Tortum: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k taraflılık halleri doğuran cümleler kaldırıldı. |
|||
49. satır:
== Nüfus ve sosyal yapı ==
İlçede 4 farklı etnik grup mevcuttur.Nüfus piramidi sırasıyla;
* [[Türkler]] %83
* [[Hemşinliler]] %12
* [[Kürtler]] %5
* [[Zazalar]] %
En son nüfus sayımına göre merkez 11.300'dür.Genel nüfus ise 45.155'dir.İlçede nüfusun etnik köken dağılımı ve nüfus yoğunluğu ise şöyledir.%83'ünü,[[Türkler]]-[[Kıpçak Türkleri]])<ref>ARTVİN VE ÇEVRESİ KIPÇAK TÜRK TARİHİ: Kurat ,Akdes Nimet-Türk kavimleri ve Türk Devletleri,s83,84. Kırzıoğlu,kıpçaklar s.148-M.Fahrettin Kırzıoğlu).-- Çoruh boyu kıpçak Türkleri kitabı-M.Fahrettin Kırzıoğlu ,Yukarı kür ve Çoruh boylarında kıpçaklar Ankara 1992.'''</ref> % 12'si [[Rize]] ili'nin [[İkizdere]] ve [[Çamlıhemşin]] ilçelerinin dağlık kesimlerinden 1850'li ve 1920 yılları arasında,göç edip ilçenin özellikle kuzey batı kesimindeki; [[Serdarlı, Tortum|Serdarlı-Ödhük]], [[Çataldere, Tortum|Çataldere-Korker]], [[Uzunkavak, Tortum|Uzunkavak]], [[Gökdere, Tortum|Gökdere]], [[Yağcılar, Tortum|Yağcılar]], ve [[Karlı, Tortum|Karlı-Norxşen]],gibi,köylerine yerleşen,
[[Hemşinliler]]'in
== Kültür, turizm ve iklim ==▼
Kültürel anlamda Tortum çok renkli bir yapıya sahiptir.ilçede,Erzurum ([[Dadaş]]) kültürü,ve Doğu karadeniz (Hemşin) kültürü ve yaşam tarzı hakimdir.ilçe merkezi ve köylerinde [[Davul]],[[Zurna]],[[Tulum]] ve [[Kaval]] gibi yöresel enstürmanlar çalınır.Folklorik halk oyunları ise [[Bar oyunları]] ve [[Horon]]'dur.Yörede yapılan yemek kültüründe ise Kafkas ve Karadeniz kültürünün yoğun etkisinden dolayı hamur işi ön plandadır.(Tandır [[kete]]'si,Hemşin kete'si,Sini ketesi,[[Kuymak]],[[Gaygana]],[[Hıngel]],Seron,Kavod),gibi.▼
Kültürel eğlenceler,özellikle 1980 ve 1990,lı yıllara kadar [[Hemşinliler]]'in yaşadıkları köylerde; [[Noel]] ve [[Yılbaşı]] kutlama, (Bıbulik) oynatma, Karakoncoloz oynatma ve [[Yayla]]'ya göç şenlikleri gibi,geçmiş kültürlerine özgü adet ve gelenek'ler yöredeki Hemşinliler tarafından yaşatılmıştır.Günümüzde bu eski kültürel değerler kentlere göçten sonra maalesef hepten yok olmuştur.▼
Her yıl ilkbahar döneminde Tortum un Pehlivanlı beldesi (Vihik)'de festival havasında yapılan [[Türk]] ata sporu [[Karakucak güreşi]]'de yöre halkından yoğun ilgi görmektedir.ve yörede yıllardır yapılan bu [[spor]] etkinliği bir çok [[Güreş]]'çi yetişmesine sebeb olmuştur.▼
Unutulmaya yüz tutsada yöredeki [[Türk kültürü]]'nde ise,bir kuşak öncesine kadar varlığını koruyan,ziyaret yerlerinde dilek tutmak, bazı kutsal sayılan ağaçlara bez bağlamak, aynı şekilde bazı yerlerdeki sulara madeni eşya ve para atıp dilek tutmak gelenekleri de eski Türk kültürünün izlerini taşımaktadır.▼
