Van Gogh'un resimlerinde ailesi

Van Gogh'un resimlerinde ailesi, Vincent van Gogh'un aile üyelerini resmettiği ya da onlar için yaptığı bir grup eseridir. Vincent 1881 yılında kendisi ile aynı ada sahip olan büyükbabasının ve kız kardeşi Wil'in portrelerini çizmiştir. Nuenen'de yaşarken, babasının 1885'te ölümünün sonrasında, onun anısına İncilli Natürmort tablosunu yapmıştır. Ayrıca 1884 ila 1885 yılları arasında yaptığı, ailesinin yaşadığı papaz evi, bahçesi ve kiliseyi konu alan çok sayıda resmi ve çizimi bulunur. Arles'te kariyerinin doruğunda iken annesinin portresini (Ressamın Annesinin Portresi), annesi ve kız kardeşinin resmini (Etten'deki Bahçenin Anısı) ve kız kardeşi Wil olduğu sanılan Roman Okuyucu tablolarını yapmıştır.

Etten'deki Bahçenin Anısı (Arles Kadınları)
Sanatçı Vincent van Gogh
Yıl 1888
Tür Tuval üzerine yağlı boya
Boyutlar 73,5 cm × 92,5 cm (289 in × 364 in)
Konum Ermitaj Müzesi, Sankt-Peterburg

Van Gogh Saint-Remy'de Saint-Paul Akıl Hastanesinde iken annesi ve kız kardeşine hediye ettiği çeşitli resimlerin yanı sıra, erkek kardeşi Theo ile eşi Johanna'nın Vincent adının verdikleri yeğeninin doğumunu kutlamak için Çiçek Açan Badem Ağacı tablosunu yapmıştır.

Vincent van Gogh (büyükbabası) değiştir

 
Vincent van Gogh, Vincent van Gogh'un Portresi, Ressamın Büyükbabası, 1881, Van Gogh Müzesi, Amsterdam

Vincent van Gogh'un büyükbabasının (d. 1789) adı da Vincent van Gogh'tur. Ressamın biyografisini ilk yazan yengesi Johanna van Gogh'a göre protestan bir rahip olan büyükbabası Mechelenli Johanna van der Vin ile Johannes van Gogh'un oğludur. Johanna van Gogh, Johannes'in "önce babası gibi altın sırma haddecisi olduğunu ancak sonra da İncil öğretmeni ve Lahey'de Kloosterkerk kilisesinde kâtip olduğunu" yazar. Johanna, Johannes van Gogh'un büyük babasını dikkate değer çalışmaları için çok sayıda ödül almış, görevine düşkün ve aydın bir kişi olarak tanımlar.[1] Heykeltıraş olan büyük amcasından kalan miras sayesinde büyükbabası Vincent van Gogh Leiden Üniversitesi'nde teoloji okumuştur. Eğitimini tamamladıktan ve Benschop'ta papazlık görevine atandıktan sonra 1810 yılında E. H. Vrydag ile evlenir.[1] Eşi Elisabeth 7 Mart 1857'de, Rahip Vincent van Gogh ise 1874'te ölmüştür.[2]

Van Gogh, 1881 yılının Temmuz ayında büyükbabasının portresini (Ressamın Büyükbabasının Portresi, F876) yapmıştır. Bu çalışması karakalem ve kahverengi mürekkeple, opak beyaz suluboya ile kahverengi kaplama boyayla yapılmıştır. Çizim Amsterdam'da Van Gogh Müzesi'nde bulunmaktadır.[3]

Annesi ve babası değiştir

Theodorus van Gogh değiştir

 
İncilli Natürmort, 1885, Van Gogh Müzesi, Amsterdam (F117)

