Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi

Türkiye'de bir siyasi parti
(Yeşil sol parti sayfasından yönlendirildi)

Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi, resmî kısaltmasıyla DEM Parti,[10] veya eskiden bilinen adıyla Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi (Yeşil Sol Parti); 25 Kasım 2012 tarihinde Eşitlik ve Demokrasi Partisi ile Yeşiller Partisinin birleşmesiyle kurulan ve Türkiye'de faaliyet gösteren bir siyasi partidir. Eş genel başkanları Tülay Hatimoğulları Oruç ve Tuncer Bakırhan'dır. Parti, kendini "sol özgürlükçü" fikirleri ağırlıkla benimseyen bir siyasi parti olarak tanımlamaktadır.[11] Simgesi bilge ağacı, güneş ve insan biçiminden oluşmaktadır.[12][13]

Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi
KısaltmaDEM Parti
Eş Genel BaşkanlarTülay Hatimoğulları Oruç
Tuncer Bakırhan
Parti SözcüsüAyşegül Doğan Dağlı
Slogan(lar)DEM Gelir Devran Döner
Rabe DEM Hate
Kuruluş tarihi25 Kasım 2012 (11 yıl önce) (2012-11-25) (Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi olarak)
15 Ekim 2023 (6 ay önce) (2023-10-15) (Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi olarak)
Önceli
MerkezÇankaya, Ankara
Üyelik (2024)artış 10.353[1]
İdeoloji
Siyasi pozisyonSol
Ulusal üyelikEmek ve Özgürlük İttifakı
Halkların Demokratik Kongresi
Resmî renkler               Yeşil, mor ve turuncu
TBMM
57 / 600
Tüm Liste
Büyükşehir Belediye Başkanlıkları
3 / 30
İl Belediye Başkanlıkları
7 / 51
İlçe Belediye Başkanlıkları
65 / 922
Belde Belediye Başkanlıkları
10 / 387
İnternet sitesi
Parti bayrağı
 Türkiye

15 Ekim 2023 (6 ay önce) (2023-10-15)
(Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi, Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi olarak isim değiştirdi.)

Tarihçe değiştir

Türkiye'de çevreci hareketlerin doğuşu değiştir

Türkiye'de, 1970'li yıllarda dünyadaki benzer örnekleri gibi, güncel çevre sorunlarına tepki olarak çevreci hareketler oluşmuştur. Ancak 1980'li yıllara kadar bu hareketler sivil toplum düşüncesi merkezinde cemiyet, dernek veya vakıf gibi örgütlenmeler şeklinde ortaya çıkmıştır. Ülkede ilk olarak 1987 yılında Yeşil Barış Çevre Derneği ve Türkiye Hava Kirliliğiyle Savaş Derneği girişiminde siyasal parti kurma çalışmaları yapılmış ve 6 Haziran 1988 tarihinde genel başkanlığını Celal Ertuğ'un yaptığı ilk Yeşiller Partisi kurulmuştur.[14] Bu ilk parti deneyimi özellikle liberal ve sol kanatlar arasında sık sık yaşanan çekişmeye sahne olmuş ve 1994 yılında Anayasa Mahkemesi'nin partinin Anayasa’da öngörülen genel teşkilatlanma ve faaliyet barajını aşamadıkları gerekçesiyle verdiği karar ile son bulmuştur.[15][16]

Partinin kapatılmasını takip eden dönemde Özgürlük ve Dayanışma Partisi (ÖDP) gibi yeni sol anlayışla kurulan partiler içerisinde yer alan çeşitli yeşil sosyal hareketler ve siyasi gruplar 2002’de Yeniden Yeşiller Girişimi çağrısıyla bir araya gelmiştir. 2008 yılına kadar Türkiye Yeşilleri veya Yeşiller Türkiye Koordinasyonu adı altında faaliyet gösteren bu hareket aynı yılın 30 Haziran'ında Türkiye'nin ikinci Yeşiller Partisi'nin kuruluşunu gerçekleştirmiştir. Bilge Contepe ve Ümit Şahin yeniden kurulan Yeşiller Partisi'nin eş sözcüleri seçilmişlerdir. 2007 yılında gerçekleşen genel seçimlere partiden Bilge Contepe ve Neriman Gül Eren bağımsız olarak katılmış ancak başarılı olamamıştır.[kaynak belirtilmeli]

