Antik İran: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k Anlam ayrımı sayfalarına verilen bağlantı asıl maddeye bağlandı. |
k Anlam ayrımı sayfalarına verilen bağlantı asıl maddeye bağlandı. |
||
39. satır:
== Tarih ==
[[Farsça]]da Büyük İran; ''Iranzamin'' (ایرانزمین) yani "İran ülkesi" anlamına gelmektedir. ''Iranzamin'' eski mitlerde ''Turanzamin'' "[[Turan (tarihî bölge)|Turan Ülkesi]]" mücadele etmekteydi. ''Turanzamin'' günümüz [[Orta Asya]]’sının yukarı kısımlarını temsil etmekteydi.<ref>Dehkhoda Dictionary, Dehkhoda, "Turan" maddesi</ref>
İslam öncesi dönemde İranlılar seçkin iki ana bölgeyi yönetmekteydiler. Bunlardan biri ''İran'' diğeri ise ''Aniran'' olarak adlandırılmaktaydı. İran, İrani halkların yaşadığı bölgeye verilen isimdi ve bugün olduğundan daha geniş topraklara sahipti.{{kaynak belirt}} Bugün birçok tarihî değişime rağmen bu sınırlar içerisinde yaşayan halklar İran kültürünü korudular ve günümüzdeki İran dillerinin oluşmasını sağladılar.
45. satır:
Örnek olarak: [[Farsça]], Orta Asya ve Kafkaslar’da temel yazışma ve edebî dili oluşturmaktayken bugün bunun yerini [[Rusça]] almış durumdadır. Farsça aynı zamanda Britanya İmparatorluğu mandası altındaki [[Irak Kürdistanı]]’nda da kullanılmaktaydı. 1918-1932 [http://www.cogsci.ed.ac.uk/~siamakr/Kurdish/KURDICA/1999/FEB/Iraq-policy.html] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080314023429/http://www.cogsci.ed.ac.uk/~siamakr/Kurdish/KURDICA/1999/FEB/Iraq-policy.html |tarih=14 Mart 2008 }}.
[[Rus İmparatorluğu]] ile İran arasındaki iki savaş sonunda imzalanan [[Türkmençay Antlaşması]]ve [[Gülistan Antlaşması]] ile İran’ın Orta Asya’daki topraklarının bir kısmı Rus İmparatorluğu tarafına ele geçirilmişti. Batı sınırlarında ise 1823'te [[Abbas Mirza]]'nın beklenmeyen ölümü ve İran büyük veziri Mirza AbolQasem Qa'im Maqām'ın öldürülmesi sonunda birçok Orta Asya hanları Çara karşı savaşlarında Şahın onları destekleme ümitlerini kaybedilmişti.<ref>[[Nasser Takmil Homayoun|Homayoun, N. T.]], ''Kharazm: What do I know about Iran?''. 2004. ISBN 964-379-023-1, p.78</ref> Rus ordusu [[Aral Gölü|Aral]] kıyısını 1849'da işgal etmiş, [[Taşkent]]’i 1864'te, [[Buhara]]'yı 1867, [[Semerkant]]'ı 1868, [[Hive]] ve [[Ceyhun|Amu Derya]]'yı 1873'te işgal etmişti.
:''"Birçok İranlı, ülkelerinin doğal atmosferinin etkilerinin bugünkü sınırlarının ötesinde olduğunun düşünmektedir. Bunun ötesinde, İran çok daha büyük bir ülkeydi. Portekiz güçleri 16. ve 17. yüzyılda adalarını ve bazı limanlarının ele geçirdiler. [[Rus İmparatorluğu]], bugün [[Azerbaycan]], [[Ermenistan]] ve [[Gürcistan]] olarak bilinen ülkeleri İran topraklarından ayırdı. İran ilkokul belgeleri İran birliklerinin bize sadece [[Bakü]] gibi şehirlerinden çıkmadıkları, [[Derbent, Dağıstan|Derbent]] ve ötesinde de bulunduklarını göstermektedir. Şah 1856-1857 ve Anglo-İran savaşı sonrasında Batı Afganistan'da birçok iddiasını kaybetmişti. 1970'te Sadece BM sponsorluğunda istişare sonunda Basra Körfezi, ada ulus Bahreyn üzerindeki hükümdarlığı için İran'ın iddiaları sona ermişti. Yüzyıllar sonra İran hükümdarlığı ilk kez [[Irak]]'ın ötesine çekilmişti. Ne zaman Batı dünyası İran'ın başka ülkelerine müdahalesinden şikayet etse, İran yönetimi eski egemenliğindeki topraklarla ilgili bir mesele olduğunu öne sürmüştür. Aynı zamanda İran'ın dış güçlerin delindeki kayıplarının verdiği mağduriyet hissi de bugüne kadar buna katkıda bulunmuştur."'' - [[Patrick Clawson]], Washington Enstitüsü Yakın Doğu Politikaları<ref>Patrick Clawson, ''Eternal Iran''. Palgrave. 2005. Coauthored with [[Michael Rubin (tarihçi)|Michael Rubin]]. ISBN 1-4039-6276-6 p.9,10</ref>
:''"İran bugün sadece bir zamanlar olduğu ülkenin sadece kıç kısmı kadar. İran hükümdarları, [[Irak]], [[Afganistan]], Batı [[Pakistan]], [[Orta Asya]]'nın büyük bir çoğunluğu ve [[Kafkaslar]]’ı yönettiler. Birçok İranlı bugün hâlâ bu bölgelerin kendi kültürel etkileri ile yaşadığı Büyük İran’ın bir parçası olarak görmektedir.."'' -[[Patrick Clawson]]<ref>[[Patrick Clawson]]. ''Eternal Iran''. Palgrave. 2005. Coauthored with [[Michael Rubin (tarihçi)|Michael Rubin]]. ISBN 1-4039-6276-6 p.30</ref>
| |||