokar gibi balıkların yanı sıra nesli tükenmekte olan [[deniz kaplumbağası]],
== Tarihçe ==
Satır 148 ⟶ 149:
[[Taşeli|Taşeli yöresi]]; günümüzdeki sınırları itibari ile güneyde [[Alanya]]'nın doğu kesimi, [[Gazipaşa]], [[Anamur]], [[Bozyazı]], [[Aydıncık]]'ın tamamı ile [[Silifke]]’nin batı kesimine kadar olan bölge ile kuzeyde [[Gülnar]] ve [[Ermenek]]'i tamamen, [[Mut]]'un ise güney kesimlerini içine alan oldukça geniş bir alanı kapsar. Taşeli Yöresi'nin tarihi çok eskilere -[[Hititler]]e kadar iner. Hitileri [[Fenikeliler]], [[Persler]], [[Selefkoslar]], [[Romalılar]], [[Selçuklular]], [[Karaman oğulları]] ve [[Osmanlı|Osmanlı Devleti]] takip etmiştir.
=== Uzak
[[Helenistik|Helenistik dönemde]] (MÖ
[[Oğuzlar]]ın [[Kayı|Kayı boyundan]] olan Karakeçililer, [[Orta Asya]] ve [[Kafkasya]]'dan [[Anadolu]]'ya geldiklerinde, ilkin Anadolu'nun orta kesimlerinde yer alan Ankara ve Kırşehir yöresine yerleşmişler fakat sonraları, buradan Anadolu'nun çeşitli bölgelerine dağılarak, o bölgelerde önce göçebe (yörük), daha sonraları ise yerleşik-yaşam tarzında yaşamışlar.
Satır 156 ⟶ 157:
Anadolu; [[Selçuklular]]'ın eğemeliği altında olduğu zamanlar, Anadolu'ya birçok [[Türkmen|Türkmen aşireti]] göç etmiştir. Bunlardan biri, [[Antalya]]'ya daha sonra buradan [[Taşeli|Taşeli yöresi]]'ne göç eden [[Karakeçili|Karakeçili aşiretidir]].
[[Selçuklu|Selçukları Devleti]]'nin yıkılışından sonra yöreye Karaman Oğulları hakim olmuştur. Bu dönemde [[Ermeniler]] yöreden tamamen temizlenmiştir. Yöre, 1461'de Fatih Sultan Mehmet'in komutanlarından Gedik Ahmet Paşa tarafından alınıp [[Osmanlı İmparatorluğu|
Halen günümüzde, Karakeçili aşireti'ne mensup topluluklar, Taşeli Yöresi'nde yaşamlarını
=== Yakın
Bir grup Karakeçili [[oymak]] ya da [[oba]]lar halinde, uzunca bir süre [[Akdeniz Bölgesi]]'nin [[Antalya]] ve [[Taşeli|Taşeli Yöresi]]'ni yurt edinmişler.<ref>Yenikaş köyü eski muhtarlarından Yusuf Keskin'in büyüklerinden öğrendiklerinin sözlü aktarımı</ref>. [[Oğuz]]'ların [[Kayı]] boyundan olan Karakeçililer, Anadolu'ya geldiklerinde, ilkin Orta Anadolu'da, sonraları Anadolu'nun diğer bölgelerine dağılıp oralarda bir süre [[göçebe|göçebe (yörük)]] yaşam tarzında yaşamışlar<ref name="y2">[http://www.turkforum.net/showthread.php?t=629098 http://www.turkforum.net/showthread.php?t=629098]</ref>. Anadolu'nun çeşitli bölgelerine dağılan Karakeçililerin bir bölümü [[Antalya]] yöresine göçüp bu yörede kalırlarken <ref name="y2" /><ref>[http://www.kultur.gov.tr/TR/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFA781CAA92714FCE065CF8C20586EFFEC http://www.kultur.gov.tr/TR/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFA781CAA92714FCE065CF8C20586EFFEC]</ref> bir bölümü ise Antalya yöresi'nden doğuya Taşeli Yöresi'ne doğru göçetmişler ve oralarda ilkin "konar-göçer" ([[yörük]]), sonra "yarı-yerleşik", daha sonra "tam-yerleşik", günümüzde ise "kent yaşamı" biçimine geçmişlerdir.
