Vikipedi

İnkılapçılık: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Sp1dey (mesaj | katkılar)
Devriyeler
32.073 değişiklik
Gerekçe: + Nedensiz içerik silinmesi
Etiket: Elle geri alma
Değişiklik özeti yok
Etiketler: Geri alındı Madde ileti şablonu çıkarma özet kutusu kullanılmayan değişiklik
1. satır:
{{Karıştırma|Devrimcilik|}}
:''Bu madde genel anlamda inkılapçılık kavramıyla alakalıdır. Sosyalizmde inkılapçılık için [[Reformizm]] maddesine bakınız.''
{{çoklu sorun|
'''İnkılapçılık''' veya '''reformizm''' toplumda gerekli değişikliklerin aniden, [[devrim]] şeklinde değil [[reform]]lar yoluyla olması gerektiğini savunan bir dünya görüşüdür. Islahatçılık ilkesi temel ilkeler doğrultusunda yenilikçi bir ilkedir. Eski kurumları yıkarak yerine yenisini yapmaktır. Islahatçılık nihayetinde bir kalkınma ideolojisi/modeli olarak değerlendirilebilir. Bu modelin özgünlüğü, ekonomik-toplumsal gelişmeyi, toplum içinde tezatlara, sınıfsal farklılaşmalara yol açmadan başarmayı amaçlamasıdır. Bu amaca yönelik en uygun yol devletçilik olarak görülmekte ve ülkelerin kapitalist olmayan bir yolda ve kapitalizmi atlayarak toplumsal gelişmeyi sağlaması hedeflenmektedir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://dergipark.org.tr/en/pub/ufuksbedergi/issue/57470/815069|başlık=BİR İNKILÂP İDEOLOGU OLARAK ŞEVKET SÜREYYA AYDEMİR|tarih=1 Ocak 2019|sayı=15|dil=Türkçe|sayfalar=199-217|çalışma=Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi|cilt=8|ad=Tuncay|soyadı=Önder|issn=2146-7676|erişim-tarihi=23 Şubat 2024|arşivurl=https://web.archive.org/web/20240301104137/https://dergipark.org.tr/en/pub/ufuksbedergi/issue/57470/815069|arşivtarihi=1 Mart 2024|ölüurl=hayır}}</ref>
{{Kafa karıştırıcı|tarih=Haziran 2024}}
{{Özgün araştırma|tarih=Haziran 2024}}
}}
{{radikalizm}}
{{liberalizm}}
'''İnkılapçılık''', '''radikalizm''' veya '''klasik radikalizm''',<ref name="classical">{{Kitap kaynağı |editör=Nails Grene |editör2=Marjorie Grene |editör3=Debra Nails |başlık=Spinoza and the Sciences |url=https://books.google.com/books?id=m1WAp3Ww7C4C&dq=%22Classical+radicalism%22&pg=PA162 |alıntı= ... Yet we are sufficiently outside classical radicalism or classical liberal Utopianism to draw a few conclusions. ... |tarih=1986 |sayfa=162 |yayıncı=[[Springer Science & Business Media]]|isbn=9789027719768 }}</ref> [[sosyal liberalizm]], [[sosyal demokrasi]], [[sivil liberteryenizm]] ve modern [[ilerlemecilik|ilerlemeciliğin]] öncüsü, 18. yüzyılın sonlarında ve 19. yüzyılın başlarında [[liberalizm]] içindeki sol-kanat tarihsel bir siyasi harekettir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://dergipark.org.tr/en/pub/ufuksbedergi/issue/57470/815069|başlık=BİR İNKILÂP İDEOLOGU OLARAK ŞEVKET SÜREYYA AYDEMİR|tarih=1 Ocak 2019|sayı=15|dil=Türkçe|sayfalar=199-217|çalışma=Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi|cilt=8|ad=Tuncay|soyadı=Önder|issn=2146-7676|erişim-tarihi=23 Şubat 2024|arşivurl=https://web.archive.org/web/20240301104137/https://dergipark.org.tr/en/pub/ufuksbedergi/issue/57470/815069|arşivtarihi=1 Mart 2024|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|editör=Paul McLaughlin, P. McLaughlin |başlık=Radicalism: A Philosophical Study |tarih=2012 |yayıncı=Palgrave Macmillan }}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|editör=Jacob Kramer |başlık=The New Freedom and the Radicals: Woodrow Wilson, Progressive Views of Radicalism, and the Origins of Repressive Tolerance |tarih=2017 |yayıncı=Temple University Press }}</ref>
 
