Kuvars: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
SAU2020 |
Evrifaessa (mesaj | katkılar) k çeşitli düzeltmeler AWB ile |
||
1. satır:
{{Ek kaynak gerekli}}
{{Düzenle}}
[[Dosya:Quartz oisan.jpg|thumb|249x249px|Kuvars]]
Birçoğu yarı değerli taşlar olan birçok farklı kuvars çeşidi vardır. Antik çağlardan beri, kuvars çeşitleri, özellikle Avrasya'da [[mücevher]] ve sert taş oymalarının yapımında en çok kullanılan [[
▲== '''Kuvars''', oldukça saf ''silisyum dioksit'' (SiO<sub>2</sub>) [[Kristal|kristallerine]] verilen addır. [[Silikon]] ve [[oksijen]] atomlarından oluşan sert, [[Kristal|kristalli]] bir mineraldir. ==
▲Birçoğu yarı değerli taşlar olan birçok farklı kuvars çeşidi vardır. Antik çağlardan beri, kuvars çeşitleri, özellikle Avrasya'da [[mücevher]] ve sert taş oymalarının yapımında en çok kullanılan [[Mineral|mineraller]] olmuştur.
== Kuvars Oluşumu ==
Kuvars, granit ve diğer felsik magmatik kayaçların belirleyici bir bileşenidir. [[Kumtaşı]] ve [[Şeyl gaz|şeyl]] gibi [[Tortul kayaçlar|tortul]] kayaçlarda çok yaygındır. [[Şist
Kuvarsın çoğunluğu erimiş [[magma]]<nowiki/>dan kristalleşirken, çoğu kuvars aynı zamanda sıcak [[Hidrotermal baca|hidrotermal]] damarlardan gang olarak, bazen [[
Doğal olarak yetiştirmek için kullanılan potalar ve diğer ekipman için gerekli son derece yüksek saflıkta, kuvars kristallerini meydana getiren silikon gofret içinde yarı ilkel endüstrisi, pahalı ve nadirdir. Yüksek saflıkta kuvars için önemli bir madencilik yeri, [[Amerika Birleşik Devletleri
Kuvars, [[İspanya]] Asturias'taki Caldoveiro Zirvesi'nde de bulunabilir.<ref>Caldoveiro Madeni, Tameza, Asturias, İspanya" . mindat.org. 12 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi . Erişim tarihi: 15 Şubat 2018
Belgelendirilen en büyük kuvars kristali Itapore, Goiaz, [[Brezilya|Brezilya;]] yaklaşık 6.1 × 1.5 × 1.5 m ölçülerek 39.916 kilogram ağırlığındaydı.<ref>Rickwood, PC (1981). "En büyük kristaller" (PDF) . ''Amerikalı Mineralog'' . '''66''' : 885-907 (903). 25 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF) . Erişim tarihi: 7 Mart 2013 .</ref>
== Kuvars Özellikleri ==
Özgül ağırlığı 2,65 g/cm³, sertliği 7 olan kuvarsa doğada çok rastlanır. Heksagonal sistemde kristalleşen kuvars, doğada [[kristal]] ya da amorf (biçimsiz) halde bulunabilir. İçindeki yabancı maddelerin cins ve miktarına göre, [[saydam]] [[renk
Renkleri : Kuvarsın rengi beyaz (süt kuvars), mor(ametist), pembe kuvars, duman renkli, füme gibi çeşitli renklerde olabilir.
Satır 43 ⟶ 42:
== Kuvars Çeşitleri(Rengine Göre) ==
Geleneksel olarak kaya kristali veya berrak kuvars olarak adlandırılan saf kuvars, renksiz ve şeffaf veya yarı saydamdır ve genellikle Lothair Kristali gibi sert taş oymaları için kullanılmıştır. Yaygın renkli çeşitler arasında [[
Kuvars türleri arasındaki en önemli ayrım, makrokristalin (çıplak gözle görülebilen tek kristaller) ve mikrokristalin veya kriptokristalin çeşitleridir (sadece yüksek büyütme altında görülebilen kristal agregaları). Kriptokristalin çeşitleri yarı saydam veya çoğunlukla opakken, şeffaf çeşitler makrokristalin olma eğilimindedir. Kalsedon, hem kuvars hem de monoklinik polimorf moganitinin ince iç büyümelerinden oluşan bir kriptokristalin silika formudur.<ref>http://rimg.geoscienceworld.org/cgi/content/abstract/29/1/1</ref>
Satır 56 ⟶ 55:
==== Sütlü kuvars ====
Süt kuvars veya sütlü kuvars, en yaygın kristal kuvars çeşididir. Beyaz renge, kristal oluşumu sırasında sıkışan çok az miktarda gaz, sıvı veya her ikisinin de sıvı kapanması neden olur.<ref>Hurrell, Karen; Johnson, Mary L. (2016). ''Değerli Taşlar: Dünyanın Değerli ve Yarı Değerli Taşları için Eksiksiz Renk Referansı'' . Kitap Satışları. s. 97. ISBN <bdi>978-0-7858-3498-4</bdi>.</ref>
==== Gül kuvars ====
Satır 65 ⟶ 64:
==== Dumanlı kuvars ====
[[Dumanlı kuvars]], kuvarsın gri, yarı saydam bir versiyonudur. Neredeyse tamamen şeffaflıktan neredeyse opak olan kahverengimsi gri bir kristale kadar netlik içinde değişir. Bazıları da siyah olabilir. Saydamlık, kristal içinde serbest silikon yaratan doğal ışınlamadan kaynaklanır.