Karakeçililer [[Antalya]] cıvarında yaşarlarken, yörede bazı sorunlarla karşılaşırlar. Bunun üzerine, yöreninin daha doğu kesiminde olan [[Gazipaşa]] ve [[Anamur]] yöresine doğru göç ederler. Anamur ve Gazipaşa yöresine gelen karakeçililer, yazları yöreninnin kuzey taraflarında yer alan Kırkkuyu ve Kervanalanı mıntıkasındaki [[yaylak]]lara çıkıp bu yaylaklarda yaşamışlar, kışları ise, bu yaylaklardan göçedip sahil kesiminde yer alan Gazipaşa’ya inerek Gazipaşa ve anamur'un [[kışlak]]larında yaşamışlar. Bir süre sonra, bu yöreden daha doğuda yer alan [[Gülnar]] ve [[Aydıncık]] yöresine doğru göç ederek, yörenin Kürücük, Belkuyu, Akçaoluk, Çıldırkuyu, Ayaş, Bolyaran, Belenova, Akova mıntıkalarına yerleşirler. İşte bu [[oba]]'lardan Uzunoğulları Kalebeleni'ne; Daloğulları, Arpalık'a; Azgınoğulları, Köyyıkığı'na; Çırak'lar, Senitbeli'ne; Kocabağ'lar, Ahırini'ne; Koca Mustafa'lar Enişdibi'ne; Güdükoğulları, Direkliin'e; Köşkoğulları, Sele'ye; Arı'lar, Hazna'ya; Öz'ler, Bayamalanı'na; Kaşobası'nı oluşturan sulalelerden Dur'lar, Günay'lar ve Yapar'lar Yenikaş’ın Soğuksu mıntıkasının kuzeyinde bulunan Mandıra'ya; Bekar Ali'ler (Kaş'lar), Çolaklı'lar (Kale'ler), Saraç'lar ve Boz'lar Kesme Koyağı'na; Avşar Ali Keya'lar (Dilli'ler), Çıngı'lar ve Yel'ler Kesme Burun'a (Kömürlük'e); Tazı'lar (Toz'lar), Şafak'lar, Düz'ler ve Cirililer (Aşı'lar) Kesmeburun'un kuzeybatısında yer alan Eğeli'ye,
Yukarıda söz konusu edilen bu sülaleler, Yeniyörük'ü oluşturan [[oba]]lar veya [[oymak]]lar olup [[Gülnar]], [[Aydıncık]] ile [[Anamur]]'un bir kısmını içine alan oldukça geniş bir alana yerleşirler. Zaman içinde söz konusu bu oymak ya da obalardan kopmalar başlar. İlkin [[Yeniyörük, Aydıncık|Yeniyörük]]'ten [[Yeniyörükkaş, Aydıncık|Yeniyörükkaş]] ve [[Teknecik, Aydıncık|Teknecik]], daha sonra, Yeniyörükkaş’tan da Yenikaş koparak her biri ayrı birer köy olurlar. Yakın zamanda ise (1984'te), Yenikaş köyünden Karadere mahallesi ayrılarak Aydıncık ilçesine bağlı bir köy olur.
Satır 170 ⟶ 171:
Yenikaş'ı oluşturan oba veya oymaklar, köy olarak Arıobası'ndan ayrılmışlar, Arıobası'ndan ayrılıp deniz kıyısındaki dağların tepelerine yakın yerlerinde bulunan, insan kaşlarına benzeyen kaya dizilerinin cıvarlarına yerleştiklerinden dolayı önceleri "Kaşobası" olarak adlandırılır. Kaşobası, bir süre sonra, 1920'li (?) köy satüsüne geçerek, "'''Yenikaş'''" adını almıştır. Yenikaş köyünün adındaki "'''yeni'''" sıfatı, köy halkının önceleri Gülnar'ın yayla kesiminde yaşadıkları çevresine göre "'''kaş'''" diye adlandırılan yerlerden ayrılarak Torosların deniz kıyısını takip eden dağların yamaçlarına yeniden yerleştiklerinden dolayıdır. Kaşobası, Arıobası’dan ayrıldıklarında sadece 30 hanedir. Köy halkına daha sonraları, köyün Karadere mıntıkasında çoğu Mersin'in [[Tarsus]] ilçesine göçen Menemencilerden kalan 6 hane ile Hasancık mıntıkasında yaşayan Keçe Veli hanesi de katılınca köy halkı toplam 37 hane olmuştur.
Kaşobası halkının Aydıncık'ın "Yenikaş" diye adlandırılan ve oldukça geniş bir arazi kesimine ilk yerleşmeleri, 19.
== Sosyal,
Köy halkı 1960'lı ve önceki yıllarda, yalnızca kuru [[tarım]] ve [[hayvancılık]] ile meşgul olduklarından oldukça geniş bir alana yerleşirler. Bu nedenle 1960'lı yıllara değin köyde sosyal ilişkiler fazla gelişmemiştir. Köy halkı 1960'
Köy halkı 1960'lı - özellikle de
Köyde sebze sezonu, aşağı yukarı yaz mevsiminin ilk ayı olan Haziran ayı başlarında son bulur. Haziran ayı içinde köy halkının çoğu Yağrat, Karagöl ve Akçayayla yaylalarına göçerler. Yaz ayları başlarında köy halkının yaylalara göç etmesinin nedeni, hem eski konar-göçer alışkanlıklarını bir süreliğine yeniden yaşamak hem kış ve sonbaharın yorgunluğunu atmak için
=== Dil ===
Satır 184 ⟶ 185:
Köy halkı duygu ve düşüncelerini ifade ederken kullandıkları bazı sözcük ve sözcük öbekleri yereldir. Halk çoğu zaman ifadelerinde [[Taşeli]] yöresinde kullanılan [[deyim]] ve [[Atasözü|atasözlerini]] sıkça kullanır. Köy halkı [[Türkçe]]'ye giren yabancı kökenli sözcükleri pek kullanmazlar, ancak dile girmiş olan bazı yabancı kökenli sözcüklerin yapısını Türkçe'deki [[büyük ünlü uyumu]]na göre değiştirmek suretiyle kullanmaktadır. Örneğin halk, Türkçe'de "beraber" sözcüğünü, yapısını değiştirip "barabar" şeklinde söyler: "Ahmet bey, yaylaya her yıl komşularıyla barabar göçer". Aşağıda bu tür sözcüklere birkaç örnek verilmiştir.