Theodorus van Gogh 8 Şubat 1822 günü doğmuştur. On bir çocuklu ailenin altı erkek çocuğundan babası gibi papaz olan bir tek Theodorus'tur. Theodorus, 1849 yılında Utrecht Üniversitesi'nde teoloji bölümünden diplomasını aldıktan sonra Hollanda'nın Kuzey Brabant bölgesinde Groot-Zundert köyüne papaz olarak atanmıştır. Papazlığa, 1 Nisan 1849'da Zundert'te babası Vincent van Gogh tarafından kabul edilmiştir.[4] Theodorus van Gogh, Kalvenizm öğretisine bağlı Protestan Hollanda Reform Kilisesi'nin bir papazıydı.[5] 1851 Mayıs'ında Theodorus, babası kitap işinde olan Anna Cornelia Carbentus ile evlendi. Johanna van Gogh'a göre, Theodorus "bazılarının yakışıklı olarak nitelediği, canayakın bir karaktere ve mükemmel ruhanî özelliklere" sahip bir kişiydi.[2] Vincent van Gogh, babasının 1885 Mart ayında aniden ölümünden sonra, incilini tasvir eden İncilli Natürmort (F117) resmini yapmıştır. İncil, babasının inancını sembolize eder. İncilin sayfası Yeşaya kitabının 53. konusuna açık olarak resmedilmiştir. İncil'in önüne konmuş olan Émile Zola'nın "La Joie de vivre" (Türkçe: Yaşama Sevinci) adlı romanı dünyeviliği sembolize eder. Sönmüş olan mum ise muhtemelen hem babasının yaşamının hem de Vincent'ın inancının sönüşünü göstermektedir.[6]

Anna van Gogh değiştir

 
Ressamın Annesinin Portresi, Ekim 1888, Norton Simon Sanat Müzesi, Pasadena, Kaliforniya (F477)

Anna Cornelia Carbentus, 10 Eylül 1819'da Lahey'de doğmuştur. Babası, kraliyet için kitap ciltçisi olarak çalışan Willem Carbentus'tur. Küçük kız kardeşi Cornelia, Theodorus'un erkek kardeşi sanat simsarı Vincent van Gogh (ressamın Cent amcası) ile, büyük kız kardeşi de Stricker adlı bir din adamıyla evlenmiştir.[7] Dinine bağlı olan Anna, rahip olan eşine görevinde de yardımcı olmuştur.[7] Sanattan zevk alan ve "bitki ve çiçek çizimleri ile doldurduğu defterleri olan"[8] Anna, Hendrik van de Sande Bakhuyzen'den resim dersi almıştır. Eşi ve üç büyük oğlundan daha uzun süre yaşamış olan Anna yine de "enerji ve maneviyatını koruyarak kederini ender görülen bir cesaretle karşılamıştır."[7]

Ressamın Annesinin Portresi (F477) tablosu annesinin siyah-beyaz bir fotoğrafından yapılmıştır. Resimde Vincent'ın annesi, yeşil bir arka plan önünde, dikkatli ve gururlu duran, saygıdeğer bir orta sınıf kadını olarak görülür.[9]

Van Gogh Etten'deki Bahçenin Anısı (F496) tablosunu yatak odasına asmak için yapmıştır. Resimde yaşlı kadını annesi, ekose şallı kadını da kız kardeşi Wil olarak tahayyül etmiştir. Kardeşi Wil'e yazdığı bir mektubunda "sizi Dickens romanlarındaki gibi tahayyül ettim" diye belirtmiştir. Wil, resimde annesinin hemen arkasındadır. Onların arkasında, eğilmiş olarak bahçede çalışan bir kadın daha vardır. Ana-kız, resmin sol kısmını doldurur ve sahneden çıkarken görülürler.[10] Vincent van Gogh, kız kardeşine yazdığı mektupta tabloyu şöyle tarif eder:

"Yürüyüşe çıkmış iki hanımefendiden genç olanı yeşil ve turuncu ekose şal takmıştır ve kırmızı bir şemsiye taşır. Yaşlı hanımefendi ise neredeyse siyah, mor bir şal taşır. Ama bazıları limon sarısı, diğerleri karışık beyaz ve pembe renkli yıldız çiçekleri bu koyu renkli figürün üzerinde bir renk patlaması gibi. Arkalarında birkaç sedir çalılıkları ile zümrüt yeşili selviler var. Selvilerin arkasında çevresi küçük beyaz çiçeklerle çevrilmiş, soluk yeşil ve kırmızı lahana tarlası görülür. Toprak yol ham turuncu renginde; kızıl sardunyaların olduğu iki çiçek yatağı yemyeşil yapraklıdır. Sonra da, orta düzlemde, mavi elbiseli bir hizmetçi beyaz, pembe, sarı ve nar kırmızısı bitkileri düzenlemektedir."