== Türleri ==
Satır 81 ⟶ 78:
* İçinde [[amyant]] lifleri bulunan ''kedigözü''
*[[Saydam]] ya da [[renk]]li ''dağ kristali (necef taşı)''
* [[Kahverengi]] ''[[dumanlı kuvars]]''
Satır 88 ⟶ 84:
== Sentetik ve Yapay Tedaviler ==
Tüm kuvars çeşitleri doğal olarak meydana gelmez. Bazı berrak kuvars kristalleri, doğal olarak oluşmayacağı yerlerde renk oluşturmak için ısı veya gama ışıması kullanılarak işlenebilir. Bu tür tedavilere yatkınlık, kuvarsın çıkarıldığı yere bağlıdır.
[[Dosya:Quartz synthese.jpg|küçükresim|239x239pik|Hidrotermal yöntemle yetiştirilen, yaklaşık 19 cm uzunluğunda ve yaklaşık 127 gram ağırlığında sentetik bir kuvars kristali]]
Zeytin renkli bir malzeme olan pandiolit ısıl işlemle üretilir; Polonya'daki Aşağı Silezya'da doğal prasiolit de gözlenmiştir. Sitrin'in doğal olarak ortaya çıkmasına rağmen, çoğunluğu ısıl işlem gören ametist veya dumanlı kuvarsın sonucudur. Carnelian rengini derinleştirmek için yaygın olarak ısıl işlem görür.
Satır 100 ⟶ 96:
== Güvenlik ==
Kuvars bir tür [[Silisyum dioksit|silika]] olduğundan, çeşitli işyerlerinde endişe için olası bir nedendir. Doğal ve üretilmiş taş ürünlerinin kesilmesi, öğütülmesi, talaşlanması, zımparalanması, delinmesi ve parlatılması, işçilerin soluduğu havaya çok küçük, kristalin [[Silisyum dioksit|silika]] toz parçacıklarının tehlikeli seviyelerini salabilir.<ref>''Hazard Alert - Worker Exposure to Silica during Countertop Manufacturing, Finishing and Installation'' (PDF). DHHS (NIOSH). p. 2. Retrieved 27 November 2019.</ref> Solunabilir boyutta kristal silis bilinen bir insan kanserojenidir ve akciğer, silikoz ve akciğer fibrozu gibi hastalıklara hastalıklara yol açabilir.<ref>"Silica (crystalline, respirable)". ''OEHHA''. California Office of Environmental Health Hazard Assessment. Retrieved 27 November2019.</ref><ref>
== Geçmiş ==
Satır 106 ⟶ 102:
Kuvars, Avustralya [[Aborijin mitolojisi|Aborjin mitolojisi]]<nowiki/>nde mistik madde maban olarak tanımlanan en yaygın malzemedir. İrlanda'daki Newgrange veya Carrowmore gibi bir mezar bağlamında Avrupa'daki geçit mezarlıklarında düzenli olarak bulunur. İrlanda'nın kuvars kelimesi, 'sunstone' anlamına gelen grianchloch'tur. Kuvars, Prehistorik İrlanda'da ve diğer birçok ülkede taş aletler için de kullanılmıştır; hem damar kuvars hem de kaya kristali, tarih öncesi halkların litik teknolojisinin bir parçası olarak takılmıştı.<ref>"Driscoll, Killian. 2010. Understanding quartz technology in early prehistoric Ireland". Archived from the original on 25 June 2017. Retrieved 19 July 2017.</ref>
Roma doğa bilimci Pliny the Elder, kuvarsın uzun bir süre kalıcı olarak donmuş su buzu olduğuna inanıyordu. ("Kristal" kelimesi Yunanca κρύσταλλος, "buz" kelimesinden gelir.) Bu fikri, kuvarsın Alpler'deki buzulların yakınında bulunduğunu ancak volkanik dağlarda olmadığını ve büyük kuvars kristallerinin kürelere dönüştürüldüğünü söyleyerek destekledi. Bu fikir en azından 17. yüzyıla kadar devam etti. Ayrıca, kuvarsın ışığı bir [[