====Yapısı değiştirilen yabancı kökenli sözcükler====
Köy halkı, Türkçe'ye girmiş bazı yabancı kökenli sözcüklerin yapısını büyük ünlü uyumu kuralına göre değiştirirler. Köy halkının Türkçe'de büyük ünlü uyumuna göre yapısını değiştirdikleri bazı sözcükler aşağıdadır.
:alev → alaf: "Alaf birkaç ağacı tamamen kaplamıştı."
:afet → afat: "Meydana gelen afatta can ve mal kaybı oldu."
:ateş → ataş: "Ataş düştüğü yeri yakar."
:avera → avara: "Avara kalınca insanın canı sıkılıyor."
:bahçe → bahça: "Akşama dek bahçada çalıştılar."
:bazen → bazan: "Bazan okula gitmezdi."
:civar → cıvar: "O cıvarda çok kızılçam olması gerekir."
:cemadan → camadan: "Cep saati camadanına yandan kösteklydi."
:fakir → fakır: "O, oldukça fakırdı."
:çare → çara: "Başka çaramız kalmamıştı."
:güya → goya: "Goya arkadaşını atlatacak!"
:haciz → hiciz: "Borcunu ödemeyen adamın arabasına hiciz kondu."
:hani → hanı: "Hala buradasın. Hanı, dün yaylaya çıkacaktın?"
:helva → halva: "Öğlen olunca Ali emmi, somun ekmeğin içine halva koyup yedi"
:helal → halal: "Arkadaşım, kakkını halal etmeyeceğini söyleyip oradan ayrıldı."
:hakikat → hakkat: "Ne diyorsun!? Hakkat gitti mi?"
:kardeş → kardaş: "O'nun hiç kardaşı yoktu."
:ladin → iledin: "Sakız toplamak için iledin ağacına çıktmıştı."
:leyla → leyli: "Çocuğun adı Leyli'ydi."
:merhaba → marhaba: "Marhaba arkadaşlar! Bugün nasılsınız bakayım?"
:mazeret → maruzat: "Söze 'Bir maruzatım var.' diyerek başladı."
:sahil → sehil: "Yayldan sehile göç her yıl eylül ayında başlar ekimde sonbulur."
:şahin → şahın: "Bir şahın gökyüzünden aşağıya doğru hızla iniyordu."
:tahin → tahın: "En çok sevdiği tatlı tahınlı pekmezdi."
:tenha → tehne: "Muhtar azalarını tehne bir yere çekip onlarla bir süre konuştu."
:tiryaki → tiryeki: "Hasan Ağa, tiryeki gençlerden hiç hoşlanmazdı."
:vakit → vakıt: "vakıtla büyür, serpilir."
:zalim → zalım: "O çok zalım biriydi".
:zahire → zehire: "Çuvallar ağzına kadar zehire ile dolu idi."
====Yerel sözcükler====
Köy halkı henüz Türkçe sözlükte yer almayan bazı sözcükleri günlük hayatlarında sıkça kullanırlar. Bunların bazıları aşağıdadır.
:alan ''is.'' Arazinin düzlük kesimi, ova veya platonun küçüğü: "Bugün yakada çalıştık, yarın ise alanda çalışacağız."
:çalpak ''is.'' Denizin kıyıda karayı yaladığı kesim, kıyı: "Denizin çalpağında çıplak ayaklarla yürümek çok hoştur."
:çimmek ''f.'' Yıkanmak: "Köyde yazları hergün öğleden sonraları arakadaşlarla saatlerce denizde çimerdik."
:çıkkın / gündüzyeli ''is.'' Deniz meltemi: "Çay bahçesine çıkın çıkınca gdeceklermiş."
:çalpakkaya ''is.'' Denizi kıyısında dalgaların ufalayamadığı büyükçe kaya parçası: "Çalpakkayaya oturmuş olta ile balık avlıyordu."
:çalpakkum ''is.'' Drniz kıyısında dalga hareketleriyle oluşmuş kumsal bölge, plaj: "Çocukların çalpakukumda oynamasına gözkulak oluyordu."
