Çinka
Çinka (Gürcüce: ჭინკა; okunuşu: "ç'ink'a"), Gürcü ve Laz-Megrel mitolojisinde karada yaşayan küçük yaratıklardır. Hem erkek hem de dişi olabilen Çinkalar, ormanlarda ve ıssız yerlerde yaşarlar.[1]
Etimoloji değiştir
Latincede ruh cin anlamına gelen genius, Arapçaya cin olarak çevrilmiştir. Gürcücede kelimeye küçüklük, yavruluk anlamı katan -ka ekinin cin kelimesine eklenmesiyle çinka türemiştir.
Türleri değiştir
Bulunduğu yere göre, çinka 3 farklı şekilde tanımlanmaktadır.
- Kötü bir cin
- Küçük ruhlar
- Güzel bir peri
Tanımlama değiştir
Fransız profesör Georges Dumézil, çinkayı şöyle tanımlamaktadır:
| “ | Batı Gürcistan'da yaşayan İmeretyalılar, Çinka adında ufak, oldukça orantılı vücutlara sahip cüceler tanımaktadırlar. Bunlar genellikle yerin altında yaşar ve yalnızca 27 Ekim ile 5 Kasım tarihleri arasında ortaya çıkarlar. Bu cücelere rastlayıp, onların canını sıkan bir kimsenin birkaç gün dili tutulur. | ” |
Kamparna'daki (Dikyamaç) çinka tanımı ise şöyledir:
| “ | Çinka insana benzeyen çok küçük bir varlıktır. Tıpkı insanlardaki gibi bir sosyal düzenleri, arabaları, hastaneleri, işleri güçleri vardır. Çoğu zaman insanlara görünmezler, ama çinkaları görenler de mevcuttur. İnsanlara musallat olabilecekleri düşüncesiyle bu varlıklara ilişilmez ve onlardan çekinilir. Çinka, insanların dışında, kendi toplumunda yaşayan, çoğu zaman bir dişi yaratıktır. Çinka'yı insanlardan ayıran şey ayaklarının arkaya dönük olmasıdır. | ” |
Bununla beraber Pazar'daki (Atina) çinka tanımında çinkanın uzun suratlı, uzun boylu, ince yapılı ve ayaklarının ters olduğu yazar. Çinkaların yaşam ortamı ırmaklardaki büyük taşların arasındaki mağaralardır. Akşam ezanından sonra değirmenlerin çevresinde ortaya çıkan çinkalar, horozların ötüşünü takriben yok olurlar. Fırtına Deresi çevresindeki Laz köylerinde yaşayanlar ise çinkayı germakoçi ile ilişkilendirir ve çinkaya çika derler. Zğemi (Aşağıdurak) köyünde ise çinka diğer yerlerdekinin aksine iyi bir ruhtur. İnsanlara kötülüğü dokunmayan, uzun saçlı ve güzel bir kadın olarak tasvir edilir. Güneşli günlerde gölün etrafından açığa çıkan güzel ruh, bebeğinin altın beşiğini gölün üstünde sallar.[2]
İnanışlar değiştir
Arhavi'de çinkanın saçını koparan kişinin çok zengin olacağına inanılır. Pazar'da ise akşamları değirmenlerin yanından yalnız başına geçmek çinka çıkacağı korkusuyla tercih edilmez. Kazayla çinkalarla konuşulması halinde çinkaların insanları mağaralarına götürüp boğduğuna inanılır. En olumlu olasılık ise insanın konuştuğu şeyin çinka olduğunu idrak etmesidir. Bu durumda kişi çarpılır (elipardalen). Çinka insan tarafından tanındığını fark ederse insanı anında öldürür. Altın madenlerini bulan kişilere çinkaların musallat olacağı ise bir başka inanıştır. Çinkayı germakoçi ile ilişkilendirenler ise çinka ile karşılaştıklarında başparmaklarını saklarlar. Çünkü başparmağı olmayan ve başparmağı olan insanları kıskanan germakoçi, başparmağı fark ederse ısırarak kopartır. Çinka doğum yaparken ona yardım eden kişilerin çinka tarafından altınla ödüllendirildiğine dair bir söylenti vardır. Zğemi (Aşağıdurak) köyündeki bir söylenti, çinkanın yüzünü görenin köşeyi döneceği yönündedir.[3]
Kaynakça değiştir
- ^ İnga Antidze, Gürcü Mitolojik Kahramanalar ve Dünyası (Gürcüce: ქართული მითიური გმირები და მათი სამყარო), Tiflis, 2021, s. 66, ISBN 978-9941-494-09-3.
- ^ Paris, Catherine (1992). Caucasologie Et Mythologie Comparee. Actes Du: COLLOQUE INTERNATIONAL DU CNRS-IVE COLLOQUE DE CA. Peeters Publishers. s. 115-119. ISBN 2877230422. Erişim tarihi: 21 Aralık 2019.
- ^ Çağatay, İrfan Aleksiva; Çağatay (2009). "Laz Mitolojisinde Bir Figür: Çinka". Skani Nena. s. 81. 20 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2019.