"İşte böyle. Biliyorum buna benzerlik denemez ama benim için bahçenin şiirsel karakterini ve üslûbunu hissettiğim gibi anlatıyor. Yine de, varsayalım ki yürüyüşe çıkan o iki hanımefendi annem ile sensin; varsayalım ki hiçbir benzerlik, tamamen adi ve aldatıcı hiçbir benzerlik olmasın- yine de kastî renk seçimi, koyu mor rengin üzerinde yıldız çiçeklerinin parlak limon sarısı renk lekesi bana annemin kişiliğini hatırlatıyor."

"Turuncu ve yeşil ekose şallı figür selvinin koyu yeşili üzerinde öne çıkıyor ve kırmızı şemsiyesi ile daha da kontrast oluşturuyor - bu figür bana senin, Dickens romanlarında olduğu gibi kabaca simgeleyen bir figür izlenimini veriyor."[11]

Vincent kariyerinin doruğuna yükseldikçe değer verdiği resimlerini ailesine hediye etmekten hoşlanmıştır. "Büyük çiçek buketleri, mor renkli irisler, büyük gül buketleri," annesine gitmiştir.[12] Bir başka örnek ise kız kardeşi ve annesi için yapılan zeytin toplayan kadınları tasvir eden "en azimli ve stilize üç resim"dir.[13][14]

Ailesi değiştir

 
Theodorus ve Anna van Gogh'un ailesi, alt sırada soldan itibaren Vincent, Anna, Theo, Elizabeth, Wilhelmien ve Cornelius

Anna ve Theodorus, kendilerini hizmet verdikleri cemaate vakfetmişlerdi ve davranışları Theodorus'un pazar vaazlarını gönülden uyguladıklarını gösteriyordu.[15] Vincent'ın hem annesi hem de babası Tanrı'nın her zaman kendileri kollayıp koruduğuna inanıyor ve çocuklarını da doğada, örneğin bulutların şekillerinde ya da günbatımının farklı renklerinde, Tanrı'nın varlığını aramalarına teşvik ediyorlardı.[15]

Vincent, 1889'da şöyle yazmıştır: "Diğer konularda ne düşünürsem düşüneyim, babamızın ve annemizin evliliği örnek alınacak bir evlilikti."[16]

Vincent van Gogh değiştir

Vincent van Gogh 30 Mart 1853'te, Anna ile Theodorus'un ölü doğan ve adı Vincent olan ilk çocuklarının doğumunda tam bir yıl sonra doğmuştur. Çocukken hayvanlardan ve çiçeklerden hoşlanırdı. Güçlü, enerjik ve sağlam iradeli bir yapısı vardı. Dışarıda oynamayı seven Vincent kardeşleri için oyunlar uydururdu ve bir keresinde bahçenin en güzel gül ağacını hediye olarak almıştı. Birkaç kere resime olan yatkınlığını gösterse de ebeveyni tarafından takdir edildikten sonra bu resimleri yok etmiştir. Yerel okula gitti ama burada köylü çocukları ile olan ilişkileri onu zorladı. Aile büyüdükçe alınan mürebbiye çocuklara papa evinde ders verdi.[7]

On bir yaşında iken yakınlarda bir yatılı okula gönderilmesi Vincent'ın hayatı boyunca kendini bir sürgün gibi hissetmesine neden oldu.[8] Van Gogh erginliğe eriştikçe bu ayrılık duygusu daha da derinleşti. Sanat simsarlığında ve rahiplikte başarılı olamayınca ressam olmaya karar verdi. Aile üyeleri Vincent'a farklı işler yapmasını önerdikçe aralarındaki uçurum daha da büyüdü. Daha da ötesi Vincent'ın giyim tarzı, davranışları ve sıra dışı aşk hayatı aile için rahatsızlık veriyor ve utanç kaynağı oluyordu.[17] 1881 yılına gelindiğinde örgütlü din yaklaşımını çok sınırlayıcı bulan Vincent ailesinden çok farklı bir dünya görüşüne sahipti. Kardeşi Theo'ya şöyle yazmıştır: "Babamızın ve Annemizin Tanrı, insanlar, ahlâk ve erdem hakkındaki vaaz ve ideallerini saçma buluyorum."[18]