:esik ''is.'' Arazinin çevresine göre çukurda kalan kesimi: "Esikte birkaç defne ile birkaç keçiboynuzu ağacı vardı."
:eplemek ''f.'' İlave temek: "Sepete birkaç meyve de epledi."
:hoyn ''ünl.'' Bir ünleme, haber verme sözcüğü: "Hoyn! Evde kimse yok mu?"
:kerey / kaşkaya ''is.'' Dağların zirvesine yakın kesimlerinde bulunan sarp kaya dizileri: "Toros Dağları'nın Akdeniz'e (güneye) bakan yamaçlarında çok sayıda kerey vardır."
:meh Al, buyur anlamında bir davet sözcüğü: "Ev sahibesi misafire 'Meh, size ayran hazırladım.' dedi."
:keh ''is.'' 1. Uçurum bir yerin kenar, uç noktası: "Yalıyarın kehine oturup bir süre denizi seyrettiler." 2. Bir cismin ya da nesnenin kenarı. "Bardağı masanın kehine koydun. Eğer masa sallanırsa bardak oradan yere düşebilir."
:suçuk is. Suçu üslenme hali: "Ali, yemekte okuldaki kavga konusu açılınca suçuklandı."
:yalıyar / yalıkaya ''is.'' Deniz kıyısında kıyıya paralel uzanan sarp kaya, falez: "Onlar yalıkayada oturmuş denizi seyrediyorlardı."
Halk 2 ya da 2'den çok bazı sözcükleri önce birleştirip sonra da kısaltma yaparak telaffuz etmektedir. Yapısı değiştirilip kısaltılmış bazı birleşik sözcükler aşağıdadır.
Satır 299 ⟶ 257:
Örnek: "Onlar nahılmışlar anlat bakayım?"
4. Ne ve
"Ne" ve "etmek/yapmak" sözcüklerinin birleştirilmesi aşağıda gösterilmiştir. Örenek: "Onu n'edecek? / N'atacak acaba?"
5. Ne ve
Ne" ve "-ile meşgul olmak", "-ile uğraşmak" anlamında kullanılan "görmek" sözcüklerinin birleştirilmiş biçimi aşağıda gösterilmiştir. Örnek: "N'örüyorsun bakayım orada?"
=== Giyim-
Eskiden Yenikaş köyü'nün erkekleri bahar ve yazları, giysi olarak altlarına [[şalvar]], üstlerine hakim yaka [[gömlek]], başlarına şapka, ayaklarına [[çarık]]; kışları ise soğuktan korunmak için baharın ve yazın giydikleri giyselere ek olarak bellerine kuşak, gömlek üzerine [[camadan]], camadanın üzerine de [[ceket]] ve [[palto]] giyerler, boyunlarına ise boyun bağı, takarlar, ayaklarına da çarık veya [[çizme]] giyerledi. Bayanlara gelince; bahar ve yazları normal günlerde altta [[şalvar]], üstte uzun kolu [[bluz]], özel günlerde ise tek parçadan yapılmış "entari" (fistan) denilen giysi; kışları ise, yazın ve baharın giydikleri elbiselere ek olarak uzun kollu bluz üzerine yün "hırka" ya da "kazak" giyerler, başlarına ise kenarları oyalı ve boncuklu "tülbent" (yağlık), ayaklarına da "çarık" denilen ayakkabı giyerlerdi. Günümüzde köyün kadınları ve erkekleri, eskiden kullandıkları bu geleneksel giysileri artık pek kullanmamaktalar. Ancak çocuklar ve gençler bu giysileri bayramlarda, sosyal ve kültürel etkinliklerde giymekteler.
=== Sosyal ve kültürel
Köy halkı sonbahar ve kış mevsiminin yorgunluğunu, yazları yaylalara çıktıları zaman orada düzenledikleri yayla şenliklerinde atarlar. Yaylalarda birkaç aile birleşerek kırlarda veya ormanlarda piknik yaparlar. Piknikte yöresel yiyeceklerden [[batırık]], [[kısır]] ve özellikle [[oğlak|oğlak çevirme]] ve [[oğlak|oğlak şiş]] yapılıp sohbet eşliğinde birlikte tüketilir. Bu arada çocuklar ve gençler hatta zaman zaman büyüklerde katılarak birçok oyunlar oynarlar. Bu oyunları birkaç grup altında toplamak mümkündür.
====Ev içinde oynanan toplu oyunlar====
Eskiden köyde kış mevsiminin evde çocuklar ve gençler uzun süren gecelerde zamanlarını çeşitli oyunlar oynayarak geçirirlerdi. Çocuklar ve gençler, en çok kim vurdu, çakmak saklama, solgu dibek, yüksük, biren biren, haba kapması, karınca ısırdı, üstünde kimin eli var gibi oyunları oynarlardı. Ancak günümüzde teknolojinin gelişmesi ile bu oyunların bazılarının yerini bilgisayar oyunları almıştır.
