Çerkes paganizmi
Çerkes paganizmi veya Habzeism, Çerkes halkının etnik dini.[2][3][4][5] Dinin temeli baş tanrı Thaşho'ya ibadettir.[6][7] Tüm varlıklar öz olarak birdir ve sonsuz bir döngünün parçasıdır; sadece yaratıcı olan Thaşho bu döngüden etkilenmez.[8] Herkes Thaşho'ya ihtiyaç duyar ancak Thaşho kimseye ihtiyaç duymaz.[6]
 Evrendeki her şeyin birliğini temsil eden Çerkes Zih Tekerleği | |
| Milliyet | Çerkesler |
|---|---|
| Sınıflandırma | Paganizm |
| Merkez | Çerkesya |
| Kutsal yerler | Elbruz Dağı |
| Takipçi | 85,000[1] |
İnançlar değiştir
Temel inançlar değiştir
Dinin temeli baş tanrı Thaşho'ya ibadettir.[6][7] Thaşho'nun "herkesin ihtiyaç duyduğu, ama kimseye ihtiyaç duymayan", "yoktan var eden, çoğaltan", "evrenin döngüsüne izin veren" gibi sıfatları vardır.[6] Tüm varlıklar öz olarak birdir ve sonsuz bir döngünün parçasıdır; sadece yaratıcı olan Thaşho bu döngüden etkilenmez.[8] Bunun yanında melekler veya Thaşho'nun emrindeki daha alt tanrılar da vardır.[6]
Çerkesya'yı gezen Leonti Lyulye'ye göre Çerkes inancında Ruhlar öldükten sonra dünyada yaptıkları işlere göre ödüllendirilirlerdi. Bu nedenle, insanın dünyevi varoluşunun amacı ruhun mükemmelliğidir.[9] Önemli bir unsur, ataların ruhuydu.[3] Ataların ruhları anma gerektirir: cenaze şölenleri düzenlenir ve ölü ruhların anılması için kurban veya anma yemeği hazırlıkları uygulanır ve dağıtılır.[3]
E. Spencer Çerkeslerin geleneksel dinini şöyle tanımlamıştı:[10]
Batı Kafkasya halkının inancındaki ana ilkeler şunlardır: Yüce ve kudretli olan tek Tanrı'ya olan inanç. Ruhun ölümsüz olduğuna ve ölümden sonra atalarının yaşadığı başka bir dünyaya aktarılacağına inanıyorlar.
Muhammed'in dinine inananlar gibi onlar da Tanrı'yı görünür herhangi bir biçimde temsil etmiyorlar, ancak onu, ruhu evrene dağılmış olan her şeyin yaratıcısı olarak tanımlıyorlar.
Tek ebedi Tanrı'ya ek olarak, Tanrı'nın kendi kontrolü için çok önemsiz olduğunu düşündüğü bazı konularda yetki devrettiği birçok alt ruhların varlığına inanırlar. Bu alt tanrılardan bazıları, şefaatçi olarak tapınılan özel bir sembol olarak tezahür eder.
Bu noktada sıkı bir araştırma yaptım ve tüm bilgi verenlerin bu görüşe katıldığını gördüm. Bu, Çerkesleri uzun yıllardır tanıyan birkaç Rus subaydan daha önce duyduklarımı doğruladı.
Bu ibadet, katı bir Protestan ve katı bir Müslüman gibi katı bir ibadet olarak değerlendirilmelidir.