YSGP'nin kuruluşu ve HDP'ye katılımı değiştir

İkinci yeşil siyaset deneyimi de karşılaşılan örgütsel sorunlar karşısında uzun ömürlü olamamıştır. Parti 25 Kasım 2012 tarihinde bağımsız bireylerin de dâhil olduğu bir süreç sonunda 2010 yılında ÖDP'den ayrılan Özgürlükçü Sol Hareket kanadının ve eski Sosyaldemokrat Halk Partisi (SHP) üyelerinin kurduğu ve genel başkanlığını Ferdan Ergut'un yaptığı Eşitlik ve Demokrasi Partisi (EDP) ile birleşme kararı alarak Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi (YSGP) ismini almıştır.[17] YSGP'nin ilk eş sözcüleri Sevil Turan ve Arif Ali Cangı olmuştur.[18]

Kürt sorununa barışçı ve şiddetsiz çözüm öneren, daha önce 2011 genel seçimlerinde Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) öncülüğünde kurulan Emek, Demokrasi ve Özgürlük Bloku'nu destekleyen ve Halkların Demokratik Kongresi'nin (HDK) kuruluşunda yer alan yeşiller hareketi 2012 yılında çeşitli toplumsal örgütlerin bir araya gelerek bir ittifak partisi olarak kurduğu Halkların Demokratik Partisi'nin (HDP) bir bileşeni olmuştur. Dolayısıyla 2014 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçiminde Selahattin Demirtaş'ı ve Haziran 2015 genel seçimlerinde HDP'yi desteklemişlerdir.[19]

HDP ile nasıl bir ilişki kurulacağı parti içinde ayrılıklara sebebiyet vermiştir. 2 Nisan 2016 tarihinde gerçekleşen ve partinin resmî kısaltmasının "Yeşil Sol Parti" olarak değiştirildiği kongrenin ardından yeşillerin, yeşil feministlerin ve özgürlükçü sosyalistlerin oluşturduğu Yeşil Siyaset Platformu partiden ayrılmıştır.[20][21] Ayrılığın ardından çalışmalarına devam eden bu platform 2020 yılında üçüncü Yeşiller Partisi'nin kuruluşunu gerçekleştirmiştir.[22]

2023 genel seçimleri değiştir

 
Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi (Yeşil Sol Parti) logosu, 2023

Yeşil Siyaset Platformu ile yaşanan ayrılığa rağmen YSGP, HDP'nin bileşeni olarak siyaset yapmaya devam etmiş ve bu süreçte gerçekleşen seçimlerde HDP ile birlikte hareket etmiştir. HDP'nin Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılma ihtimalinin gündeme geldiği dönemde ilk olarak 16 Ekim 2022 tarihinde gerçekleşen kongrede parti logosu değiştirilmiştir.[23] Daha sonra 14 Mart 2023'te Selahattin Demirtaş, HDP'nin kapatılması durumunda 2023 genel seçimlerinde HDP'li milletvekili adaylarının Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi listelerinden gireceğini belirtmiştir.[24]

24 Mart 2023 tarihinde alınan karar üzerine Halkların Demokratik Partisi (HDP), Emekçi Hareket Partisi (EHP) ve Toplumsal Özgürlük Partisi (TÖP) 2023 genel seçimlerine Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi listelerinden girme kararı aldı.[25] Daha sonra 6 Nisan 2023 tarihinde Emek Partisi (EMEP) de genel seçimlere Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi listelerinden girme kararı aldı.[26]

Parti seçimlerde %8.82 oy oranıyla 4.803.774 oy almış ve 24 siyasi parti arasında 5. parti olmuştur. Bu sonuçlarla Yeşil Sol Parti 28. dönemde 61 milletvekili çıkarmaya hak kazanmıştır.[27]

