Apsis (mimarlık): Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
devam
2. satır:
 
[[dosya:Chorruine_Kloster_Heisterbach.jpg|thumb|Almanya'daki Heisterbach manastırının ayakta kalan apsisi]]
'''Apsis''' ([[Yunanca|Yunan dilinde]] "kavis", "yay" anlamında), [[Hıristiyan|Hıristiyanlığın]] dini mabetleri olan [[kilise|kiliselerin]] sunak odasını kapsayan, çoğunlukla yarım daire ya da çokgen, çok nadir durumlarda dikdörtgen planlı bir yapı unsurudur. Apsisler antik döneme ait [[bazilika|bazilikalarda]] yaygın olarak da mimari öğe olarak kullanılmıştır. Apsisler, yapının cephesinde dışa doğru göbekli bir yapı olabildiği gibi, bina içlerinde ya da dikdörtgen planlı duvarlarla da sarılı olabilir. Apsislerin çatısı çoğunlukla yarım [[kubbe]] biçiminde olur, ancak düz çatılı apsisler de mümkündür. <!--Çoğunlukla kiliselerin yan [[nef|neflerinden]] veya, yan [[şapel|şapellerdenşapellerinden]] açılanveya apsislereapsislerinden Eineaçılan kleineküçük Apsisapsislere ise, meist[[mimarlık|mimarlıkta]] die von[[apsidiyol]] Querschiffdenir<ref>http://www.mimar.cc/sozluk/apsidiyol-lu-1593.html oder Seitenkapellen, wirdErişim auchtarihi als ''Apsidiole'' bezeichnet10.--01.2012</ref>.
 
== Tarihçe ve Biçimler ==
[[Dosya:Apsis.svg|thumb|Pembe işaretli: bir kilisenin apsisi]]
Apsisler, [[Hellenizm|Yunan]] ve [[Roma İmparatorluğu|Roma]] mimarisinde dini ve sivil mimaride sıkça görülen bir unsurdur
 
<!--Bu plan ''[[Exedra]]'' und ''[[Tribuna]]'' des griechischen Profan- und römischen Sakral- und Profanbaus.-->
 
Antik mimaride yapının bir bölümünü vurgulamak için duvar nişleri kullanılırdı. Nişler süs amaçlı ya da heykel veya abideleri dikmek amacıyla kullanılırdı. Roma İmparatorluğu döneminde inşa edilmiş olan bazilikalarda, çoğunlukla apsisin ucunda bir imparator heykeli bulunurdu. Bu nedenle apsisler, antik dönem mimarisindeki nişlerin devamı olarak kabul edilebilir.
 
Apsisi bir mimari öğe olarak devralan Hıristiyan [[kilise]] mimarisi, Roma İmparatorluğu döneminde inşa edilen bazilikalardan esinlenmiştir. [[Milano Fermanı|Milano Hoşgörü Fermanı]]'nın ilanından sonra (MS. 313, Hrıstiyanlığın Romalılarca devlet dini olarak kabul edilmesi) Hıristiyan mimarisi ve yapı tekniği önemli gelişmeler yaşadı. <!--Als[[Sunak]] ersteiçin großeyükseltilmiş bir alan olarak bir apsise sahip tarihteki ilk büyük [[Basilikabazilika],[[Roma] hatte die]'daki [[LateranLaterano]]kirche bazilikasıydı (yapımı 319) eine Apsis für den erhöhten Altar.
Birçok kilisede, ayin odasının giriş kapısı veya [[çan] kulesinin karşısındaki doğu ucu, yarım daire planlı bir apsis olarak tasarlanmıştır. Genellikle apsis alanında sunak için yükseltilmiş bir mekan bulunur.
In vielen Kirchen wird der östliche Abschluss des Kirchenraumes – dem Eingang bzw. dem [[Kirchturm]] gegenüber – halbkreisförmig als Apsis ausgeResimet. Dort befindet sich die leicht erhöhte Plattform für den Altar. In der Spätantike wurde sie häufig mit einer hölzernen oder gemauerten Priesterbank versehen, dem [[Synthronon]].
Benzeri, niş tarzında daha küçük yapılar, Hıristiyanlığa ait olmayan diğer dini yapılarda da görülür. [[Musevi]] [[havra|havralarda]] [[Tevrat]] çoğunlukla bir nişte saklanır. [[Cami]]lerdeki [[mihrap|mihraplar]] gibi, bu nişler de ibadet yönünü ([[İslam]]'da [[kıble]]yi) gösterir. Buna karşın Hıristiyan [[mabet|mabetlerinde]] dini ağıtların söylendiği koro apsisleri ise, çoğunlukla [[doğu|doğuya]] bakar.
Vergleichbare, aber kleinere nischenartige Formen treten auch im nichtchristlichen Sakralbau auf. Im [[Judentum]] dient eine Nische als [[Toraschrein]]. Wie der [[Mihrab|Mihrāb]] in Moscheen, zeigt sie die Gebetsrichtung an. Demgegenüber ist die [[Chor (Architektur)|Chorapsis]] [[christlich]]er Kirchen meist nach [[Ostung|Osten]] orientiert.
 