== İnkılap hareketi ==
Kavram olarak ilk defa 1820’lerde İngiltere’de ortaya çıkan Radikalizm, hem henüz doğmakta olan işçi sınıfının önderleri arasında, hem de birçok yeni sanayicilerin çevresinde benimsenmekteydi. Kurumsallaşma yanlısıydılar. Tarih, gelenek ve görenek gibi kavramları bir yana iterek, her şeyin kendine özgü gerçek köklerine inmeye ağırlık verdiler. Parlamento’nun ve yargı erkinin tümüyle yeniden düzenlenmesini istiyorlardı. Demokrat yönleri daha güçlüydü. Siyasi oy hakkının herkese verilmesinden yanaydılar.<ref>{{Web kaynağı|url=https://anabilgi.anadolu.edu.tr/?contentId=90126|başlık=Index|erişimtarihi=24 Aralık 2023|çalışma=anabilgi.anadolu.edu.tr|arşivurl=https://web.archive.org/web/20231224105609/https://anabilgi.anadolu.edu.tr/?contentId=90126|arşivtarihi=24 Aralık 2023|ölüurl=hayır}}</ref>
Sosyal veya politik bir sistemi topluluğun idealine yaklaştırmayı amaçlayan bir tür sosyal harekettir. Bir reform hareketi, bu eski idealleri reddeden devrimci hareketler gibi daha radikal sosyal hareketlerden, sosyalist (özellikle sosyal demokratik) ya da dini kavramlardan kaynaklanıyor olsalar da fikirlerin genellikle liberalizme dayandırılmasıyla ayırt edilir. Bazıları kişisel dönüşüme güveniyor; diğerleri gibi küçük kolektifler, itimat Mahatma Gandi'nin çıkrık şekli olarak ve kendi kendine yeten bir köy ekonomisi toplumsal değişim. Bunlardan herhangi birine karşı ortaya çıkabilecek gerici hareketler, yeni reform hareket(ler)inin zevk aldığı herhangi bir başarıdan önce olayları eski haline getirmeye veya bu tür başarıları engellemeye çalışır.
 
Fransa'da Temmuz Monarşisi'ne karşı çıkan, Üçüncü ve Dördüncü Cumhuriyetlerde ağırlıklı rol oynayan, Devrim'den miras alınan temel ilkelerin uygulanmasını savunan Cumhuriyetçilerin öncülüğünde doğan bir siyasi hareket. Daha özel olarak radikal Cumhuriyetçi ve radikal sosyalist partilerin doktrinlerine atıfta bulunur. Joseph Caillaux'nun savunduğu genel oy hakkının tesis edilmesi, Kilise ile Devletin ayrılması, laik, ücretsiz ve zorunlu ilköğretimin kurulması ve artan oranlı gelir vergisi, radikalizmin önerdiği başlıca reformların bir parçasıydı. Alexandre Ledru-Rollin, Georges Clemenceau, Pierre Mendès Fransa radikalizmin büyük figürleriydi. Özel mülkiyet kavramına sıkı sıkıya bağlı olan radikalizmin destekçileri, bunun kaldırılmasını talep eden Marksist sosyalistlere hızla karşı çıktılar.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.dictionnaire-academie.fr/article/A9R0147|başlık=Radikalizm|erişimtarihi=24 Aralık 2023|yayıncı=Dictionnaire de l’Académie française|arşivurl=https://web.archive.org/web/20231224105608/https://www.dictionnaire-academie.fr/article/A9R0147|arşivtarihi=24 Aralık 2023|ölüurl=hayır}}</ref>
 