Son yıllarda [[Cağ kebabı]] adı verilen (eski ismi [[Bico]]) keçi ve koyun etinden yapılan et yemeği ise Tortum yöresine ve [[Artvin]]/[[Yusufeli]]) Kafkas kültürüne has bir lezzettir.İlçede belli başlı mevcut tarihi eserler şunlardır;Tortum Kalesi,Hahuli Manastırı,Öşvank kilisesi,tarihi su kemerleri,ve halen daha kazı çalışması yapılmamış [[Neolitik]] döneme ait ,[[Höyük]]'ler ve yörede sıkça rastlanılan [[Şapel]]'ller ve köprüler'dir.▼
İlçe Karadeniz bölgesinde olması sebebiyle,Doğu karadeniz iklimi görülür.İlkbahar yağışları boldur,sıkça sel felaketi yaşanmasına sebeb olur.Ayrıca yüksek kesimlerde karasal iklimde mevcuttur.İlçedeki önemli akarsular ise şunlardır tortum çayı ve kaynağını mescid dağlarında bulunan göllerden alan (ödük) deresidir.bu iki akarsuda [[Çoruh]]-(çorohi), nehrine karışmaktadır.Vadiler boyunca yeralan köyler,ormanlık alanlar ve meyve bahçeleri eşsiz güzelliklere sahiptir.Tortum çayında yapılan [[Rafting]] organizasyonları ve ilçe'nin en kuzey ucunda yeralan Tortum gölü ve [[Tortum Şelalesi]] eşsiz tabii güzelliği ile yerli ve yabancı turistlerin uğrak yeridir.▼
== Şive ==
Tortum ilçesinde kullanılan Türk şivesinin Doğu Anadolu ağızları içindeki konumu
Satır 93 ⟶ 102:
'''1.4.4.''' [[Elazığ]], [[Keban]], [[Baskil]] <br />
|}
▲== Kültür, turizm ve iklim ==
▲[[Dosya:Norşen Şapeli.JPG|250px|thumb|Norşin Şapeli,[[Serdarlı, Tortum|Serdarlı,Ödük]]]]
▲Kültürel anlamda Tortum çok renkli bir yapıya sahiptir.ilçede,Erzurum ([[Dadaş]]) kültürü,ve Doğu karadeniz (Hemşin) kültürü ve yaşam tarzı hakimdir.ilçe merkezi ve köylerinde [[Davul]],[[Zurna]],[[Tulum]] ve [[Kaval]] gibi yöresel enstürmanlar çalınır.Folklorik halk oyunları ise [[Bar oyunları]] ve [[Horon]]'dur.Yörede yapılan yemek kültüründe ise Kafkas ve Karadeniz kültürünün yoğun etkisinden dolayı hamur işi ön plandadır.(Tandır [[kete]]'si,Hemşin kete'si,Sini ketesi,[[Kuymak]],[[Gaygana]],[[Hıngel]],Seron,Kavod),gibi.
▲Kültürel eğlenceler,özellikle 1980 ve 1990,lı yıllara kadar [[Hemşinliler]]'in yaşadıkları köylerde; [[Noel]] ve [[Yılbaşı]] kutlama, (Bıbulik) oynatma, Karakoncoloz oynatma ve [[Yayla]]'ya göç şenlikleri gibi,geçmiş kültürlerine özgü adet ve gelenek'ler yöredeki Hemşinliler tarafından yaşatılmıştır.Günümüzde bu eski kültürel değerler kentlere göçten sonra maalesef hepten yok olmuştur.
▲Her yıl ilkbahar döneminde Tortum un Pehlivanlı beldesi (Vihik)'de festival havasında yapılan [[Türk]] ata sporu [[Karakucak güreşi]]'de yöre halkından yoğun ilgi görmektedir.ve yörede yıllardır yapılan bu [[spor]] etkinliği bir çok [[Güreş]]'çi yetişmesine sebeb olmuştur.
