Kül konisi: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
Superyetkin (mesaj | katkılar) + |
||
| (Başka bir kullanıcı tarafından yapılan 1 ara revizyon gösterilmiyor) | |||
1. satır:
[[Dosya:Cinder cone diagram.gif|thumb|Tipik bir kül konisinin içsel bünyesinin oluşmasını gösterir şematik resim]]
[[Dosya:CindersFromCone.JPG|thumb|[[ABD]]'de güneydoğu [[Arizona]] eyaletinde San Bernadino Vadisinde [[Buzul Çağı|Buzul Çağı veya Pleistosen]] dönemi kül konilerini oluşturan tufa ve kül Parçaları]]
[[Dosya:VeyoVolcano.jpg|thumb|ABD'de [[Utah]] eyaletinde Veyo mevki yakınlarında [[Holosen]] çağında oluşan kül konisi.]]
[[Dosya:Capulin 1980 tde00005.jpg|thumb|right
'''Kül konisi'''
Örneğin, Türkiye'de [[İzmir]]
== Patlama mekaniği ==
[[Kayaç]] parçaları, çoğunlukla köz ya da skorya diye adlandırılan, camsı ve sayısız dondurulmuş gaz balonlarından oluşur, [[magma]] patlamasında havada yer alırlar ve hızlıca soğurlar.<ref name="Sinder" /> Sinder konileri on metreden yüz metre uzunluğuna kadar boyut değiştirirler.<ref name="Sinder" /> Sinder konileri [[proklastik malzeme]]den oluşurlar. Çoğu sinder konisinin zirvesinde çanak biçimli bir [[Yanardağ krateri|krater]] bulunur. Sinder koni patlamasının azalan evresi boyunca, magma gaz içeriğinin çoğunu kaybeder.<ref name="Sinder1">This article incorporates public domain material from the United States Geological Survey document: Susan S. Priest, Wendell A. Duffield, Nancy R. Riggs, Brian Poturalski, and Karen Malis-Clark (2002). "Red Mountain Volcano—A Spectacular and Unusual Cinder Cone in Northern Arizona"</ref> Gazı tükenmiş olan [[magma]] akmaz ama sızıntı [[lav]] olarak kratere yavaşça sızar. Lav, gevşeklik yüzünden nadiren tepeden yayılır (çeşme olarak değil); çimentosuz sinderler, erimiş kaya tarafından baskı uygulandığından destek için çok zayıf kalır ve merkezi havalandırma yoluyla yüzeye doğru yükselir.<ref name="Sinder" />
Erimiş lav, çok az gaz baloncuğundan oluştuğundan, zengin sinder balonlarından daha yoğundur.<ref name="Sinder1" /> Bu nedenle, sinder konisinin alt kısmı boyunca oyuktan dışarı çıkar, daha az köz kaldırır ve su üzerindeki mantar gibi dışa doğru ilerler, koninin tabanı etrafında bir lav akışı oluşturur.<ref name="Sinder1" /> Patlama bittiğinde sinder konisinin simetriği, lav pedinin çevresinin merkezinde bulunur.<ref name="Sinder1" /> Eğer krater tamamen bozulursa, kalan duvarlar bir anfitiyatro ya da delik etrafında şekillenen at nalı şeklini alır.
== Oluşum ==
Sinder konileri yaygın olarak kalkan yanardağların, tabakalı yanardağ ve [[kaldera]]ların yanında bulunur.<ref name="Sinder" /> Örneğin, jeologlar tarafından [[Mauna Kea]] yamaçlarında yaklaşık 100 sinder konisi, [[Hawaii adası]]'nda ise kalkan yanardağı belirlendi.<ref name="Sinder" /> Bu koniler ayrıca ‘sinder konileri’ ve ‘kül ve kirletme kozalakları’ olarak adlandırıldı.<ref name="Sinder" />
En ünlü sinder konisi; [[Paricutin]]’dir. 1943'te Meksika'daki bir mısır tarlasında yeni bir [[yanardağ ağzı]] oluştu.<ref name="Sinder" /> Patlamalar 9 yıl boyunca devam etti, 424 metre yüksekliğe kadar koni inşa edildi ve 25 km²'lik kapalı lav akıntıları üretti.<ref name="Sinder" />
Dünya’nın en eski aktif sinder konisi [[Cerro Negro]], [[Nikaragua]]’da bulunur ve [[Las Pilas yanardağı]]nın 4 genç sinder konilerinin parçasıdır.<ref name="Sinder" /> 1850’deki ilk patlamadan itibaren, yirmiden fazla patlama yaşandı, son zamanlarda patlama 1995-1999 yılları arasında olmuştur.<ref name="Sinder" />
Uydu görüntülerine dayanarak, sinder konilerinin de Güneş sistemindeki diğer karasal organları üzerinde oluşabildiği düşünülür. [[Tharsis]]’te, [[Pavonis Mons]]’un<ref name="Sinder2">Bleacher, J.E., R. Greeley, D.A. Williams, S.R. Cave, and G. Neukum (2007), Trends in effusive style at the Tharsis Montes, Mars, and implications for the development of the Tharsis province, J. Geophys. Res.</ref><ref name="Sinder3">Keszthelyi, L., W. Jaeger, A. McEwen, L. Tornabene, R. A. Beyer, C. Dundas and M. Milazzo (2008), High Resolution Imaging Science Experiment (HiRISE) images of volcanic terrains from the first 6 months of the Mars Reconnaissance Orbiter primary science phase, J. Geophys. Res.</ref> yanında, [[Hydraotes Chaos]]<ref name="Sinder4">MERESSE, S.; COSTARD, F.; MANGOLD, N.. Formation and evolution of the chaotic terrains by subsidence and magmatism: Hydraotes Chaos, Mars [online]. Icarus 194, 2008.</ref> bölgesinde ya da [[Ulysses Colles]]<ref name="Sinder5">Brož, P., and E. Hauber (2012), An unique volcanic field in Tharsis, Mars: Pyroclastic cones as evidence for explosive eruptions, Icarus, 218, Issue 1, 88–99</ref> yanardağ bölgesinde olduğu bildirilmiştir. Ayrıca önerilen [[Marius Tepeleri]]'nin kubbeleri sinder yapılarını temsil edebilir.<ref name="Sinder6">Lawrence, S. J., et al. (2013), LRO observations of morphology and surface roughness of volcanic cones and lobate lava flows in the Marius Hills, J. Geophys. Res. Planets, 118, 615–634</ref>
== Kaynakça ==
Satır 13 ⟶ 26:
{{Volkanlar}}
[[Kategori:Kül konileri| ]]
| |||