Bu hareketin Fransa'daki sol kanadı ise Üçüncü Cumhuriyet'in kuruluşunu takip eden yıllarda radikalizmin sol kanadını oluşturan siyasi bir harekettir. Daha özel olarak radikal Cumhuriyetçi ve radikal sosyalist partiler veya onlardan doğan hareketler içindeki reformist sosyalizme yakın eğilimleri belirtir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.dictionnaire-academie.fr/article/A9R0149%20A9N0115|başlık=Fransız Akademisi Sözlüğü'nde Radikal-sosyalizm|erişimtarihi=24 Aralık 2023|yayıncı=Dictionnaire de l’Académie française|arşivurl=https://web.archive.org/web/20231224105609/https://www.dictionnaire-academie.fr/article/A9R0149%20A9N0115|arşivtarihi=24 Aralık 2023|ölüurl=hayır}}</ref>
 
19. yüzyılda Birleşik Krallık, kıta Avrupası ve Latin Amerika'da radikal terimi, [[Fransız Devrimi]]'nden esinlenen ilerici bir liberal ideolojiyi belirtir. Tarihsel olarak radikalizm, Fransız Devrimi ve diğer ülkelerde ilham verdiği benzer hareketlerle erken bir form olarak ortaya çıktı.
 
Sosyal liberalizm ve sosyalizm ana akım siyasi ideolojiler olarak ortaya çıkmadan önce, radikalistler modern siyasette sosyal liberallere veya sosyalistlere benzer bir sol siyasi konumdaydı. Sosyal demokrasi kendi başına ayrı bir siyasi güç olarak ortaya çıktıkça, bir zamanlar tarihsel sol radikalizm ile muhafazakâr liberalizm arasında var olan farklılıklar azaldı. 1940 ve 1973 arasında, sosyal demokrat ve muhafazakâr-liberal partiler tarafından üstlenilen rolü ve felsefesiyle, Avrupa'nın kalbinin attığı yerlerin çoğunda feshedildi. Bununla birlikte, bazı bölgeler (Latin Amerika ve Asya gibi) hala "radikal" bir geleneğe sahiptir.
 
== Türkiye ve Radikalizm ==
1926 yılında [[Radikal Parti (Fransa)|Fransız Radikal Partisi]], [[Cumhuriyet Halk Fırkası]]'nı "''sizin programınız radikal fırkaları programının tamamen aynıdır. Biz beynelmilel bir itilaf yaptık, sizin de buna iltihakınızı rica ederiz" diyerek'' [[Radikal ve Benzeri Demokratik Partilerin Uluslararası Birliği|Radikal ve Benzeri Demokratik Partilerin Uluslararası İttifakı]]'na davet etmiştir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.academia.edu/5087635/CHPnin_Avrupan%C4%B1n_Radikal_ve_Demokrat_Partileri_ile_%C4%B0li%C5%9Fkileri_1926_1935_|başlık=CHP&#39;nin Avrupa&#39;nın Radikal ve Demokrat Partileri ile İlişkileri (1926-1935)|ad=Hakkı|soyadı=Uyar|ile=www.academia.edu|erişim-tarihi=16 Şubat 2024|arşivurl=https://web.archive.org/web/20231126103718/https://www.academia.edu/5087635/CHPnin_Avrupan%C4%B1n_Radikal_ve_Demokrat_Partileri_ile_%C4%B0li%C5%9Fkileri_1926_1935_|arşivtarihi=26 Kasım 2023|ölüurl=hayır}}</ref>
 
Bir ara [[Radikal Parti (Fransa)|Fransız Radikal Partisi]] başkanlığı ve Fransız başbakanlığı yapan [[Édouard Herriot]] Türkiye'ye 1933 yılında yaptığı ziyarette şu cümleleri sarf etmiştir:
 