Theo van Gogh değiştir

Theo van Gogh, ağabeyi Vincent'tan dört yıl sonra 1 Mayıs 1857'de Groot Zundert'de doğdu.[19] Ağabeyinden daha narin ve zayıftı ancak Vincent ile aynı kızıl saç, açık ten ve açık mavi gözlere sahipti.[7] Theo ile Vincent 1872'de mektuplaşmaya başladılar ve 18 yıl boyunca Vincent Theo'ya çoğunun içinde eskizler olan 668 mektup yazdı. Theo, Vincent'ın ressam olarak gelişmesinde en önemli duygusal ve finansal kaynağı olmuştur. Paris'te bir resim galerisini yöneten ve modern sanat akımları konusunda bilgi sahibi olan Theo Vincent'a tavsiyelerde bulunmuştur. Theo Johanna Bonger ile evlenmiş ve çiftin adını Vincent koydukları bir erkek çocukları olmuştur. Theo, Vincent’ın 25 Ocak 1891'de ölümünden altı ay sonra ölmüştür.[19]

Van Gogh Müzesi, genel olarak otoportre olarak görülemn bir tablonun aslında Vincent'ın kardeşi Theo'nun portresi olduğunu kabul etmektedir. Müze, Theo van Gogh'un Portresi (F294) tablosunun "mavi geri plan üzerinde sarı hasır şapkanın etkisinde ve ceket, papyon ile geri plandaki renk değişimlerinde görüleceği gibi renklerle deneme yapmak için yapıldığını" belirtir.[20] "Stranger on the Earth: A Psychological Biography of Vincent van Gogh" adlı kitabın yazarı Albert J. Lubin ise Vincent'ın kardeşi Theo'nun portresini yapmadığını iddia eder.[21]

Bu tablonun yanında Vincent'ın yine 1887'de yaptığı bir otoportrelerinden biri (F296) yer alır.

Vincent, Theo ile eşinin oğullarının doğumunu kutlamak için, badem ağacının çiçeklerinde yeni yaşamı sembolize eden Çiçek Açan Badem Ağacı tablosunu yaptı.[22] Vincent, annesine yazdığı mektupta Theo ve Jo'nun bebeklerinin doğumu hakkında şöyle yazmıştır:

"Haber geldiğinde ne kadar mutlu oldum... Çocuğa benim adım yerine, şu sıralar çok düşündüğüm babamızın adını vermesini daha çok tercih ederdim; ama artık adı verildikten sonra hemen onun için, yatak odasına asmaları için mavi bir gökyüzü önünde büyük beyaz badem ağacı çiçeklerini gösteren bir tablo yapmaya başladım."[23]

Tabloda kullanılan parlak renkler Arles'te yaptığı resimlerde kullandığı renkleri ve Vincent'ın natürmort tarzını dönüştürdüğü eserlerini yansıtır.[24]

Wil van Gogh değiştir

Wilhelmein, kısaca Wil Vincent'ın en küçük kız kardeşiydi ve 1862'de doğmuştu. Ebeveyninin yanında yaşayan Wil, babası öldükten sonra da annesi ile birlikte yaşamaya devam etmiştir. Kimi zaman mürebbiye, kimi zaman özel hemşire, bazen sosyal gönüllü bazen de din öğretmeniydi. Yazar olmaya hevesleniyordu ve Paris'ten sanat ve kültürel oluşumlar hakkında haber almaktan çok heyecanlanıyordu. Van Gogh ve Wil edebiyat ve sanat hakkında, Vincent'ın kardeşi Theo, Émile Bernard ve Paul Gauguin ile yazıştığı gibi mektuplaşmışlardır.[25]

Roman Okuyucu tablosu Vincent'ın kız kardeşini andırır.[10] Vincent, Wil'e yazdığı bir mektupta tablodan şöyle bahseder: "'Une Liseuse de Romans', gür saçı çok siyah, yeşil bir şal, kollarının kenarı şarap tortusu renginde, etek siyah, geri plan tamamen sarı, kitap raflarında kitaplar. Elinde sarı bir kitap tutuyor."[11] Bu tablo, Vincent'ın annesi ve Wil'i resmettiği "fantazi" resmi Etten'deki Bahçenin Anısından hemen sonra yapılmıştır.[10]