Eskiden köyde, ilkbahar ve yaz aylarında çocuklar ve gençler, geceleri veya gündüzleri meydanlarda zamanlarını cıngırdak, ara kesme, birdirbir, çatal matal, güvercin taklası, sek sek, uzun eşek, kızgın taş, yakan top, dört eşek, mendil saklama, sinmencik, kabak kabak, metelik, kapma taşı, elli kıllı, tek mi çift mi, gömme çelik, el kimde, çelik, mucuk (pilav yemesi) gibi oyunlar oynayarak geçirirlerdi. Bu oyunların bazıları halen çocuklar ve gençler yaylaya çıktıklarında oynamaktadırlar.
=== Eğitim ===
[[Dosya:IM000370.JPG|thumb|left|200px|Soğuksu İlköğretim Okulu]]
Yenikaş'ta ilk ilkokul 1964 yılında acilmistir. Bu nedenle köyün okuma-yazma oranı, o yıllara değin düşük seviyelerde seyretmiş, ancak ilkokul açıldıktan sonra hızla yükselmiştir. Köye 1960'lara değin en yakın ilkokul, köyün bağlı olduğu Aydıncık merkezdedir. Köy; 1970'lı yıllara kadar, 9 mahalleli bir köydür. Köyün Soğuksu mıntıkasında bulunan Kesme, Mandıra ve Çaltılı mahalleleri, ilçe olarak bağlı olduğu Aydıncık merkeze'e yaklaşık 3–4 km
1950'lı yılların sonlarına doğru (1957 yılında), köyün Soğuksu mıntıkasında, Soğuksu Koyu'na dökülen Soğuksu Çayı, önce şahıs sonra devlet eliyle yukarı pompalanarak Soğuksu mıntıkasındaki arazilerin bir kısında sulu tarım yapılmaya başlanır.
=== El sanatları ===
Satır 334 ⟶ 293:
Yenikaş'ta halk yerleşik yaşam biçimine geçmezden önce, keçi kılından yapılan kara [[çadır]]larda yaşarlar. Daha çok [[keçi|keçi yetiştiriciliği]] yaptıkları için, keçi kılından [[ıstar]] adı verilen [[dokuma]] tezgahlarında çul, çuval ve heybe dokurlar. [[Çulfalık]] diye adlandırılan dokuma tezgahlarında ise, kendileri için giysi ve [[kilim]], yolluk, örtü gibi çeşitli yaygılar dokurlar. Bu dokumalar, çeşitli renklerdeki [[kök boya]]ları ile boyanmış keçi kılı ve keçi yapağından yapılmış olup ve her biri, farklı geleneksel yörük [[desen]]leriyle bezenmiştir. Eskisi kadar olmasa da, köyde hala 50-60 yıl öncesinden kalan bol dokuma örnekleri mevcuttur.
=====Köy dokuma ürünleri albümü=====
<gallery>
Satır 360 ⟶ 319:
Önceleri köyde her aile, gereksinim duyduğu bazı tarım ve mutfak eşyalarını ağaçtan -özellikle [[şimşir]], [[pınar]] ve [[meşe]] ağaçlarından, ya kendileri imal eder ya da köyde bu işin ustalarına, diğer bir ifade ile sanatkarları imal ettirirler. Örneğin köylüler tarımsal uğraşlarda çok kullandıkları kara saban, düven, dirgen, yaba gibi tarım aletlerini; çark, yay, çulfalık, ıstar gibi dokuma tezgahı malzemelerini; kaşık, delikız, çomça, senit, oklava gibi mutfak malzemelerini ustalıkla ağaçtan imal etmişler. Bu aletleri imali sırasında aletlerin uygun yerlerine geleneksel yörük motiflerini ahşap oyma tekniği ile işlemişler.
<gallery>
Satır 375 ⟶ 334:
==== Mutfak ====
Yenikaş'ta, özellikle ev hanımları, diğer yörelere göre malzemeleri ve yapılışları, dolaysıyla lezzetleri de farklılı birçok yerel yiyecek yaparlar. Köyde ev hanımlarının yaptığı bu yöresel yiyecekler evlerde ya da köy meydanlarında genellikle [[bayram]]larda, [[düğün]]lerde ya da [[asker|asker uğurlamaları]] gibi etkinliklerde yer sofrası üstünde [[bakır]] kap-kacak içinde ve bakır ya da ağaç kaşık kullanılmak suretiyle yapılır. Günümüzde, köye özgü bu gelenek ve görenekler hala devam etmekte ancak bakır kap-kacaklar yerini, [[çelik]]
[[Cızlama]], akıtma, oklava tatlısı, gül tatlısı, öküz helvası, tel helvası ve incirli.
[[Sıkma]] çöreği, gömme (külbastı) böreği, bişi, purçlu bazlama/çörek.
Çorbalardan ayranlı çorba, (yayla çorbası), ekmek çorbası, tahrana çorbası; yemeklerden ise nohutlu yahni, keşkek, kaburga dolması (boş), göleviz, topalak ve boz bulamaç.
