Şemsiyetepe Höyüğü
Şemsiyetepe Höyüğü, Elazığ il merkezinin batısında, Bilaluşağı Köyü'nün hemen güneyinde yer alan bir höyüktür. Höyüğün büyük bir bölümü günümüzde Karakaya Baraj Gölü kıyısında kalmıştır. Höyük, 70 x 90 metre ölçülerinde, 5-6 metre yükseklikte dairesel ve küçük bir tepedir. Esasen höyük orta boy bir yerleşme sayılırdı, fakat Fırat günümüze kadar yerleşmenin kuzey ve kuzeybatı kesimini yemiştir.[1]
| Arkeolojik Höyük | |
| Adı: | Şemsiyetepe Höyüğü |
| il: | Elazığ |
| İlçe: | Baskil |
| Köy: | Bilaluşağı |
| Türü: | Höyük |
| Tahribat: | Karakaya Barajı |
| Tescil durumu: | |
| Tescil No ve derece: | |
| Tescil tarihi: | |
| Araştırma yöntemi: | Kazı |
Kazılar değiştir
Höyüğün ilk tespiti İsmail Kılıç Kökten tarafından 1940 yılında yapılmıştır. TAÇDAM'ın, Prof. Dr. Mehmet Celal Özdoğan başkanlığındaki yüzey araştırmaları sırasında tekrar kayda geçmiştir. Daha sonra TAÇDAM'ın girişimi ve finanse etmesi ile 1978 yılında Prof. Dr. Muhibbe Darga başkanlığında kazılara başlanmıştır. Yükselen göl sularının engellemesi nedeniyle kazılar 1987 yılında sona erdirilmiştir.[1] Esasen höyük su altında kalmamış olup halen gezilebilmektedir.[2]
Sözü edilen tarihlerde TEKDAM olarak faaliyet göstermekteydi. ODTÜ Rektörlüğü'nün TEKDAM üzerinden sağladığı finansman desteği bazı yıllarda şöyledir; 1988 yılı için 2 mio. TL.[3] 1987 yılı için 3,6 mio. TL.[2] finansman sağlamıştır.
Tabakalanma değiştir
Kazı çalışmalarında 11 yapı katmanı saptanmıştır.
- 1. ve 2. tabakalar, Roma Dönemi garnizon kalesi
- 3. tabaka Orta Demir Çağı (Urartu)
- 4. tabaka Geç Tunç Çağı
- 5. tabaka Orta Tunç Çağı
- 6. – 9. tabakalar Erken Tunç Çağı
- 10. ve 11. tabakalar Geç Kalkolitik Çağ[1]
Buluntular değiştir
Höyükteki en üst yapı katı Geç Demir Çağı Roma Dönemi'nin bir garnizon kalesi görünümündedir. Kireç taşı bloklardan kuru duvar olarak inşa edilen dış sur ortaya çıkartılmıştır.[4] Sur duvarları yer yer 120 cm. ile 70 cm. kalınlıkta olduğu görülmüş ve birçok kez onarıldığı anlaşılmaktadır.[5] Bir sınır kalesi olduğu düşünülen tahkimatın nehre bakan tarafında bir kulesi vardır.[6]
On bir tabakadan dördünün Erken Tunç Çağı olması, kazılarda bulunan çanak çömlekte de kendini göstermektedir ve yerleşmenin, yerel Erken Tunç Çağı ağırlıklı olduğunu göstermektedir.[1]
Erken Tunç Çağı evlerinin, köşeleri yuvarlatılmış 40 cm. kalınlıkta taş duvarlı, çamur sıvalı ve kirli beyaz badanalı olduğu saptanmıştır. Duvarların önünde 15 cm. yüksekliğinde şekiler yer almaktadır.[7]
Erken Tunç Çağı sonlarının evlerinde pişmiş topraktan, alt kısmı (konulduğu zemine rahatça oturması için) çanak şeklinde, stilize kadın,[8] koç, yırtıcı kuş başlı[9] idoller bulunmuştur.[1]
Erken Tunç Çağı mimarisinin genel özellikleri, bitişik düzende, dikdörtgen planlı, tek ya da biri mutfak olarak kullanılan iki odalı olarak belirlenmiştir. Dere yatağından toplanmış olan taşlar temellerin ve duvarların yapımında kullanılmış, sıva olarak (taban ve duvarlarda) çamur kullanılmıştır.[5]
Erken Tunç Çağı konutlarından birinde serpantin olduğu düşünülen sert yeşil taştan bir balta ya da çekiç bulunmuştur. Aynı konutta bulunan beyaz mermerden 12 cm. boyunda ortası delik bir parçanın asa başı olarak kullanıldığı düşünülmektedir.[10] Konutta bulunan özenli çanak çömlek buluntularıyla birleştirildiğinde bu konut sakinlerinin Şemsiyetepe yerleşimindeki üst bir sosyal statüye sahip oldukları önerilmektedir.[11]
Orta Tunç Çağı tabakalarındaki çanak çömlek kalıntıları arasında Karaz malları ağırlıktadır. Daha çok mutfak eşyası olan bu mallar arasında çok ince yapım burunlu bir çanak parçası da vardır.[7]
Bilaluşağı Köyü'nün kuzeyinde, höyükten yaklaşık olarak 3 km. uzakta, höyük sakinlerince kullanıldığı düşünülen bir nekropol bulunmuştur. Taş levhalardan oluşan sanduka tipi mezarların büyük bir bölümü, keşfedilmeye ve incelenmeye fırsat kalmadan sular altında kalmıştır. Çevrede bulunan çok sayıda siyah çanak çömlek parçalarının gömüt hediyesi olduğu ortadadır.[12]
Dış bağlantılar değiştir
- [1][ölü/kırık bağlantı] Şemsiyetepe Höyüğü, Değirmentepe, Köşkerbaba, Pirot ve Cafer höyüklerinin konumunu gösterir harita
![[1]](http://www.tacdam.metu.edu.tr/images/stories/bs_images/keban.jpg){kind=link}
Kaynakça değiştir
- ^ a b c d e "TAY – Yerleşme Dönem Ayrıntıları". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2012.
- ^ a b Muhibbe Darga, Şemsiyetepe Kazısı, 1987 Sonuçları – 10. Kazı Sonuçları Toplantısı 1988 Cilt 1 Sh.: 181
- ^ Muhibbe Darga, Şemsiyetepe Kazıları 1986 Yılı Çalışmaları – 9. Kazı Sonuçları Toplantısı 1987 Cilt 1 Sh.: 181
- ^ Muhibbe Darga, Şemsiyetepe Kazıları 1980 Yılı Buluntuları – 3. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1981 Sh.: 53
- ^ a b Muhibbe Darga (1982) Sh.: 58
- ^ Muhibbe Darga (1983) Sh.: 95
- ^ a b Muhibbe Darga (1988) Sh.: 183
- ^ Muhibbe Darga, Şemsiyetepe Kazıları 1981 yılı Çalışmaları 4. Kazı Sonuçları Toplantısı (1982) Sh.: 57
- ^ Muhibbe Darga, Şemsiyetepe Kurtarma Kazıları 1982 Yılı Çalışmaları – 5. Kazı Sonuçları Toplantısı (1983) Sh.: 92
- ^ Muhibbe Darga, Şemsiyetepe 1984 Yılı Kazı Çalışmaları – 7. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1985 Sh.: 122
- ^ Muhibbe Darga, Şemsiyetepe Kazıları 1985 Sezonu Sonuçları – 8. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1986 Sh.: 160
- ^ Muhibbe Darga (1988) Sh.: 185