“Görüyorsunuz ya, ben sizin en eski bir dostunuzum 1913'teki fikrimi değiştirmedim. Çünkü Türk milletinden düşündüğüm şeyden başka bir hareket görmedim. '''Ben laik ve Radikalim. Siz de laik ve Radikalsiniz.''' 1924'te Hariciye nazırı (dışişleri bakanı) olur olmaz aramızdaki mektep ihtilafını derhal hallettim. Geçen sene de mevkii iktidarda iken Suriye ihtilafını düzelttim. Görüyorsunuz ya! Fikrimi hiç değiştirmedim. Dünya sulhu için Türk’lerle beraber çalışmağı düşündüm ve bu düşüncemde musırrım. Hiç şüphe yok ki, Büyük Şefiniz Gazi Mustafa Kemal Hz. dünyanın en inkılâpçı bir adamıdır. Saltanat ve hilafeti kaldıran, yaptığı büyük inkılâplarla Türk milletine en mes’ut bir istikbal hazırlayan bu büyük adam hakkında söyleyecek söz bulamıyorum. Gazi Hazretlerinin kudretini ölçmek için eserlerini görmek kâfi değil midir? O, asırların güç yetiştirdiği bir dehadır. Bu seyahatimde beni en fazla mes’ut eden nokta Gazi Hazretlerine tazimlerimi arza fırsat bulacağımdır.”<ref>“Eski Fransız Başvekili M. Heriyo Dün Şehrimize Geldi”, Anadolu, 9 Ağustos 1933.</ref>
 
“Gazi Hazretlerini henüz tanımak şerefine nail olmadım. Fakat her şahıs eserleri ile ölçülür. Gazinin eserleri ise meydandadır. Bilhassa inkılâbın ilk merhalesi olarak hilâfet ve saltanatı ilgaya karar vermesi, Gazinin büyüklüğü hakkında lâzım gelen fikri vermiş ve tarihe geçirmiştir. Ben Gazinin hayranıyım. Fazla bir şey söylemeye artık ne lüzum var?”<ref>M. Heryo Bugün Gidiyor”, Cumhuriyet, 11 Ağustos 1933.</ref>
 
Édouard Herriot, İzmir’deyken yaptığı bir açıklamada Türkiye’ye yönelik izlenimini şöyle ifade etmektedir:
 
“Bilhassa Gazi Hazretlerinin memleket harsını yenilemek için esas tuttuğu Laisizm fikrinin hayranıyım. Zira, bu, Fransız Devrimi'nin de esaslarından biridir.”<ref>“M. Herriot Şehrimizde, Sabık Fransız Başvekilinin Gazetemize Mühim Beyanatı”, Yeni Asır, 9 Ağustos 1933.</ref>
 
Yine Herriot, radikal düşüncenin tanımına uygun olarak Atatürk'ü şöyle anlatmaktadır:
 
(...) Hemen söylemeli ki, Mustafa Kemal bir diktatör değildir. Ben onu hakiki bir cumhuriyetçi, laik, liberal, kelimenin bugün modası geçmiş de olsa pozitivist olarak kabul ediyorum. Onu halkın hukukuna samimiyetle ve derinden hürmetkar bir demokrat olarak sayıyorum (...)<ref>Atatürk'ün Bütün Eserleri. 26. Cilt (1932–1934), s. 220.</ref>
 
Türkiye Cumhuriyeti'nin 10. yılında, Herriot'nun Cumhuriyet Bayramı tebrikine cevap olarak Atatürk şu sözleri etmiştir:
 
"Radikal Fırkası Reisi M. Herriot Hazretleri'ne
 
Dostane tebriklerinizden ve temennilerinizden dolayı gerek Zatıalinize ve gerek Fransız Radikal Fırkası'na samimi surette teşekkür ederim. Büyük ve cumhuriyetçi ve cumhuriyet fikirlerini o kadar asil bir kanaatle temsil etmekte olan bir fırka tarafından bana yöneltilen sözlerden pek mütehassis olduğum halde size ve fırkanıza gerek kendi namıma ve gerek Cumhuriyet Hükümeti namına çok dostane selamları arz ederim, Reis Hazretleri."<ref>Atatürk'ün Bütün Eserleri. 26. Cilt (1932–1934), s. 303.</ref>
 