Vincent, kız kardeşinin "Willemina Jacoba ('Willemien') van Gogh Portresi" (F849) resmini karakalem olarak Temmuz 1881'de yaptı. Bu resim Hollanda'nın Otterlo şehrinde bulunan Kroller-Muller Müzesindedir.[26] Bu resmin Wil'in muhtemel bir portresi olabileceğine dair görüşler de vardır.[27]

1888 yılında Vincent yaşgünü hediyesi olarak Wil'e iki resmini verdi. Bunlardan biri "senin için küçük bir kitap etüdü" dediği Bardakta Çiçek Açmış Badem Dalı ve Kitap tablosudur. İkincisi ise "biraz daha büyük bir ölçekte, bir çiçek, pembe, yeşil ve parlak kırmızı ciltli kitaplar, bunlar benim Paris romanları setim" olarak tarif ettiği Fransız Romanları ve Güllü Natürmort tablosudur.[28]

1889 yazında, kız kardeşi Wil'in ricası üzerine Vincent Selvili Buğday Tarlası resminin küçük versiyonlarını yaptı.[29]

Anna, Elizabeth ve Cornelius değiştir

Vincent'ın Elizabeth ve en küçük erkek kardeşi Cornelius ile yakın bir ilişkisi olmamıştır.

Anna, Vincent ile 1874-5 yıllarında Londra'da birlikte yaşamıştır. Başlangıçta yakın olan ilişkileri zamanla kötüleşmiştir; 1875 Nisan'ında Anna Vincent'ın davranışları hakkında Theo'ya şöyle yazmıştır: "İnsanlar hakkında illüzyonları olduğuna ve onları tanımadan önce haklarında karar verdiğine inanıyorum, ve sonra onların gerçekten nasıl olduklarını öğrenip kafasında kurduğu fikre uymadıklarını görünce öyle hayal kırıklığına düşüyor ki onları solmuş bir demet çiçek gibi atıveriyor, öyle ki o demetin içinde henüz solmamış ve biraz ihtimamla yeniden canlanabilecek çiçekler olup olmadığına bile bakmadan."[30] Anna 1878 Ağustos ayında Joan Marius van Houten ile evlendi. Vincent evlenme merasimine katıldı ama kız kardeşi ile arası soğuk kaldı; Anna onun kayıtsız kalmasından şikayet ederek Vincent'ı "tahta aslan" olarak tanımlamıştır.[31] Babalarının 1885'te ölümünden sonra ikisi daha da yabancılaşmıştır.

Anton Mauve değiştir

Anton Mauve, Vincent'ın kuzeni Ariëtte (Jet) Sophia Jeannette Carbentus ile evliydi[32] ve ressam üzerinde büyük bir etkisi olmuştur. Vincent'ın günümüze gelebilmiş mektuplarının 152'sinde doğrudan kendisinden bahsedilmiştir. Vincent, 18812in sonunda Mauve'un atölyesinde üç hafta çalıştı ve bu sırada Mauve'un yol göstermesiyle ilk resim deneylerini, önceleri yağlı boya sonraki yılda suluboya olarak yaptı. Önceden karakalem çizim çalışmalarına yoğunlaşmıştı. Mauve ona destek olmaya devam ederek bir atölye kiralaması için para da ödünç verdi[33] ancak daha sonra ilişkileri soğuklaştı ve bazı mektuplarına cevap yazmadı.[34]

Vincent kardeşi Theo'ya yazdığı 7 Mayıs 1882 tarihli mektubunda[35] Mauve'un "çok üzücü bir konuşma"da artık ilişkilerinin "tamamen bittiğini" söylediğini ve Vincent'ın ahlâksız bir karaktere sahip olduğunu eklediğini yazmıştır. Vincent mektubunda üzüntüsünü anlatmaya devam eder ve arkadaş olduğu hâmile hayat kadını Clasina (Sien) Maria Hoornik ile ilişkisini savunmaya başlar.

