Harezm: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k →Tarihi: dz, değiştirildi: bilim adamı → bilim insanı, Orda → Orada (2) |
k Anlam ayrımı sayfalarına verilen bağlantı asıl maddeye bağlandı. |
||
4. satır:
"Harezm" kelimesi, tarihî süreç içerisinde Arapların bölgeyi ele geçirmelerine kadar bir kavim ismi olarak da kullanılmış; Arapların Türkistan'a yayılmaları ile birlikte ismin anlamı coğrafi bir özellik kazanmıştır.<ref name=coskun/>. Günümüzde Harezm toprakları [[İran]], [[Türkmenistan]], [[Özbekistan]] ve [[Tacikistan]] sınırları içinde kalır.
[[Dosya:Khorasan-Mawaralnahr-Khwarizm.jpg|küçükresim|150px|Tarihî bölgeler: [[Horasan
Arkeolog Sergey Tolstov'un ifadesiyle "''Asya'nın Mısır'ı''" konumunda olan Harezm bölgesi, tarihin en eski çağlarından itibaren yerleşim merkezi olmuş ve kendine has sosyal ve kültürel kimliğini korumuştur.<ref name=coskun/> Harezm idarecilerine ''Harezmşah'' denilirdi. Ceyhun nehrinin sağ tarafında Kâs, sol tarafında [[Köhne Ürgenç|Gürgenç]] (Cürcaniye) gibi iki önemli merkezi vardı.<ref name=coskun>{{Web kaynağı | soyadı1 = Erdoğan | ad1 = Coşkun | başlık = Harezm'de Gazneli Hakimiyetinin Tesisi ve Altuntaşlar Dönemi (1017-1041) | url = http://e-dergi.atauni.edu.tr/ataunisosbd/article/view/5000015667/5000015596 | yayıncı = Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler dergisi Sayı 50, Yıl 2013 | erişimtarihi = 7 Mayıs 2018 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20171117041226/http://e-dergi.atauni.edu.tr/ataunisosbd/article/view/5000015667/5000015596 | arşivtarihi = 17 Kasım 2017 | ölüurl =evet}}</ref>
16. satır:
10. yüzyıl başında [[Samani]]ler, ''[[Köhne Ürgenç|Gürgenç'i]]'' bizzat kendilerine bağlı ayrı bir vilayet haline getirdiler. Bölgenin diğer yanı halen Afrigoğulları idaresinde idi. Samanilerin atadıkları ilk vali Ebü'l-Abbas Me'mûn b. Muhammed, güçlenince Kâs'ı zaptetti; Afrigoğulları'nın son temsilcisini öldürterek ''Harzemşah'' unvanın aldı. Böylece Hârizm'i, ''Me'mûnîler'' adlı yeni bir hanedan yönetmeye başladı.<ref name=tdv>{{Web kaynağı | soyadı1 = Özaydın | ad1 = Abdülkerim | başlık = Hârizm | url = http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c16/c160099.pdf | yayıncı = Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 16, Yıl 1997 | erişimtarihi = 7 Mayıs 2017 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20180508054532/http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c16/c160099.pdf | arşivtarihi = 8 Mayıs 2018 | ölüurl =evet}}</ref> Me'muniler bilim adamları ve edebiyatçıları koruyan bir hanedan idi. Memuniler'in sarayında [[İbn Sînâ]], [[Bîrûnî]], [[İbnü'l-Hammâr]], [[Ebû Sehl el-Mesîhî]], [[Ebû Mansûr es-Seâlibî]], [[Ebu Nasr Mansur|İbn Irâk]] gibi meşhur âlimler ağırlandı.<ref name=tdv/>
[[Gazne Devleti]]'nin sultanı [[Gazneli Mahmud|Mahmud]], kendisini yıkılmakta olan Samanilerin doğal mirasçısı saydığı için eski Samani hâkimiyetindeki Harizm'in ona biat etmesini istiyordu.<ref name=coskun/> 1017'de Harizm [[Gazne Devleti]]'nin hâkimiyetine girdi ve Me’mûnîler hânedanı mensupları esir olarak [[Horasan (İran)|Horasan]]'a gönderildi. [[Gazneli Mahmud]]'un vali olarak atadığı ''Altuntaş'' 1032 yılındaki ölümüne kadar Harezm'i çok iyi yönetti.<ref name=tdv/> Daha sonra oğulları Harezmşah oldu. Altuntaş'ın oğlu Harun zamanında Gaznelilerle ilişkiler bozuldu. Gazne Sultanı'nın görevlendirdiği Şah Melik 12 Şubat 1041 tarihinde Harezm kuvvetlerini bozguna uğratarak başşehir Gürgenç'e girdi. Altuntaş ailesinin son temsilcisi İsmail [[Selçuklu Hanedanı]]'na sığındı. İki yıl sonra [[Tuğrul Bey|Tuğrul]] ve [[Çağrı Bey|Çağrı]] beyler Şah Melik'i Harezm'den uzaklaştırdılar ve bölge bu tarihten itibaren Selçuklular tarafından tayin edilen valilerce yönetildi.
[[Dosya:Jalal al-Din Khwarazm-Shah crossing the rapid Indus river, escaping Chinggis Khan and his army.jpg|küçükresim|150px|[[Celaleddin Harzemşah]]'ın İndus Nehri'ni geçerek [[Cengiz Han]]'dan kaçışı]]
| |||