4. Olağanüstü Kongre değiştir

Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi 15 Ekim 2023 tarihinde düzenlediği 4. Olağanüstü Kongre'sinde adını "Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (HEDEP)" olarak değiştirdi ve eş genel başkanlıklara Tülay Hatimoğulları ve Tuncer Bakırhan seçildiler.[28] Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı 23 Kasım 2023 tarihli kararında HEDEP kısaltmasını kabul etmedi ve değiştirilmesini istedi.[29] 11 Aralık 2023 tarihinde resmi kısaltması DEM Parti olarak belirlendi.[10]

Liderleri değiştir

# Eş Sözcüler (2012-2023) Görev başlangıcı Görev bitişi
1 Sevil Turan - Arif Ali Cangı 25 Kasım 2012[18] 29 Kasım 2012
2 Sevil Turan - Naci Sönmez 30 Kasım 2012[30] 2 Nisan 2016
3 Eylem Tuncaelli - Naci Sönmez 2 Nisan 2016[20] 1 Aralık 2018
4 Eylem Tuncaelli - Sinan Tutal 1 Aralık 2018[31] 22-23 Mayıs 2021
5 Ayşe Erdem - İbrahim Akın 22-23 Mayıs 2021[32] 16 Ekim 2022
6 Çiğdem Kılıçgün Uçar - İbrahim Akın 16 Ekim 2022[33] 15 Ekim 2023
Eş Genel Başkanlar (2023-günümüz)
7 Tülay Hatimoğulları - Tuncer Bakırhan 15 Ekim 2023[34] Görevde

Milletvekilleri değiştir

# İsim İl Görev
1 Tulay Hatımoğulları Oruç Adana Eş Genel Başkan
2 Heval Bozdağ Ağrı Plan Ve Bütçe Komisyonu Üyesi
3 Nejla Demir Tarım, Orman Ve Köyişleri Komisyonu Üyesi
4 Sırrı Sakık
5 Hakkı Saruhan Oluç Antalya Grup Başkanvekili
6 Mehmet Rüştü Tiryaki Batman
7 Zeynep Oduncu Bayındırlık, İmar, Ulaştırma Ve Turizm Komisyonu Üyesi
8 Ömer Faruk Hülakü Bingöl Anayasa Komisyonu Üyesi
9 Hüseyin Olan Bitlis Güvenlik Ve İstihbarat Komisyonu Üyesi
10 Semra Çağlar Gökalp Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi Üyesi
11 Adalet Kaya Diyarbakır Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu Katip Üyesi
12 Berdan Öztürk Dışişleri Komisyonu Üyesi
13 Ceylan Akça Cupolo Güney Doğu Avrupa İşbirliği Süreci Parlamenter Asamblesi Üyesi
14 Halide Türkoğlu
15 Mehmet Kamaç Milli Savunma Komisyonu Üyesi
16 Osman Cengiz Çandar Türkiye - Avrupa Birliği Karma Parlamento Komisyonu Üyesi
17 Serhat Eren
18 Sevilay Çelenk Özen NATO Parlamenter Asamblesi Üyesi
19 Meral Danış Beştaş Erzurum Grup Başkanvekili
20 Onur Düşünmez Hakkari
21 Öznur Bartin
22 Vezir Coşkun Parlak
23 Yılmaz Hun Iğdır Dilekçe Komisyonu Üyesi
24 Celal Fırat İstanbul
25 Cengiz Çiçek
26 Çiçek Otlu İçişleri Komisyonu Üyesi
27 Çiğdem Kılıçgün Uçar Demokratik Bölgeler Partisi Eş Genel Başkanı
28 Keziban Konukcu Kok Sağlık, Aile, Çalışma Ve Sosyal İşler Komisyonu Üyesi
30 Özgül Saki Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu Üyesi
31 Sırrı Süreyya Önder Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanvekili
32 Burcugül Çubuk İzmir Dijital Mecralar Komisyonu Üyesi
33 İbrahim Akın
34 Gülüstan Kılıç Koçyiğit Kars Milli Eğitim, Kültür, Gençlik Ve Spor Komisyonu Üyesi
35 Ömer Faruk Gergerlioğlu Kocaeli Sağlık, Aile, Çalışma Ve Sosyal İşler Komisyonu Üyesi
36 Beritan Güneş Altın Mardin
37 George Aslan Bayındırlık, İmar, Ulaştırma Ve Turizm Komisyonu Üyesi
38 Kamuran Tanhan İçişleri Komisyonu Üyesi
39 Ali Bozan Mersin Anayasa Komisyonu Üyesi
40 Perihan Koca Çevre Komisyonu Üyesi
41 Sezai Temelli Muş Plan Ve Bütçe Komisyonu Üyesi
42 Sümeyye Boz Kamu İktisadi Teşebbüsleri Komisyonu Üyesi
43 Sabahat Erdoğan Sarıtaş Siirt Bayındırlık, İmar, Ulaştırma Ve Turizm Komisyonu Üyesi
44 Tuncer Bakırhan Eş Genel Başkan
45 Ayşegül Doğan Dağlı Şırnak Anayasa Komisyonu Üyesi
46 Mehmet Zeki İrmez
47 Nevroz Uysal Aslan İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Katip Üyesi
48 Ayten Kordu Tunceli Çevre Komisyonu Üyesi
49 Ömer Öcalan Şanlıurfa Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi Ve Teknoloji Komisyonu Üyesi
50 Dilan Kunt Ayan İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Üyesi
51 Ferit Şenyaşar Tarım, Orman Ve Köyişleri Komisyonu Üyesi
52 Gülcan Kaçmaz Sayyiğit Van Milli Eğitim, Kültür, Gençlik Ve Spor Komisyonu Üyesi
53 Gülderen Varli Kamu İktisadi Teşebbüsleri Komisyonu Üyesi
54 Mahmut Dindar Kamu İktisadi Teşebbüsleri Komisyonu Üyesi
55 Sinan Çiftyürek Tarım, Orman Ve Köyişleri Komisyonu Üyesi
56 Zülküf Uçar Adalet Komisyonu Üyesi
57 Pervin Buldan

