Kalenderilik: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k Bot: genel dz. ve madde bakımı (hata bildir) |
k Anlam ayrımı sayfalarına verilen bağlantı asıl maddeye bağlandı. |
||
2. satır:
{{Şiilik|collapsed=1}}
{{İsnâaşeriyye|collapsed=1}}
'''Kalenderîlik''' ya da '''Kalender’îyye''' (''Qalandar’iyyah,'' {{Dil|fa|قلندریه|dil_adı=e}}, {{Dil|ur|قلندریہ|dil_adı=e}}, {{Dil|hi|क़लन्दरिय्या|dil_adı=e}}, {{Dil|bn|ক়লন্দরিয়্য়া|dil_adı=e}}) 10. yüzyılda İran'da, [[Horasan (bölge)|Horasan]] [[Melamilik|Melametiliği'nden]] kaynaklanan bir sufilik akımı olarak ortaya çıkan 12. yüzyılın sonunda Cemaleddin-i Savi adlı Safevi Devletinden bir sufinin gayretiyle teşkilatlanarak Orta Doğu'da ve Orta Asya'da geniş taraftarlar toplayan bir tasavvuf akımıdır. [[Kalender]]îler, mala, mülke ve şöhrete önem vermeyen, toplumdan önemli ölçüde kendilerini tecrid etmiş, kanaat anlayışına sahip bir topluluktu. Kalenderilik, yaşadığı toplumun nizamına karşı çıkararak dünyayı kaale almaya değer görmeyen ve bu düşünce tarzının günlük hayat ve davranışlarıyla da açığa vuran tasavvuf akımıdır. Kalenderîlik söz konusu mistik temelini ve sosyal niteliğini tarihî akış içinde İslâm dünyasının çeşitli yerlerinde ve değişik zamanlarda yeni unsurlarla zenginleştirerek geliştirmiş ve hep muhalif bir çevre olarak süregelmiştir.
Kalenderî dervişleri 13. yüzyılda, [[Moğol istilaları|Moğol istilasından]] kaçarak kalabalık gruplar halinde Anadolu'ya girdiler. Kalenderîliğin Anadolu’da doğurduğu en büyük ve en önemli sonuç, [[Bektaşilik]] gibi, heterodoks halk tasavvufunun en popüler tarikatının doğuşunu hazırlamasıdır. Kalenderilik, daha sonraları [[Alevilik]] ve [[Bektaşîlik]] etrafında toplanmış ve zaman içerisinde değişmeler göstermiştir. 16. yüzyılda, Kalenderîler’in kalabalık sayıda katıldıkları üç büyük isyan hareketi vardır. Bunlardan ilki, [[II. Bayezid]] devrinde vukû bulan [[Şahkulu İsyanı]], ikincisi [[Yavuz Sultan Selim]] zamanında gerçekleşen Bozuklu Celal ayaklanması, üçüncüsü ise [[I. Süleyman|Kanuni Sultan Süleyman]] devrindeki Şah Kalender hareketidir. 15. yüzyılda tamamıyla Kalenderî hüviyetini taşıyan zaviyeler, kısmen 16. yüzyıl, kısmen de 17. yüzyıllarda Bektaşî zaviyelerine dönüştüler. Kalenderîlik Türkiye tarihinde hem dini-tasavvufi açıdan, hem de sosyal ve kültürel, hattâ folklorik açılardan derin izler bırakan Ahmed Yesevi’den başlayarak, Türk halk sûfiliğinin Bektaşilik’le son bulan bütün bir tarihini etkileyen bir tasavvuf akımı ve mektebini oluşturarak derin tesirler bırakmıştır.
| |||