Erken kilise mimarisinden Karolingerzeit'a kadar apsis doğrudan kilisenin ana nefine ya da çapraz nefine bitişik olarak tasarlandığı görülse de, daha sonraki mimari yapılarda ikisinin arasında koro yapısının bağımsız bir yapı unsuru olarak ikisinin arasında yerr aldığı görülmektedir. [[Romanik]] ve [[Gotik]] mimarisinde, apsisler uzun kilise planlarında kilise yapısının odak noktasını oluştururdu. Romanik tarzdaki apsisler çoğunlukla dışarıda belli bir şekilde görülebilmekte ve çoğu zaman çok detaylı olarak işlenmiş olmaktadır.
Während im frühen Kirchenbau bis in die Karolingerzeit die Apsis unmittelbar an das Hauptschiff der Kirche oder an das Querhaus anschließt, tritt später der [[Chor (Architektur)|Chorbau]] als eigener Raumteil dazwischen. In der [[Romanik]] und [[Gotik]] Resimen Apsiden bei länglichen Bauformen mit Chorhaus den Blickpunkt des Kirchenbaus. Romanische Apsiden sind auch von außen deutlich erkennbar und dort oft detailreich gestaltet.
 
<!--Eine Variante sind die [[Taukreuz]]kirchen, die ein langes Kirchenschiff haben und im Querbalken des T drei Apsiden aufweisen (siehe [[Santissima Trinità di Saccargia]]). Diese auf [[Byzantinische Kunst|byzantinische]] Tradition zurückgehende Bauform ist auf [[Sardinien]] verbreitet. Kunsthistoriker sehen einen Zusammenhang mit der [[cluny]]azensischen Ordensreform. Auch zwei Kirchen im spanischen [[Ávila]] haben Dreifach-Apsiden. Ebenso finden sich karolingische Saalkirchen mit drei Apsiden im Alpenraum (Müstair). Doppelapsiden treten gelegentlich bei Kirchen mit zwei Patronen auf (ehemals Reichenau-Mittelzell). Eine Apsis kann auch als [[Konche (Architektur)|Konche]] bezeichnet werden, besonders bei den [[Trikonchos|Drei-Konchen-Chören]]. Manchmal dient die Apsis nicht als Altarraum, sondern als ''Eingangsapsis'' mit Portal. Besonders im deutschen Sprachraum sind seit der Karolingerzeit doppelchörige Kirchen mit Ost- und Westapsis verbreitet.
 
Unter der Apsis und dem Chorjoch romanischer [[Stift (Kirche)|Stiftskirchen]] befindet sich häufig die ''[[Krypta]]''.
37. satır:
 
In der Romanik sind Apsiden in der Regel halbrund, doch in einigen Regionen verbreitet sich der polygonale Chorschluss, bei dem die Apsis aus mehreren geraden Wandabschnitten besteht (Lothringen und Moselraum - [[Trierer Dom]], [[Münstermaifeld]]; Oberrhein - [[Basler Münster]], Provence - Alet-les-Bains). Das Polygon wird in der Gotik die Standardform des Chorschlusses (z.B. [[Regensburger Dom]]). Dieser Baustil setzt die Apsis nicht mehr als selbständige Bauform vom Chor ab, sondern sie wird ganz mit der Architektur des Chores vereinheitlicht. Daher spricht man in der Regel nicht mehr von einer ''Apsis'', sondern von einem ''Chorschluss''. Die geometrische Konstruktion erfolgt so, dass ein halbiertes [[Polygon]] (Vieleck) in den Chorschluss eingezeichnet wird. Wenn es sich um ein Achteck handelt, von dem fünf Seiten im Bau ausgeResimet sind, spricht man von einem [[Fünfachtelschluss|Fünf-Achtel-Schluss]]. Dementsprechend gibt es den 5/10tel-Schluss, 7/12tel-Schluss etc.-->
 
== Camiye çevrilen kiliselerde apsisler ==
 
[[dosya:Manastir_Mosque_2010-10-09_01.jpg|thumb|[[İstanbul]]'daki [[Manastır Mescidi]]
[[dosya:GülMosque20071011_03.jpg|thumb|[[İstanbul]]'daki [[Gül Camii]]
[[dosya:KarsKumbetCamii.jpg|thumb|[[Kars]]'taki [[Kümbet Camii]]
 
 
<gallery>