Yaban eriği (dağ eriği) ve kayakoruğu.
[[Batırık]], [[kısır]], ovmaç ve arapaşı.
== Ekonomik
=== Tarım ===
Yenikaş köyü halkının yegane geçim kaynağı genelde [[tarım]] üzerinedir. Önceleri halk tarım ve [[hayvancılık|hayvancılığı]] birlikte yapar ancak tarımsal uğraş, tamamen kuru tarım üzerinedir. Köyde 1950'li yıllarda köyün geleceğini etkileyecek çok önemli bir olayın gerçekleşmesiyle halkın yaşam tarzı ve buna bağlı olarak geçim kaynağı da değişir:
1950'lı yılların sonlarına doğru ya da 1960'lı yıllarının başlarında, köyün Soğuksu mıntıkasında, Soğuksu Koyu'na dökülen Soğuksu Çayı'nı Gülnar'lı Ali Divit isimli şahıs, Soğuksu'daki arazilerin bir bölümünü suya kavuşturmak maksadıyla, burada arazisi olan Çıngı'lardan Durmuş ve Helim, Tural'lardan Abdullah ve Mustafa, Saraç'lardan Osman Bey ile bir anlaşma yapar. Anlaşma gereği Ali Divit, Soğuksu Çayı'nın batı kesimindeki kaynağına çıkama bir BMC araç motoru atıp ona bir de santrifuj ekleyerek suyu kaynağından 35 m. kadar yukarıya pompalamayı başarır. Böylece buradaki arazilerin bir bölümünde sulu tarım yapılmaya başlanır. Bir süre sonra (1964 yılında), Soğuksu çayı bu kez, Toprak Su tarafından 70 m
Köy halkı günümüzde, tamamen sulu tarıma geçerek daha çok örtü altı sebze yetiştiriciliği ile açık alan meyve yetiştiriciliği yapmaya başlar.
<ref name="y3">Yenikaş Köyü Sulama Kooperatif Başkanlığı Kayıtları</ref> {| class="wikitable" style="font-size:90%;width:60%;border:0px;text-align:center;line-height:90%;"
Satır 437 ⟶ 397:
Not: Ölçü birimi olarak dönüm kullanılmıştır.
==== Sebze
Köyün bulunduğu konum itibariyle iklimin uygun, Doğuksu mıntıkasındaki arazilerin de su altında bulunması, köyde açıkalan ve örtüaltı [[sebze]] yetiştiriciliğini olanaklı kılmıştır. Köy halkı, seralarında daha çok [[domates]], [[patlıcan]], [[biber]] ve [[salatalık]]ın yanı sıra, az da olsa [[fasulye]], [[bakla]], [[kabak]], [[enginar]], [[marul]], [[lahana]] vb. sebzeler de yetiştirmektedirler. Halk, köyün yukarı -yayla, kesimindeki su altı arazilerde, sahilde yetiştirdikleri sebzeleri, ya açık alanda ya da plastik örtü altında yetiştirmektedir.
Satır 443 ⟶ 403:
Köyün Soğuksu mıntıkasında Soğuksu (merkez), Kesme, Çaltılı ve Mandıra kesimlerindeki arazilerin tamamı sulanabilir olmasına karşın, bu arazilerin hala hazır yarıya yakın bir kısmı sulanabilmektedir. Öyle ki, Çaltılı ve Mandıra'da arziler henüz suya kavuşmuş değil. Ancak yakın bir tarihte, köyün sulanabilir arazilerinin tümünün, hazırlanan ek projelerle suya kavuşması beklenmektedir. Bu konuda çalışmalar sürdürülmektedir.
<ref name="y3">Yenikaş Köyü Sulama Kooperatif Başkanlığı kayıtları</ref> {| class="wikitable" style="font-size:90%;width:60%;border:0px;text-align:center;line-height:90%;"
! style="background: #FF8000; color: #000080" height="17" |Mıntıka
Satır 489 ⟶ 451:
|}
Not:
==== Meyve
Köylüler köyün Soğuksu mıntıkasında, seraların dışında kalan alanlarda, az miktarlarda [[portakal]], [[mandalina]], [[limon]], [[kayısı]], [[erik]], [[yenidünya]], [[nar]], [[ayva]], [[üzüm]], [[incir]]; ancak Örendüzü, Hasancık ve Yağırat mıntıkalarındaki sulak arazilerde bol miktarda [[şeftali]], [[elma]], [[ceviz]], [[kiraz]], murt (mersin); kurak arazilerde ise sulama yapmaksızın, yani, sadece dikildiği topraktaki nem ile yetinebilen [[badem]], [[armut]], [[incir]], [[üzüm]] gibi meyveler yetiştirmektedirler.