17. yüzyılda Nicolas Steno'nun kuvars çalışması modern kristalografinin yolunu açtı. Bir kuvars kristalinin boyutuna veya şekline bakılmaksızın, uzun prizma yüzlerinin her zaman mükemmel bir 60 ° açıyla birleştiğini keşfetti.<ref>Nicolaus Steno (Latinized name of Niels Steensen) with John Garrett Winter, trans., ''The Prodromus of Nicolaus Steno's Dissertation Concerning a Solid Body Enclosed by Process of Nature Within a Solid'' (New York, New York: Macmillan Co., 1916). On page 272 Archived 4 September 2015 at the Wayback Machine, Steno states his law of constancy of interfacial angles: "Figures 5 and 6 belong to the class of those which I could present in countless numbers to prove that in the plane of the axis both the number and the length of the sides are changed in various ways without changing the angles; … "</ref>
Kuvarsın piezoelektrik özellikleri Jacques ve Pierre Curie tarafından 1880'de keşfedildi. [39] [40] Kuvars [[osilatör]] veya rezonatör ilk olarak 1921'de Walter Guyton Cady tarafından geliştirilmiştir.<ref>Cady, W. G. (1921). "The piezoelectric resonator". ''Physical Review''. '''17''': 531–533. doi:10.1103/PhysRev.17.508.</ref>
1930'larda elektronik endüstrisi kuvars kristallerine bağımlı hale geldi. Uygun kristallerin tek kaynağı Brezilya idi; ancak II. Dünya Savaşında Brezilya'dan gelen tedarikleri aksattı, bu yüzden uluslar ticari ölçekte kuvars sentezlemeye çalıştı. Alman mineralog Richard Nacken (1884-1971) 1930'lar ve 1940'larda bazı başarılar elde etti.<ref>Nacken, R. (1950) "Hidrotermal Sentez ve Grundlage für Züchtung von Quarz-Kristallen" (Kuvars kristallerinin üretimi için temel olarak hidrotermal sentez), ''Chemiker Zeitung'' , '''74''' : 745-749.</ref> Savaştan sonra, birçok laboratuvar büyük kuvars kristalleri yetiştirmeye çalıştı. ABD'de ABD Ordusu Sinyal Kolordu, Nacken'in liderliğini takiben kristalleri sentezlemek için Bell Laboratuvarları ve Cleveland, Ohio'daki Brush Development Company ile anlaştı.
Sobek, Andrew R. "Tek kuvars kristalleri yetiştirme aparatı," ABD Patenti 2,674,520 ; dosyalama: 11 Nisan 1950; yayınlanma tarihi: 6 Nisan 1954.
Satır 118 ⟶ 114:
Sobek, Andrew R. ve Hale, Danforth R. "Tek kuvars kristalleri yetiştirme yöntemi ve aparatı," ABD Patenti 2,675,303 ; dosyalama: 11 Nisan 1950; yayın tarihi: 13 Nisan 1954.
Sawyer, Charles B. "Yapay kristal üretimi," ABD Patenti 3,013,867 ; dosyalama: 27 Mart 1959; (Bu patent, Eastlake, Ohio'daki Sawyer Research Products'a verilmiştir.)</ref> 1950'lere gelindiğinde, [[Hidrotermal baca|hidrotermal]] sentez teknikleri [[endüstriyel]] ölçekte sentetik kuvars kristalleri üretiyordu ve bugün modern elektronik endüstrisinde kullanılan hemen hemen tüm kuvars kristalleri sentetiktir.
== Piezoelektriklik ==
Bazı kuvars kristalleri piezoelektrik özelliklere sahiptir; mekanik gerilimin uygulanması üzerine elektrik potansiyeli geliştirirler.
== Ayrıca Bakınız ==
Erimiş kuvars
Mineraller listesi
Kuvars lifi
Kuvars resif madenciliği
Satır 141 ⟶ 137:
== Dış bağlantılar ==
https://web.archive.org/web/20140119002111/http://www.lixinsurface.com/
|