Grek etkisi değiştir
Antik dönemde Çerkesler ve Yunanlar arasında ticaret ilişkileri vardı. Çerkes orman tanrısı Mezıtha ve Yunan orman tanrısı Pan aşağı yukarı aynı kişidir. Çerkes Arı tanrıçası Merisse'nin ismi Yunanca "Arı" demektir. Yunan ve Çerkes inanışları arasında başka benzerlikler de bulunabilir: Antik Yunan mitolojisinde Çerkesya göndermeleri vardır (Prometheus'un Elbruz Dağı'na zincirlenmesi[11] gibi). Bu mitolojinin Çerkesya kökenli olduğunu iddia edenler de olmuştur.[12]
Cenaze değiştir
Çerkeslerde ölüleri ağaca gömme geleneği vardı, 1427 yılında Çerkes topraklarından geçen Alman seyyah Johannes Schiltberger şunları yazmıştır:[13]
Onların (Çerkeslerin) yıldırım çarpması sonucu ölenleri tabuta koymak ve tabutu uzun bir ağaca asmak gibi bir adetleri vardır.
Bundan sonra komşular yanlarında yiyecek ve içecek getirerek gelirler, dans etmeye, eğlenmeye, öküz ve koç kesmeye, etin çoğunu fakirlere dağıtmaya başlarlar.
Bunu üç gün boyunca yaparlar ve cesetler tamamen çürüyene kadar her yıl aynı şeyi tekrarlarlar, yıldırım çarpan kişinin bir aziz olduğunu düşünürler.
Türk seyyah Evliya Çelebi şunları yazmıştır:[14][15]
Hikâye anlatıcıları çeşitli ayinler yaptıktan sonra insanları ölen kişinin başucuna toplarlar. Bu şaşırtıcı ve nadir bir manzaradır. Daha sonra merhum kişiyi dağlarda büyük bir ağacın dalları üzerine özel bir tabuta koyarlar.
Ortaçağ Mısır'ının Çerkes Memlük hükümdarı Sultan Berkuk da başlangıçta halkının geleneğine uygun olarak gömüldü; cesedinin bulunduğu tabut, Çerkes cemaati tarafından caminin tavanına asıldı.[16]
Kaynakça değiştir
- ^ "Arena: Atlas of Religions and Nationalities in Russia" 6 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Sreda, 2012.
- ^ Schnirelmann, pp. 202-206
- ^ a b c Khabze.info. Khabze: the religious system of Circassians 16 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ Paul Golbe. Window on Eurasia: Circassians Caught Between Two Globalizing "Mill Stones", Russian Commentator Says. On Windows on Eurasia, January 2013.
- ^ circassianworld.com Customs & Traditions [1] 26 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ a b c d e Khabze.info. Khabze: the religious system of Circassians 16 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ a b Özsaray, Mustafa (20 Şubat 2012). Çerkeslerin İslamlaşması. İz Yayıncılık. ISBN 9789753558716.
- ^ a b Khabze.info. What is Khabze? 16 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Люлье Л.Я. Черкессия. Историко-этнографические статьи. — Северо-Кавказский филиал традиционной культуры М.Ц.Т.К. "Возрождение", 1990. — С. 29.
- ^ Спенсер, Эдмонд. Путешествия в Черкесию / предисловие, перевод и комментарии Н. Нефляшевой. — Майкоп, 1994. — С. 111.
- ^ Thomas, Lowell (1964). Book of the High Mountains. Julian Messner. s. 159.
- ^ Гадагатль А. Героический эпос "Нарты" адыгских (черкесских) народов. — Майкоп, 1987. — С. 195.
- ^ "ПУТЕШЕСТВИЯ ИВАНА ШИЛЬТБЕРГЕРА ПО ЕВРОПЕ, АЗИИ И АФРИКЕ". 22 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2012.
- ^ Evliya Çelebi, Seyahatname
- ^ "[[Эвлия Челеби]].КНИГА ПУТЕШЕСТВИЙ.ЗЕМЛИ СЕВЕРНОГО КАВКАЗА,ч.2". 25 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2012.
- ^ "Обряд воздушного погребения » Адыги .RU - Новости Адыгеи, история, культура и традиции адыгов (черкесов)". Адыги .RU - Новости Адыгеи, история, культура и традиции адыгов (черкесов) (Rusça). 3 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2023.