12 Eylül Darbesi: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k 12 eylülün başlangıcı hakkında kısa bir bilgi |
Superyetkin (mesaj | katkılar) Anlam ayrımı sayfasına yönlenen hatalı bağlantı düzeltildi |
||
3. satır:
{{Vikikaynak|Kenan Evren'in radyo ve televizyon konuşması}}
'''12 Eylül Darbesi''' veya '''1980 İhtilali''', [[Türk Silahlı Kuvvetleri|1970'li yılların ortasında ülkeyi kuşatan sağ-sol çatışması ve gençlerin kamplaşması, çatışma sürecinin zulasında gelen kanlı yıllar; nihayetinde 12 Eylül askeri darbesi başlamıştır.]] <ref>A. Baran Dural "Milliyetçiliğin Yakın Tarihi" Cumartezleri Yayınları, 2014 sayfa :1</ref>[[Türk Silahlı Kuvvetleri]]nin [[12 Eylül]] [[1980]] günü emir-komuta zinciri içinde gerçekleştirdiği [[askerî müdahale]]. [[27 Mayıs 1960 darbesi]] ve [[12 Mart Muhtırası|12 Mart 1971 muhtırasının]] ardından [[Türkiye Cumhuriyeti]] tarihinde [[silahlı kuvvetler]]in yönetime üçüncü açık müdahalesidir.<ref>http://www.stargazete.com/gazete/yazar/ahmet-kekec/o-silahlar-babanizin-mali-mi-haber-187988.htm</ref> Bu müdahale ile [[Süleyman Demirel]]'in Başbakan'ı olduğu hükümet görevden alındı, [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]] lağvedildi, [[1970]] sonrasında değiştirilen [[1961 Anayasası]] uygulamadan kaldırıldı ve Türkiye siyasetinin yeniden tasarlandığı bir askerî dönem başladı. Bu dönem yaklaşık dokuz yıl sürdü. 12 Eylül 1980 ardından partiler lağvedildi, [[Siyasi parti|parti]] liderleri önce askerî üslerde gözetim altında tutuldu, ardından yargılandı.
[[2010 Türkiye Cumhuriyeti Halk Oylaması|2010 anayasa referandumunda]], değişikliklerin kabul edilmesiyle 13 Eylül 2010 tarihinde çeşitli sivil toplum kuruluşları, sendikalar ve dernekler ile darbe mağduru kişiler 12 Eylül darbesini yapanlar hakkında suç duyurusunda bulundu <ref>http://www.stargazete.com/politika/darbeciler-hakkinda-suc-duyurusu-haber-293621.htm</ref>. Bütün suç duyurularını toplayan Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı "Milli Güvenlik Konseyi (MGK) adı altında 12 Eylül 1980'de ülke yönetimine el koyan ve 24 Kasım 1983 yılına kadar bu statüsünü sürdüren askerî cunta yönetiminin hayatta kalan üyeleri, [[Kenan Evren]], [[Nejat Tümer]] ve [[Tahsin Şahinkaya]]'nın işlediği (A) Nürnberg Şartı ile kabul edilmiş ve tüm devletlerin kendi kanunlarında yer almasa dahi suçun oluşumu halinde takip etmek zorunda oldukları uluslararası hukukun buyruk kuralı niteliğine sahip insanlığa karşı suçlar (B) 765 Sayılı Ceza Kanunu'nun 146, 147, 153, 174, 179, 180, 181. maddeleri kapsamında, [[insanlığa karşı suçlar]] ve resen takdir edilecek suçlar nedeniyle haklarında başsavcılık tarafından ceza dava açılması ve haklarında gerekli önlemlerin alınması istemi .." <ref name="haberdar.com">[http://www.haberdar.com/haber/12-eylulun-ilk-sorusturmasi-2489991] 12 Eylül'ün ilk soruşturması</ref> ile 7 Nisan 2011 yılında ilk soruşturma başlattı. [[4 Nisan]] [[2012]] tarihinde ise darbenin yargılanmasına başlanmıştır.<ref name="zaman.com.tr">{{Web kaynağı | url = http://zaman.com.tr/haber.do?haberno=1268888&title=12-eylul-darbesi-yargi-onune-cikti-millet-ayaga-kalkti&haberSayfa=0 | başlık = 12 Eylül darbesi yargı önüne çıktı, millet ayağa kalktı | yayımcı = [[Zaman (gazete)|Zaman]] | tarih = 5 Nisan 2012 | erişimtarihi = 5 Nisan 2012 | arşivengelli = evet}}</ref><ref name="yenisafak.com.tr">{{Web kaynağı | url = http://yenisafak.com.tr/Gundem/?i=373869 | başlık = Darbe yapmak da teşebbüs de suçtur | yayımcı = [[Yeni Şafak]] | tarih = 5 Nisan 2012 | erişimtarihi = 5 Nisan 2012 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20130313084340/http://yenisafak.com.tr/Gundem/?i=373869 | arşivtarihi = 13 Mart 2013}}</ref>