Satır 499 ⟶ 461:
Köy halkı yaylalarında sebze ve meyve yetiştiriciliğini yalnız yazları yapmaktadır. Çünkü köy halkı kış ve ilkbaharda asıl işlerini yapmak üzere, sonbahar mevsiminin başlarına doğru yaylalarından Soğuksu mıntıkasındaki yerlerine inerler. Köylülerin sahildeki uğraşları yaz mevsimi başlarına kadar devam eder. Böylece köy halkı, yılın tamamında tarımsal uğraşlarını aralıksız sürdürmekte
<ref name="y3">Veriler Yenikaş Köyü Sulama kooperatif Başkanlığı'ndan alınmıştır.</ref> {| class="wikitable" style="font-size:90%;width:60%;border:0px;text-align:center;line-height:90%;"
! style="background: #FF8000; color: #000080" height="17" |Mıntıka
Satır 595 ⟶ 558:
Köyde tarımsal uğraşların yanı sıra birkaç aile [[arıcılık]], birkaç aile de [[balıkçılık]] -özellikle olta balıkçılığı- yapmakktadır.
==== Küçük ve
Köyde halen bazı aileler küçük baş hayvanlardan özellikle keçi yetiştiriciliği yapmaktalar. Ailelerin bu uğraşısı, ticari amaçlarla değil, sadece kendilerinin et, süt, yoğurt, peynir ve yağ gibi gereksinimlerini karşılamak içindir. Son zamanlarda küçükbaş hayvan yetiştireiciği yapan aile sayısı iyice azalmıştır. Köy halkı önceleri, kırsaldaki tarım arazilerini sürmek (ekmek) için en azından 1 çift büyükbaş hayvana sahip olmak zorundaydılar. Ancak Soğuksu bölgesinde tam yerleşik hayata geçip sahildeki arazilerde sebze ve meyve tetiştiriciliği yapmaya başlayınca bu hayvanları satarlar. günümüzde köyde hemen hemen hiçbir ailenin, büyükbaş hayvanı yoktur. Çünkü tüm araziler günümüzde traktör ya da çapa motorları ile sürülmektedir. Kırsaldaki araziler alternatif uğraşı için büyükbaş hayvan yetiştiriciliği açısından büyük bir potansiyeldir.
Satır 615 ⟶ 578:
Köyde ticari faaliyet pek canlı olmasa da birkaç tane bakkal, lokanta, fırın ile bir market işletilmektedir. Ayrıca halkın seralarda sebze ve meyveler için gereksinim duydukları zirai ilaçların satıldığı bir de dükkân işletilmekedir. Köy halkı gereksinimlerini daha çok Aydıncık merkezde bulunan çarşıdan temin etmektedir. Öte yandan, Aydıncık merkezde işletilen sebze ve meyve halinde çalışan çoğu komisyoncu Yenikaş köyündendir.
=== Doğa (
Yenikaş, gelişme ve kalkınmada tarımsal uğraşlara elverişli arazilerin yanı sıra, birçok doğa (tabiat) ve kültür varlıklarına da sahiptir.
Satır 621 ⟶ 584:
Köyün denizi ve deniz kıyısı, vadileri, derleri, düzlükleri, dağları, tepeleri... kısacası [[coğrafya]]sı ve coğrafyasına özgü hayvanlar ([[fauna]]) ve bitkiler alemi ([[flora]]) dikkat çekicidir. Köy ayrıca, coğrafyasını oluşturduğu [[deniz]]i ve deniz kıyısı, [[dere]]leri, [[çay]]ları, koyakları ([[vadi]]leri), düzlükleri ([[plato]]ları), görkemli [[dağ]]ları ve [[tepe]]leri; coğrafyasının kaplı olduğu [[bitki|bitki örtüsü]], özellikle yerli ve yabancı turistler için görmeğe değer yerlerdir. Köyün dağları ve meraları, yapraklarını 4 mevsim hep yeşil gördüğümüz [[defne]], [[harnup]], [[zeytin]], [[mersin]] (murt), [[zakkum]] gibi [[maki]] grubu [[funda]]larla ile [[servi]], [[çam]] gibi iğne yapraklı, [[meşe]], yaban [[armut]]u, ağaçlarıyla kaplı olması, yörenin [[vadi]]lerine ya da dere boylarına, yaya yolu (patika) yapılması durumunda, halkın doğa sporları, kır gezisi vb. sosyal, kültürel ve sosyo-kültürel etkinlikler düzenlenmek açısından önemli bir potansiyeldir.
