Belirsizlik ilkesi: Revizyonlar arasındaki fark

HEİSENBERG BELİRSİZLİK İLKESİ

Heisenberg'in belirsizlik ilkesi bir sistemin, birbirlerinin eşleniği olarak nitelendirilen iki fiziksel değişkenini, örneğin bir parçacığın konum ve momentum vektörlerinin x bileşenlerinin, aynı anda kesin bir duyarlılıkla belirlenemeyeceğini söyler</ref>. BİLİM TEKNİK YENİ UFUKLARA, KUANTUM ÖLÇEĞİ. PROF.DR. VURAL ALTIN.</ref> Böyle bir eşlenik değişken çiftini p ve q ile gösterelim. örneğin p konum bileşeni, q da momentum bileşeni olsun. ilkeye göre p ve q'nun ölçüm değerlerindeki belirsizlikler Δp.Δq≥h/2 eşitsizliğini sağlamak zorundadır. Yani; konumu ne kadar kesin belirlersek, momentum o kadar belirsizleşir. ilişki, fiziksel değişkenlere karşılık gelen operatörlerin değişme özelliğinin olmayışından kaynaklanıyor. Fiziksel değişken sistemin ölçülebilir bir özelliğidir. O halde bir fiziksel değişkenin ölçülebilir olması şart; ölçülebilirse anlamlı, aksi halde anlamsızdır. Demek ki,fiziksel değişkenin anlamı, ölçülebilir olmasında yatıyor. Örneğin bir “parçacığın konumu” ifadesi,“parçacığın konumu”nun ölçülebileceği uygun bir deney tanımlanabiliyorsa anlam taşır, aksi halde taşımaz. Fiziksel değişkenin anlamı ölçülebilir olmaasında yattığına göre; ölçüldüğünde var, aksi halde yok. o halde ölçme aynı zamanda yaratıcı bir eylem:“ölçme eşittir yaratmak”. Ölçüm, fiziksel değişken olmaya aday bir niteliğe sadece anlam kazandırmakla kalmıyor, onun için özgün bir değerde yaratıyor. Sonuç?... Fiziksel değişkenler ölçüm anında var ve anlamlı, aksi halde yok ve anlamsız. Ama biz, parçacık üzerinde yaptığımız bir dizi gözlemden hareketle, geçmişine ait anlık fotoğraflar oluşturup, bunları birleştirerek ve hatta, üzerinde gözlem yapmadığımız zaman aralarındaki boşlukları da doldurarak;“parçacık önce şuradaydı, sonra şu momentumla buraya geldi arada şu patikayı izlemiş olmalı” gibi tasarımlar inşa edebiliriz. Büyük ölçekli dünyamızdaki deneyimlerimizin kazandırdığı alışkanlıklardan hareketle... Böyle bir tasarımı gerçek saymak, ona gerçeklik atfetmek,bu isteğe bağlı kişisel bir tercih. Heisenberg'in tercihi bunların gerçek olmadığı yönündeydi. O'na göre durum; üzerinde ölçüm yapılmadığı sırada elektronun belli bir konumda değil, olasılık dağılımına karşılık gelen 'elektron bulutu'ndaki her yerde olduğu şekliyleydi. yani kuantum mekaniği kesin sonuçlar değil, yalnızca, bir dizi olası sonucun gerçekleşme olasılıklarını verir. 'Parçacığın klasik patikası sadece, biz o gözlem dizisini yapmış olduğumuz için ortaya çıkıyor.' beliriyor, varlık kazanıyor. Aksi halde yok, gözlem yapmasaydık oluşmazdı. Heisenberg belirsizlik ilkesini kuantum mekaniğinin temel ilkesi olarak sunmaya çalışmadı. Ama ilke daha sonra kuantum mekaniğinin Kopenhag yorumunun 'temel taşı', kuramın dayandığım temel ilke olarak gösterilmeye başlandığında, buna da karşı çıkmadı.