Zazalar: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
1. Zazaca maddesine atıf yapıldığı halde gereksiz yere Zaza Dili şeklinde yazılmış, genel wikipedia yazım diline de aykırı. 2. Zazacanın Sasani dili olduğuna dair internet blog yazısı vs güvensiz kaynaktır. Zazaca hem kuzeybatı irani dil hem de Farsça mı? Tutarlılık da yok. Etiketler: Geri alındı Görsel Düzenleyici |
Gerekçe: + Yapıcı olmayan değişiklik Lütfen içerik anlaşmazlıklarında tartışma sayfasını kullanınız. Etiket: Elle geri alma |
||
27. satır:
{{Ayrıca bakınız|Zazaca}}
[[Dosya:Zaza DialectsMap-5.gif|küçükresim|sağ|upright=1.36|Zazacanın üç ana lehçe grubu<ref name="refMuratkeskinzazacaüzerine">Keskin, Mesut. [http://www.zazaki.de/turkce/makaleler/zazacauzerinenotlar.pdf Zazaca Üzerine Notlar] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150529081246/http://zazaki.de/turkce/makaleler/zazacauzerinenotlar.pdf |tarih=29 Mayıs 2015 }}</ref> {{Lejant|#1E90FF|[[Kuzey Zazacası]]|border=1px solid #AAAAAA}} {{Lejant|#FF0000|[[Merkezî Zazaca]]|border=1px solid #AAAAAA}} {{Lejant|#000f89|[[Güney Zazacası]]|border=1px solid #AAAAAA}}]]
Zazaların dili [[Zazaca]] olmakla birlikte [[Zazaca|Zaza dili]] dil bilimsel olarak [[Talişçe]], ölü bir dil olan [[Eski Azerice]] ve [[Hazar Denizi]] kıyılarında konuşulan [[Sengserce]], [[Simnanca]], [[Tatça (İran)|Tatça]] ve [[Gilekçe]] gibi dillerle yakınlık arz etmektedir.<ref>Paul, L. (1998). The position of Zazaki among West Iranian languages. Old and Middle Iranian Studies, 163-176.</ref>
Sempozyumu (13-14 Mayıs 2011), Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yayınları, 291</ref> Bunun dışında,
Bunların yanı sıra Zazalar arasında çift dillilik veya çok dillilik göze çarpmaktadır. Yaşadıkları veya göç ettikleri coğrafyanın siyasi ve demografik koşullarına göre [[Türkçe]], [[Kürtçe]] ve [[Arapça]] gibi diller de konuşulur.
== Köken bilim ==
Zaza sözcüğünün tespit edildiği tarihî birçok kaynak bulunmaktadır. Kaynaklardan biri 1329/1330 tarihleri arasına ait bir Kureyş şeceresidir. Yazılı bir deri doküman olan seçerede sıralanmış birkaç Zaza aşiret adının geçmekle birlikte Zaza aşiretine mensup olarak kaydedilmiş bir imza, ''Tālib Mullā Benī min, qebile Zāzā طالب ملا بنی من قبلة زازا'' "Zaza kabilesinden talip Mollā Beni" şeklinde yer almaktadır.<ref>Yaşar ARATEMÜR, “Arkaik Kaynaklardan Modern Kaynaklara Zazaca ve Zazalar”, I. Uluslararası Zaza Dili Sempozyumu (13-14 Mayıs2011), Bingöl Üniversitesi Yayınları, Bingöl 2011, s. 227-246.</ref><ref>Schmitt, Rüdiger: Altpersische Inschriften der Achämeniden, Wiesbaden, 2009</ref> Yine milattan önce 2. yüzyılda Yakın Doğu’da yaşayan bir mimarın soyadının "Zazai" olduğu bazı kaynaklarda kaydedilmiştir.