Köyün
[[Dosya:IM000621.JPG|thumb|left|125px|Soğuksu Çayı ve Soğuksu Deresi]] Yenikaş köyüne doğu tarafından girişte, köyün ve ilçe merkezinin su gereksinimini karşılayan Soğuksu Çayı bulunmaktadır. Bu nedenle köy, çevrede Soğuksu olarak da adlandırılır. Çay, denizden 200–250 m. kadar yukarıda Kesme deresi ile Mandıra Deresi'nin birleşme yerine yakın bir noktadan doğmaktadır. Bu çay, adeta Aydıncık'ın merkez [[mahalle]]leri ile Yenikaş ve [[Hacıbahattin]] köylerine hayat vermektedir. Çay, halen bölgedeki tarım alanlarının düşük bir bölümünü (yaklaşık %25'ini) sulamaktadır. Çayın [[debi]]si, ileride bölgenin tüm tarım alanlarının sulanmasına yetecek seviyedeir. <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br />
[[Dosya:IM000598(2).JPG|thumb|left|100px|Mandıra Deresi]] Mandıra deresi, aşağı kesiminde, Kesme Deresi ile birleştiği yerde Soğuksu Çayı'nın çıkıp 250 m. sonra da denize döküldüğü deredir. Dere, bölgede güney-kuzey doğrultusunda uzanmakta olup kıyıdan yukarıya doğru çıkıldığında, köyün Mandıra mıntıkasını geçtikten 300–350 m. kadar sonra tekrar 2 kola ayrılır. Kollardan biri Hasancık mıntıkasına diğeri ise Yağırat'ın Kızılgöl mıntıkası cıvarına çıkar. Derenin kendine özgü zengin hayvan (fauna) ve bitki (flora) alemi vardır. <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br />
[[Dosya:IM000749.JPG|thumb|left|125px|Karadere (Aşşaoluğu Deresi)]] Bölgede güney-kuzey doğrultuda uzanan Karadere'nin aşağısı "Karadere", yukarıya doğru suyun kaynağının bulunduğu kesim "Suuçtu", en yukarı kesimi ise "Aşşaoluğu" diye adlandırılmıştır. Derenin Suuçtu ve Aşşaoluğu kesimleri tamamen Yenikaş köyü sınırları içindedir. Yakın bir gelecekte Suuçtuderesi'nin kaynağına [[baraj]] yapılarak Karadere ve Yenikaş köylerinin içme ve sulama suyu gereksinimlerinin karşılaması mümkün olabilecektir. Bu nedenle Karadere'nin Suçtu ve Aşşaoluğu kesimleri oldukça [[strateji]]k öneme sahiptir. <br /> <br /> <br /> <br /> <br />
[[Dosya:IM000423.JPG|thumb|left|125px|Çaltılı Deresi]]Çaltılı deresi, köyün batı kesiminde Çaltılı mıntıkasında, deniz kıyısından kuzey-güney doğrultusunda kuzeye doğru Örendüzü mıntıkasına kadar uzanan bir deredir. Derenin suyu düzensizdir olup yaz aylarında oldukça azalır kış aylarında ise biraz çoğalır. Derenin hayvanlar alemi ([[fauna]]) ve bitkiler alemi ([[flora]]) açısından çevresine kıyasla zengindir. Bu nedenle dere doğa turizmi açısından önemli bir yer. <br /> <br />
<br /> <br /> <br />
[[Dosya:IM000468.JPG|thumb|left|125px|Saplıada]] Saplıada -diğer bir ismi ile Boynuince yarımadası, köyün hemen güneyinde yer alan Soğuksu koyunun batı yakasını oluşturmakta ve üzerinde [[Antik Çağ]]lara ait [[kale]] kalıntıları mevcuttur. Yarımada tamamiyle [[sit]] bölgesi kapsamındadır. Yarımadada bugüne kadar henüz bir kazı çalışması yapılmamasına rağmen yarımada ve çevresi, önemli bir turizm potansiyeli olarak değerlendirilmektedir. <br /> <br /> <br /> <br /> <br />
[[Dosya:Hamamkoy kumsalı.jpg|thumb|left|125px|Hamamkoy (Kalekoy)]]"Hamamkoy" ya da diğer adıyla "Kalekoy", Yenikaş köyün güneyinde Soğuksu Koyu'nun orta kesimlerinde denize girmeye elverişli küçük bir kumsalı olan koycuktur. Hamam ve kale kalıntılarından dolayı buyaya "Hamamkoy" veya "kalekoy" dense de günümüze bunlara değin görünürde ayakta kalmış kalıntı yoktur.
Satır 650 ⟶ 613:
<br /> <br /> <br /> <br /> <br />
<gallery>
Satır 671 ⟶ 634:
== Kaynakça ==
{{reflist|2}}
== Dış bağlantılar ==
* [http://www.yerelnet.org.tr/iller/koy.php?koyid=248552 Yerelnet]
Satır 676 ⟶ 640:
* [http://maps.google.com/maps?ll=36.133056,33.288056&spn=0.1,0.1&q=36.133056,33.288056 Google Maps'te köyün uydu görüntüsü]
{{Aydıncık, Mersin belde ve köyleri}}
{{Mersin-taslak}}
{{köy-taslak}}
[[Kategori:Aydıncık, Mersin belde ve köyleri]]
[[Kategori:Türkiye'deki kıyı yerleşim birimleri]]
[[Kategori:36° K]]
[[Kategori:33° D]]
[[en:Yenikaş]]
| |||