Erbil Vakayinamesi
Erbil Vakayinamesi, Süryani dilinde yazılmış, günümüzde Erbil yakınlarında bulunan Adiabene şehrinde yaşayan Hristiyanların tarihi hakkında bilgi veren bir belgedir.[1]
Belge'de Erbil'in ilk metropoliti olarak Pkida (ölümü 115) adında bir ruhban, ikinci metropoliti olarak da Shaq /İshak (123-136) adında bir ruhban ismen nakledilir.[2]
Önemi değiştir
Yazar olarak Mesiha-Zeha ismi verilse de bu konu tartışmalıdır. Metnin ne zaman yazıldığı yönünde de çok çeşitli tartışmalar vardır. Bu tartışmalar 6. yüzyıldan 11. yüzyıla kadar uzanan bir zaman dilimini ele almaktadırlar. Günümüze tamamı ulaşmayan kroniğin esasen milattan sonra 100'den 550 yılına kadar olan tarihi de içerdiği kabul edilir. Kronik sadece Hristiyanlık açısından değil, Sasani İmparatorluğu tarihi açısından da eşi bulunmaz bir değere sahiptir. Yine de kronikte verilen bilgilerin doğruluğu tartışmalıdır, zira verilen bilgilerin test edilmesi mümkün değildir. Kroniğin en ilginç yanlarından birisi, metinde Papa'nın bütün Hristiyanlık üzerindeki üstünlük iddiasını tartışmasıdır.
Roma İmparatorluğu'nda 303 'ten beri görülmeyen bu Hristiyan takibatları üzerine edinilen tüm bilgiler Erbil Vakayinamesi ve Afrahat''ın yazılarından edinilen bilgilerdir.
Orijinallik tartışmaları değiştir
Erbil Vakayinamesi 1907 yılında Alphonse Mingana tarafından keşfedilmiştir. Keşfi sonrası Fransızca çevirisi ile yayınladığı metnin[3] orijinal metinle örtüşmeyen tarafları ortaya çıkınca metnin gerçekliği konusunda çeşitli tartışmalar ortaya çıktı. Bazı bilim adamları Mingana'nın metni keşfetmediğini, kendisinin yazdığını iddia etmektedirler. Kroniğin orijinalliğini ilişkilendiren tartışmalar hala devam etmektedir.
Süryani edebiyatının uzmanı kabul edilen Sebastian Brock kroniğin sahte olması gerekmediğini söylemekte, öte yandan metin içindeki tarihsel olmayan bazı bilgilere değinmektedir.[4] Peter Kawerau kroniğin orijinalliğini savunmuş, bunu yaparken kroniğin verdiği bilgilerin bazılarının sadece Bişapur'da bulunan bir yazıtla örtüştüğünü, bu yazıtınsa 1935 yılında yani Mingana'nın yayınının çok daha sonrasında keşfedildiğini ileri sürmüştür. Kawerau'ya göre kronik bu zamana kadar kabul edilenin aksine çok daha güvenilir tarihsel bilgiler sağladığı inancını taşımakta olduğunu ifade etmiştir.[5]
Literatür değiştir
- Eduard Sachau: Die Chronik von Arbela. Berlin 1915 (Almanca çevirisi ile; Digitalisat der Universitäts- und Landesbibliothek Sachsen-Anhalt, Halle 15 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.).
- Julius Assfalg: Zur Textüberlieferung der Chronik von Arbela. Beobachtungen zu Ms. or. fol. 3126. In: Oriens Christianus 50 (1966), S. 19–36.
- J.-M. Fiey, Auteur et date de la Chronique d'Arbeles. In: L'Orient Syrien 12 (1967): 265-302.
- Omert J. Schrier, Syriac Evidence for the Roman-Persian War of 421-422. In: GRBS 33 (1992): 75-86.
- Erich Kettenhofen, Die Chronik von Arbela in der Sicht der Althistorie. In: Simblos 1 (1995), 287–319.
- Josef Wiesehöfer (Hrsg.): Das Partherreich und seine Zeugnisse. Stuttgart 1998, S. 428f. ISBN 3-515-07331-0. (Diskussion zur Forschungsgeschichte und Echtheit)
- Christelle Jullien - Florence Jullien: La Chronique d'Arbèles. Propositions pour la fin d'une controverse. In: Oriens Christianus 85 (2001) 41-83.
- Ilaria Ramelli: Il Chronicon di Arbela: Presentazione, traduzione e note essenziali. Madrid 2002. Besprechung (mit weiterer Literatur)
- Ilaria Ramelli: Il Chronicon di Arbela: una messa a punto storiografica. In: Aevum 80 (2006) 145-164.
İnternet değiştir
- İngilizce Çeviri (PDF-file) (309 kB)
- alternatif İngilizce Çeviri 9 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dipnotlar değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ Yayımlayan Alfons Mingana, Sources Syriaques'te, s. 1-75, Leipzig 1908. Krş. E. Sachau, Die Chronik von Arbela, (Abh. d. Kgl. Preuss. Ak. d. Wissensch. 1915, Nr. 6, Berlin 1915); Türkçesi: Erbil Vakayinameşi, çeviren Erol Sever, Mezopotamya Enstitüsü, Södertälje/İsveç 1998. ikinci basımı, 2002,:Yaba Yayınları, İstanbul.
- ^ Joseph Molitor, Kildaniler ve Doğu Süryani Kilisesi, Yaba Yayınları, s.11
- ^ Alphonse Mingana: Sources Syriaques. Vol. 1 (Mossul - Leipzig 1908).
- ^ Sebastian P. Brock: Syriac Historical Writing: A Survey of the Main Sources. In: Journal of the Iraqi Academy Syriac Corporation 5 (1979/80), S. 1–30.
- ^ Peter Kawerau: Die Chronik von Arbela (= Corpus scriptorum Christianorum Orientalium. Scriptores Syri 199–200). Louvain 1985. (Almanca çeviri)