Papaz evi ve kilise değiştir

 
Nuenen Reform Kilisesi'nden Çıkan Cemaat, 1884, Van Gogh Müzesi, Amsterdam (F25)

Vincent'ın babası 1882 yılında Hollanda'nın Kuzey Brabant eyaletinde bulunan Nuenen'in papazı oldu. Birkaç aydır Drenthe'de kalan Vincent Aralık 1883'te ailesi ile yaşamak için geldiği Nuenen'de 1885 Mayıs ayına kadar kaldı. Evin arka kısmında bulunan çamaşırlığı atölye olarak kullandı. Babasının Theo'ya yazdığı bir mektupta atölyeden şöyle bahseder: "Çok da uygun olduğunu düşünmüyoruz ama odaya uygun bir soba da kurdurduk...Daha büyük bir pencere de yapmayı istedim ama o istemiyor."[36]

İki katlı basit bir taş bina olan papaz evi Nuenen'in ana caddesindeydi. İkinci kattan Vincent, eski bir kilise kulesi de dahil olmak üzere çok güzel bir manzaraya sahipti. Çamaşırlık atölyesi olmuştu. Vincent yüksek bir duvarla çevrilmiş olan, içinde ördekler için bir gölet, patikalar, şimşir çalılar, sebze ve meyveler için ayrı yerleri olan bahçenin değişik mevsimlerde görünüşünü resmetmiştir.[37]

Nuenen Reform Kilisesi'nden Çıkan Cemaat (F25) tablosunu kilisenin papazlığını 1882'den beri yapan babası ve annesi için 1884'in başlarında yaptı. Vincent'ın annesi Anna van Gogh'un o sırada kalça kemiği kırığı iyileşme safhasındaydı.[38] Vincent kardeşi Theo'ya şöyle yazmıştır: "Zor durumunu göz önüne alınca, annemin moralinin yerinde olduğunu söylemekten gurur duyuyorum. Ve ufak şeylerden eğleniyor. Geçen gün onun için çalılı ve ağaçlı küçük bir kilise resmi yaptım." Mektupta önünde elinde bir kürek tutan bir köylü de duran bir kilise resmi eskizi de vardır.[39] Resmin X ışınları ile yapılan incelemesinde Vincent'ın kilise cemaatini ve sonbahar yapraklarını daha önceden yapraksız olan ağaçlara sonra dan ekleyerek resmi daha da renklendirdiği görülür. Değişiklikler muhtemelen 1885 sonbaharından önce yapılmamıştır. Vincent, resme yas tutan kadın figürü ile cemaati annesi için babasının ölümünden sonra eklemiş olması muhtemeldir. Resim 7 Aralık 2002'de Van Gogh Müzesinden çalındı.[38] Resim Eylül 2016'da İtalya'nın Napoli şehrinde ele geçirildi.[40]

Kar Altında Nuenen'de Rahip Evinin Bahçesi (F194) tablosunda Vincent'ın bahçesinde kar altında yol açan bir işçi resmedilir. Ağaçlarda kalmış birkaç kızıl yaprağın dışında yapraksız ağaçlar ve kapalı bir gökyüzü ile kış manzarası tasvir edilmiştir. Vincent Theo'ya: "Köylülerin yaşamı ve ölümü sonsuza kadar aynı kalıyor, köylüler kilisenin bahçesindeki otlar ve çiçekler gibi solup gidiyorlar" diye yazmıştır. Norton Simon Müzesinin bildirdiğine göre bu resmin X ışınları ile yapılan analizinde tuvalin üzerinde, resmin altında çıkrığı ile çalışan bir köylü kadın resmi vardır.[41]