▲Unutulmaya yüz tutsada yöredeki [[Türk kültürü]]'nde ise,bir kuşak öncesine kadar varlığını koruyan,ziyaret yerlerinde dilek tutmak, bazı kutsal sayılan ağaçlara bez bağlamak, aynı şekilde bazı yerlerdeki sulara madeni eşya ve para atıp dilek tutmak gelenekleri de eski Türk kültürünün izlerini taşımaktadır.
▲Son yıllarda [[Cağ kebabı]] adı verilen (eski ismi [[Bico]]) keçi ve koyun etinden yapılan et yemeği ise Tortum yöresine ve [[Artvin]]/[[Yusufeli]]) Kafkas kültürüne has bir lezzettir.İlçede belli başlı mevcut tarihi eserler şunlardır;Tortum Kalesi,Hahuli Manastırı,Öşvank kilisesi,tarihi su kemerleri,ve halen daha kazı çalışması yapılmamış [[Neolitik]] döneme ait ,[[Höyük]]'ler ve yörede sıkça rastlanılan [[Şapel]]'ller ve köprüler'dir.
▲İlçe Karadeniz bölgesinde olması sebebiyle,Doğu karadeniz iklimi görülür.İlkbahar yağışları boldur,sıkça sel felaketi yaşanmasına sebeb olur.Ayrıca yüksek kesimlerde karasal iklimde mevcuttur.İlçedeki önemli akarsular ise şunlardır tortum çayı ve kaynağını mescid dağlarında bulunan göllerden alan (ödük) deresidir.bu iki akarsuda [[Çoruh]]-(çorohi), nehrine karışmaktadır.Vadiler boyunca yeralan köyler,ormanlık alanlar ve meyve bahçeleri eşsiz güzelliklere sahiptir.Tortum çayında yapılan [[Rafting]] organizasyonları ve ilçe'nin en kuzey ucunda yeralan Tortum gölü ve [[Tortum Şelalesi]] eşsiz tabii güzelliği ile yerli ve yabancı turistlerin uğrak yeridir.
== Ekonomi ==
[[Dosya:
Erzurum un en iyi yeşil ve [[orman]]'lık alanları burada yer almaktadır.Geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır,Hayvancılık başta gelir.Özellikle [[yaylacılık]] yöre halkı için önemlidir.Tarım ise meyve bahçelerinde meyve üretimi yaparak gerçekleştirilir. Vadi tabanlarında yeralan kesimlerde meyvecilik ve sebze ekimi yapılır.Son yıllarda modern usüllerle yapılan meyvecilik gelişme kaydetmiştir.Ayrıca son yıllarda seracılık'da artış göstermiştir.Arıcılıkta önemli bir paya sahiptir.Fakat ilçe son 25 yıldır yoğun bir şekilde dışarıya göç vermiştir.Arazi şartlarının uygun olmaması ilçe halkının büyük çoğunluğunu gurbetçiliğe zorlamıştır.Tortumlu'lar genelikle [[İstanbul]],[[Bursa]],[[Kemalpaşa, İzmir|İzmir,Kemalpaşa]]) ve [[Erzurum]] merkeze göç etmiştirler.Kentlerde;resmi kurumlarda memurluk ve işçilik ,esnaflık olarakda Tesisatçılık,[[Fırıncı]]'lık,Restaurant,vb.sektörlerde iş yapan tortum insanı çok çalışkandır,örneğin;Erzurum cumhuriyet caddesindeki 1920 yılından beri hizmet veren meşhur (Tufan-Restaurant) ve Kongre caddesinde bulunan meşhur (Hemşin-Karafırını) Tortumlulara aittir.Erzurum ve Türkiye deki bir çok ünlü [[Cağ kebabı]] yapan salon ve lokantalar'ın büyük bir kısmı Tortumlular'ın işletmesinde'dir.
<br />
== Kaynakça ==
| |||