<ref>Christian Leschke: Zazai, In: Rainer Vollkommer: Künstlerlexikon der Antike, Nikol, Hamburg 2007, S.963</ref> [[Orta Çağ]] seyyahı [[Marko Polo]]'nun yol haritasında Musul-Erzincan-Erzurum dar üçgeni içinde kalan bölgeye Zorzanie/Zarzania dendiği; ancak bu bölge sınırının Hazar Denizi’ne kadar dayandığı vurgulanmaktadır. Bu bölge Zazaların şu anda yaşadıkları coğrafi bölge bölge ile uyumludur. Sümer tapınak ve tanrıçalarından birinin ortak isminin "Ninni-Zaza" veya "İnnana-Zaza" olduğu ad olarak Zaza'nın yer aldığı bir diğer kaynaktır. Eski yer isimleri arasında da "Zaza" adına rastlandığına işaret edilerek, Zaza-Buha’nın (MÖ.880), Elâzığ'ın Maden yöresinde Mihrap ve Kervançemen dağları eteklerinde bir yer olduğu tarif edilmektedir.<ref name="Mehmet Aydar 2003">Mehmet Aydar, Zazaca-Türkçe Sözlük, 1.baskı, İstanbul, 2003, s.11</ref> Bazı araştırmacılar ise Zaza sözcüğünün Sasa veya Sasan (Sasani) sözcüğünden geldiğini öne sürmektedir.<ref name="Karabulut S. 2013">Karabulut S.,(2013). Zazalar Tarihi Kültürel ve Sosyal Yapı, İzmit: Altınkalem Yayınları, 29,30</ref><ref name="Werner E. 2017">Werner E. (2017) Rivers and Mountains A Historical, Applied Anthropological and Linguistical Study of the Zaza People of Turkey including an Introduction to Applied Cultural Anthropology, (Kasım 2017)</ref> Dımıli ya da Dımıli/Dımılki<ref name=":4">{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com.tr/books/about/Tarihsel_ve_sosyolojik_geli%C5%9Fimi_ile_Zaz.html?id=sDPNzQEACAAJ&redir_esc=y|başlık=Zazaların Kendilerini Adlandırmaları Üzerine Kısa Bir Deneme|tarih=2019|editörler=Hüseyin Çağlayan Mesut Özcan|sayfalar=87-93|çalışma=Tarihsel ve Sosyolojik Gelişimi İle Zazaca, Tarih-Edebiyat-Coğrafya-Folklor|yayınyeri=Ankara|yayıncı=Kalan Yayınları|ad=Hıdır|soyadı=Eren|erişim-tarihi=23 Ocak 2024|arşivurl=https://web.archive.org/web/20240116162640/https://books.google.com.tr/books/about/Tarihsel_ve_sosyolojik_geli%C5%9Fimi_ile_Zaz.html?id=sDPNzQEACAAJ&redir_esc=y|arşivtarihi=16 Ocak 2024|ölüurl=hayır}}</ref><ref name="FPamukçu">Fahri Pamukçu, Gramerê Zazakî, Vejîyaîşê Tîjî, Îstanbul 2011, s. 31</ref> adlandırmalarına ilişkin
== Tarihçe ==
Zazalar ile ilişkilendirilen, [[Part İmparatorluğu]]; Sasanilerden önce İran’ı yöneten Kuzey Doğu İran orjinli bir halk olup, Windfuhr onların dillerinin Zaza diline çok yakın olduğunu belirtmektedir. İranlı tarihçi Kaveh Farrokh’da Zazalar'la Partlar'ın güçlü bağı olduğuna işaret etmektedir.<ref>Windfuhr, G. (2009). Dialectology VeTopics. G. Windfuhr, The İranian languages (s. 5-43). NY: Routledge.</ref><ref>Farrokh, K. (2007). Shadows in the desert: ancient Persia at war. New York: Osprey Publishing MidlveHouse.</ref> Alman dil bilimci [[Jost Gippert]] de benzer biçimde
[[:en:Friedrich Carl Andreas|Friedrich Carl Andreas]], [[Karl Hadank]], [[Vladimir Minorski]], [[David Neil MacKenzie|David.N.Mackenzie]], [[:sv:Artur Christensen|Artur Christensen]] ve [[:en:William Burley Lockwood|William Burley Lockwood]] gibi Zazalar ve [[Zazaca|Zaza dili]] üzerine araştırmalar yapan dil bilimci ve araştırmacılar [[Zazaca|Zaza]]
== Din ==
| |||