İsmet İnönü "Atatürk’ün Ölümünün 24. Yıldönümü Dolayısıyla Türkiye Radyolarında Verilen Söylev" kapsamında şunları söylemiştir:
 
'''Demokrasiyi hazırlama devri'''
 
Benim herkesin bilmesini istediğim husus şudur: Demokratik rejim Atatürk İdaresinin amacı olmuştur. Atatürk idaresinin demokratik rejimi hazırlama devri olduğu Avrupa ilim adamlarınca hem Atatürk’ün sağlığında, hem ayrıldıktan sonra bir araştırma konusu olmuştur. Ben, M. Herriot'dan idaremizin tamamı ile 1789 Fransız İhtilâli prensiplerinin ayni olduğunu dinlemişimdir. Atatürk’ten sonra Fransız Profesör Maurice Duverger, Atatürk idaresinin demokratik rejimi hazırlama devri olduğunu takdir etmiştir. Zaten Atatürk’ün ayrılmasında bütün demokrasi dünyasının yakın ilgi ve sempati göstermesinin temel sebebi budur. Bu, modern ve medenî manâda bir islâhatçı ve insaniyetçi devlet adamına duyulan saygının eseridir. Mutlakiyet heveslisi bir insana medenî âlemin genel bir ilgi göstermesi tasavvur edilemez. 1789 ihtilâlini bir burjuva ihtilâli sayanlar ve onu daha başka ihtilâllerin takip etmesi özleminde olanlar bulunabilir. Ama bunların önder diye Atatürk’ü göstermeye çalışmaları, kaba bir sahtecilikten başka bir şey değildir<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.ismetinonu.org.tr/ismet-inonu-1961-1965.htm#_ftnref183|başlık=İnönü Vakfı, İsmet İnönü Konuşma, Demeç, Makale, Mesaj ve Söyleşileri 1961 – 1965, İsmet İnönü, İsmet İnönü Kimdir, İsmet İnönü Hayatı, İsmet İnönü Resimleri, İsmet İnönü Biyografisi, Mevhibe İnönü, Mevhibe İnönü Kimdir, Mevhibe İnönü Hayatı,İnönü Vakfı, Pembe Köşk, Özden Toker|website=www.ismetinonu.org.tr|erişimtarihi=12 Şubat 2024|arşivurl=https://web.archive.org/web/20221110082436/https://www.ismetinonu.org.tr/ismet-inonu-1961-1965.htm#_ftnref183|arşivtarihi=10 Kasım 2022|ölüurl=hayır}}</ref>
 
== Klasik ve modern radikalizm ==
{{Başlık genişlet}}
 
== Ayrıca bakınız ==
Satır 56 ⟶ 12:
*[[Reform Yahudiliği]]
*[[Reformizm]]
*[[Kategori:Radikalizm (tarihsel)| ]]▼
*[[Islahatçılık]]
*[[Radikalizm]]
*[[Atatürk İnkılâpları]]
 
== Kaynakça ==
{{kaynakçaKaynakça}}
 
== Dış bağlantılar ==
* {{Commons kategori-ufak|Reform movements}}
{{Vikisözlük}}
{{siyaset-taslak}}
{{Otorite kontrolü}}
 
▲[[Kategori:Radikalizm (tarihsel)| ]]
[[Kategori:Liberalizm]]▼
[[Kategori:Sosyal liberalizm]]
[[Kategori:İlerlemecilik]]
[[Kategori:Eşitlikçilik]]
[[Kategori:Anti-klerikalizm]]
[[Kategori:Toplumsal hareketler tarihi]]
[[Kategori:Cumhuriyetçilikİnkılap hareketleri]]
▲[[Kategori:Liberalizmİnkılaplar]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/İnkılapçılık" sayfasından alınmıştır