Kaynakça değiştir

Özel değiştir

  1. ^ a b Johanna Gesina van Gogh - Bonger, Vincent's sister in law (2011). "Memoir of Vincent van Gogh". Van Gogh Paintings. Van Gogh Gallery. 19 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2011. 
  2. ^ a b Hulsker 1990, s. 6.
  3. ^ "Portrait of Vincent van Gogh, the Artist's Grandfather". Van Gogh Paintings. Van Gogh Gallery. 2011. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2011. 
  4. ^ Hulsker 1990, s. 6, 8.
  5. ^ "Dutch Reformed Church". Permanent Collection. Van Gogh Museum. 2005–2011. 3 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2017. 
  6. ^ "Symbolism". Permanent Collection. Van Gogh Museum. 2005–2011. 18 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2011. 
  7. ^ a b c d e Johanna Gesina van Gogh - Bonger, Vincent's sister in law (2011). "Memoir of Vincent van Gogh, page 2". Van Gogh Paintings. Van Gogh Gallery. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2011. 
  8. ^ a b Greenberg & Jordan 2001, s. PT10.
  9. ^ "Portrait of the Artist's Mother, October 1888". Collection. Norton Simon Museum of Art. 2002–2011. 24 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2011. 
  10. ^ a b c Zemel 1997, s. 128.
  11. ^ a b Harrison, R, (Ed.) (2011). "Vincent van Gogh. Letter to Wilhelmina van Gogh. Written c. 16 November 1888 in Arles". Van Gogh Letters. WebExhibits. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2011. 
  12. ^ Mancoff 1999, s. 28.
  13. ^ "Women Picking Olives". Collection. The Metropolitan Museum of Art. 2000–2011. 5 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2011. 
  14. ^ Leeuw 1997.
  15. ^ a b Silverman 2000, s. 147-148.
  16. ^ Harrison, R, (Ed.) (2011). "Letter from Vincent van Gogh to Theo van Gogh, Arles, 22 or 23 January 1889". Van Gogh Letters. WebExhibits. 24 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2011. 
  17. ^ Gayford 2008, s. 124-127.
  18. ^ Harrison, R, (Ed.) (2011). "Letter from Vincent van Gogh to Theo van Gogh, Etten, c. 21 December 1881". Van Gogh Letters. WebExhibits. 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2011. 
  19. ^ a b Crispino 2008, s. 20.
  20. ^ a b "Portrait of Theo van Gogh, 1887". Permanent Collection. Van Gogh Museum. 2005–2011. 25 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2011. 
  21. ^ Lubin 1996, s. 236.
  22. ^ "Almond Blossom, 1890". Permanent Collection. Van Gogh Museum. 2005–2011. 31 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2011. 
  23. ^ Harrison, R, (Ed.) (2011). "Vincent van Gogh. Letter to His Mother. Written c. 20 February 1890 in Saint-Rémy". Van Gogh Letters. WebExhibits. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2011. 
  24. ^ Ross 2008, s. 52.
  25. ^ Zemel 1997, s. 125-126.
  26. ^ "Portrait of Willemina Jacoba ('Willemien') van Gogh". Collection. Kroller-Muller Museum. 5 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2011. 
  27. ^ "Portrait possibly of Willemien van Gogh". Van Gogh Paintings. Van Gogh Gallery. 2011. 24 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2011. 
  28. ^ Harrison, R, (Ed.) (2011). "Vincent van Gogh. Letter to Wilhelmina van Gogh. Written 30 March 1888 in Arles". Van Gogh Letters. WebExhibits. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2011. 
  29. ^ Pickvance 1986, s. 132-133.
  30. ^ "Letter 33 Notes". 28 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2017. 
  31. ^ "Letter 147 Notes". 18 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2017. 
  32. ^ "Family tree of Vincent Van Gogh" (PDF). 24 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Şubat 2017. 
  33. ^ "Letter 196". Vincent van Gogh. The Letters. Amsterdam: Van Gogh Müzesi. 29 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2017. 
  34. ^ Tralbaut 1981, s. 96–103.
  35. ^ "Letter 224". Vincent van Gogh. The Letters. Amsterdam: Van Gogh Müzesi. 12 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2017. 
  36. ^ "The Vicarage at Nuenen, 1885". Permanent Collection. Van Gogh Müzesi. 2005–2011. 15 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2011. 
  37. ^ Fell 2005, s. 56.
  38. ^ a b "Congregation Leaving the Reformed Church in Nuenen, 1884". Permanent Collection. Van Gogh Museum. 2005–2011. 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2011. 
  39. ^ "Vincent van Gogh. Letter to Theo van Gogh. Written c. 24 January 1884 in Nuenen". Van Gogh Paintings. Van Gogh Gallery. 2011. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2011. 
  40. ^ "Twee gestolen schilderijen Van Gogh na veertien jaar teruggevonden 22 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." (Felemenkçe), de Volkskrant, 2016.
  41. ^ "Winter (The Vicarage Garden under Snow)". Collections. Norton Simon Museum. 2002–2011. 6 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2011. 

Genel değiştir