191. satır:
<br />
12 Eylül tarihli 2 numaralı bildiriyle ülke genelinde 13 sıkıyönetim bölgesine 13 general sıkıyönetim komutanı olatak atanmıştır. 7 numaralı bildiriyle siyasi partilerin faaliyetleri yasaklanmış olduğunu ve [[Türk Hava Kurumu]], [[Çocuk Esirgeme Kurumu]] ve [[Türk Kızılayı|Kızılay]] dışındaki derneklerin faaliyetlerinin de durdurulmuş olduğunu duyurulmuştur. [[Emniyet Genel Müdürlüğü]] başta olmak üzere [[polis]] teşkilatı [[Jandarma Genel Komutanlığı]]nın emrine verilmiştir.Darbe günü Emniyet ve [[MİT]] üst düzey yöneticileri Genelkurmay Başkanlığına davet edilmiş ve [[TRT]] ile [[PTT]] Genel Müdürleriyle beraber tecrit edilmişlerdir.<ref>Mehmet Ali Birand, 12 Eylül Saat:04:00 Karacan Yayınları,Temmuz 1985, 12.Baskı,s.277</ref>
[[20 Eylül]]'de Kenan Evren eski Deniz Kuvvetleri Komutanı [[Bülend Ulusu]]'yu başbakan olarak görevlendirmiş<ref>Mehmet Ali Birand, 12 Eylül Saat:04:00 Karacan Yayınları,Temmuz 1985, 12.Baskı,s.213 Ulusu 11 Temmuz günü ertelenen ''Bayrak Planı'' sonucunda emekliye ayrılmış ve 12 Eylül Askerî Yönetimi arasında yer alamamıştır.</ref> ve [[21 Eylül]]'de Ulusu'nun sunduğu bakanlar kurulu listesi Milli Güvenlik Konseyi tarafından onaylanmıştır.
221. satır:
=== "Asmayalım da besleyelim mi?" ===
Darbeden sonra ilk idamlar [[9 Ekim]] 1980 tarihinde gerçekleşmiştir. İlk olarak [[Solculuk|sol]] görüşlü [[Necdet Adalı]], ardından [[Ülkü Ocakları|ülkücü]] [[Mustafa Pehlivanoğlu]] idam edilmiştir. 19 Mart 1980 tarihinde idama mahkûm edilen [[Erdal Eren]], idam kararı [[Yargıtay (Türkiye)|Yargıtay]] tarafından iki kere iptal edilmiş olmasına rağmen, Milli Güvenlik Konseyi tarafından onaylanan kararla 13 Aralık 1980'de Ankara Merkez Ulucanlar Cezaevi'nde idam edilmiştir.<ref>[http://www.bianet.org/bianet/kategori/insanhaklari/88996/icislerine-eren-dosyasini-acin-talebi İçişlerine Eren Dosyasını Açın Talebi, URL erişim tarihi:6 Temmuz 2008]</ref> Kenan Evren, 3 Ekim 1984'deki Muş gezisi sırasında yaptığı konuşmada Erdal Eren'in idamına ilişkin<ref>[http://www.sendika.org/yazi.php?yazi_no=8788 Erdal'ı unutmadık-Yıldırım Türker(Radikal) URL erişim tarihi:6 Temmuz 2008]</ref> şunları söylemiştir:
<blockquote>''"Şimdi ben, bunu yakaladıktan sonra mahkemeye vereceğim ve ondan sonra da idam etmeyeceğim, ömür boyu ona bakacağım. Bu vatan için kanını akıtan bu Mehmetçiklere silah çeken o haini ben senelerce besleyeceğim. Buna siz razı olur musunuz?"'' </blockquote>
319. satır:
| '''[[19 Mart]] [[1984]]''' || [[Bilecik]], [[Bitlis]], [[Burdur]], [[Çanakkale]], [[Çankırı]], [[Gümüşhane]], [[Isparta]], [[Kastamonu]], [[Kırklareli]], [[Kırşehir]], [[Kütahya]], [[İzmir]], [[Sinop]]
|-
| '''[[19 Temmuz]] [[1984]]''' || [[Afyonkarahisar|Afyon]], [[Amasya]], [[Aydın]], [[Balıkesir]], [[Bolu]], [[Çorum]], [[Muğla]], [[Nevşehir]], [[Niğde]], [[Rize]], [[Sakarya]], [[Tekirdağ]], [[Yozgat]]
|-
| '''[[19 Kasım]] [[1984]]''' || [[Denizli]], [[Giresun]], [[Kayseri]], [[Konya]], [[Manisa]], [[Uşak]]
|-
| '''[[18 Mart]] [[1985]]''' || [[Antalya]], [[Bursa]], [[Eskişehir]], [[Hakkari]], [[İçel]], [[Kocaeli]], [[Malatya]], [[Kahramanmaraş]], [[Samsun]], [[Sivas]], [[Tokat (il)|Tokat]], [[Zonguldak]]
|-
| '''[[19 Temmuz]] [[1985]]''' || [[Ankara]], [[Artvin]], [[Edirne]], [[Erzincan]], [[İzmir]], [[Ordu (il)|Ordu]]
|-
| '''[[19 Eylül]] [[1985]]''' || [[Trabzon]]
| |||