Belediye başkanları değiştir

# İsim İl İlçe Belde
1 Hazal Aras Ağrı
2 Gülistan Sönük Batman
3 Mehmet Sıddık Akış Hakkari
4 Ahmet Türk Mardin
5 Sırrı Söylemez Muş
6 Cevdet Konak Tunceli
7 Abdullah Zeydan Van

Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi ve seçimler değiştir

Milletvekilliği seçimleri değiştir

Seçim Lider(ler) Seçim sonuçları Sandalye Hükûmet
Oy sayısı % ± # ±
2023 Çiğdem Kılıçgün Uçar
İbrahim Akın
4.803.922 8,82 (#5)   %2,88

(HDP olarak)

61 / 600
6   Muhalefet

Yerel seçimler değiştir

Seçim Lider Belediye Meclisleri Belediye Başkanlığı
Oy sayısı % ± Oy sayısı % # ±
2024 Tülay Hatimoğulları Oruç
Tuncer Bakırhan
2.646.124 5,80 (#5)   0,04

(HDP olarak)

2.625.588 5,70 (#4)
85 / 1.389
  60

Ayrıca bakınız değiştir

Kaynakça değiştir

  1. ^ "Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı". 24 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ "Madde 2 B bölümü" (PDF). 
  3. ^ "DEM Party is a Pro-Self-Government". 18 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2024. 
  4. ^ "Madde 2 D bölümü" (PDF). 
  5. ^ "DEM Party is Green". 18 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2024. 
  6. ^ "Madde 2 E bölümü" (PDF). 
  7. ^ "Madde 3 D bölümü" (PDF). 
  8. ^ "Madde 3 D bölümü" (PDF). 
  9. ^ "Madde 3 D bölümü" (PDF). 
  10. ^ a b "DEM Parti: Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi'nin yeni kısa adı". BBC News Türkçe. 11 Aralık 2023. 11 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2023. 
  11. ^ "4. Büyük Kongre Kararları, Faaliyet Raporu ve HEDEP Tüzüğü". yesilsolparti.org. 14 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023. 
  12. ^ "Tüzük". Yeşil Sol Parti. 22 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2023. 
  13. ^ "YEŞİL SOL PARTİ KURUMSAL KİMLİK KILAVUZU" (PDF). 8 Ekim 2022. 26 Mart 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2023. 
  14. ^ Üste, Rabia Bahar (1 Aralık 2015). "DOĞANIN SİYASET PARADİGMASI: YEŞİL SİYASET". Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi. 7 (2): 38-54. ISSN 1309-8012. 11 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2023. 
  15. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Aralık 2020. 
  16. ^ Duru, Bülent (26 Şubat 2014). "Türkiye'de Çevrenin Siyasallaşması:Yeşiller Partisi Deneyimi". Mülkiye Dergisi. 26 (236): 179-199. ISSN 1305-9971. 11 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2023. 
  17. ^ "Basın YGSP'nin kuruluşunu nasıl gördü". 26 Kasım 2012. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  18. ^ a b "Yeni Siyasetin adı kondu: Yeşiller ve Sol Gelecek". 2 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2023. 
