Dolaylı tümleç

Dolaylı tümleç veya yer tamlayıcısı, bir cümlede ismin "-e, -de ve -den" hâllerinde bulunan, yüklemin bildirdiği işi yer bakımından belirten ögedir.

Cümlede dolaylı tümleci bulmak için özneyle birlikte yükleme "nereye, nerede, nereden, kime, kimde, kimden, neye, neyde, neyden" soruları sorulur:

Şu çiçekleri eve bırakır mısın? (Nereye bırakır mısın?)
Bugün hastaneye gideceğim. (Nereye gideceğim?)
Okuldan geliyorum. (Nereden geliyorum?)
Banu cebine kalemlerini koydu. (Nereye koydu?)
Elçiler saraya yeni giriyordu. (Nereye giriyordu?)
Taştan su çıkarıyordu. (Nereden/neden çıkarıyordu?)

Zarf (belirteç) tümleci ile karşılaştırma değiştir

"-den" eki cümlede "sebep" veya "zaman" anlamı katıyorsa ya da eylemin "nasıl" gerçekleştiğini tarif ediyorsa, dolaylı tümleç değildir. Bu şekilde olursa "-den" eki alan sözcük veya sözcük grubu zarf tümleci olur:

Sağa sola bakmadan içeri girdi. (zarf tümleci)
Akşama, yemeğe gideceğiz. ("akşama" zarf tümleci, "yemeğe" dolaylı tümleç)(–a.–e hâl eki geldiği için zarf tümlecine dönüşür.)

UYARI:-e / -den hâl eki için edatı görevinde kullanılıyorsa ya da sebep bildiriyorsa zarf tümleci kurar.

"e-/ -de/ -den" hâl ekleri zaman bildiren sözcüklerin üzerine gelirse zarf (belirteç) tümleci olur.

Korkudan dili tutulmuştu. -niçin dili tutuldu? korkudan (belirteç "zarf" tümleci)
Babasıyla kavga ettiğinden eve uğramıyor. -niçin eve uğramıyor? "babasıyla kavga ettiğinden" (zarf tümleci)
Birazdan hava kararacak. -ne zaman hava kararacak? birazdan (zarf tümleci)
Denize yüzmeye gidiyorum. -denize neden gidiyorsun? yüzmeye (zarf tümleci) nereye gidiyorsun? denize (dolaylı tümleç)
Ailesine yürekten bağlıydı. -nasıl bağlıydı? yürekten (zarf tümleci) kime bağlıydı? ailesine (dolaylı tümleç)