  19. ^ "10 Şubat 2015 YSGP basın açıklaması". 15 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2015. 
  20. ^ a b Şarkı, Fırat (3 Nisan 2016). "Partimizin 2. Olağan Konferans/Kongere'si Ankara'da Gerçekleştirildi". Yeşil Sol Parti. 15 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023. 
  21. ^ "Yeşil Siyaset Platformu, YSGP'den ayrıldı - Yeşil Gazete". 27 Nisan 2016. 26 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2023. 
  22. ^ "Türkiye'de Yeşiller Partisi kuruldu, partinin ilkeleri ve hedefleri neler?". BBC News Türkçe. 23 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2023. 
  23. ^ Şen, Dilek (18 Ekim 2022). "Yeşil Sol Parti'nin logosu değişti | Parti Eş Sözcüsü İbrahim Akın: "Kapatılırsa, HDP seçeneksiz değil"". Medyascope. 15 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023. 
  24. ^ "Yeşil Sol Parti, HDP'nin parti üzerinden seçime girme ihtimaline nasıl bakıyor?". BBC News Türkçe. 14 Mart 2023. 14 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2023. 
  25. ^ "Emek ve Özgürlük İttifakı'nda tam uzlaşı sağlandı". 24 Mart 2023. 24 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2023. 
  26. ^ "YSK'dan EMEP açıklaması". Sözcü. 6 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2023. 
  27. ^ "Seçim Sonuçları - 2023 Cumhurbaşkanlığı Seçim Sonucu Ve Oy Oranları". www.sabah.com.tr. 7 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2023. 
  28. ^ "HEDEP: Yeşil Sol Parti adını değiştirdi, partinin eş başkanları Tülay Hatimoğulları Oruç ve Tuncer Bakırhan". BBC News Türkçe. 15 Ekim 2023. 17 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2023. 
  29. ^ "Yargıtay HEDEP ismini kabul etmedi". Ensonhaber. 23 Kasım 2023. 23 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023. 
  30. ^ "Yeşiller ve Sol'un yeni eşsözcüleri Sevil Turan ve Naci Sönmez - Yeşil Gazete". 1 Aralık 2013. 15 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023. 
  31. ^ @YesillerSol (1 Aralık 2018). "Yeşil Sol Parti 2. Olağan Büyük Kongresi Toplandı. Yapılan Eş Sözcü ve MYK seçimleri sonucunda Eylem Tuncaelli ve Sinan Tutal gelecek dönem partinin sözcülüğüne seçildi" (Tweet) – Twitter vasıtasıyla. 
  32. ^ "Yeşil Sol Parti 3. Olağan konferansını yaptı". 4 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023. 
  33. ^ "Yeşil Sol Parti olağanüstü kongresi: Birlikte kazanacağız". 16 Ekim 2022. 15 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023. 
  34. ^ "YSP'nin yeni ismi HEDEP oldu: Yeni eş genel başkanlar Tülay Hatimoğulları Oruç ve Tuncer Bakırhan". birgun.net. 15 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2023. 

Dış bağlantılar değiştir