Vikipedi

Vikipedi:Adil kullanım hakkında

(Vikipedi:AKH sayfasından yönlendirildi)

Amerika Birleşik Devletleri Telif Hakları Yasası'nda ve Dünya çapındaki diğer devletlerin yasalarında bulunan ve adil kullanım olarak adlandırılan hak, olası telif hakkı ihlali suçlamalarına ve sınırlamalarına karşı bir savunma mekanizması olarak da kullanılabilmektedir. Türkiye'de adil kullanım, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nun (kısaca FSEK) 33'üncü maddesinde belirtildiği özere Temsilî serbestîsi (eski adıyla maksadı haklı kullanım) olarak geçmektedir. Yasanın 33, 34, 35 ve 38'inci maddelerinde bu tür durumlar açıklanmıştır. Örneğin 33'ncü maddede "Yayımlanmış bir eserin; tüm eğitim ve öğretim kurumlarında, yüz yüze eğitim ve öğretim maksadıyla doğrudan veya dolaylı kâr amacı gütmeksizin temsili, eser sahibinin ve eserin adının mutat şekilde açıklanması şartıyla serbesttir" açıklaması bulunmaktadır. Kâr amacı gütmeden yapılacak temsiller, yalnızca yüz yüze eğitim ve öğretim maksadıyla sınırlandırılmıştır. Bu doğrultuda:

Bu sayfa Vikipedi'de adil kullanım ile ilgili olarak ortaya çıkan bazı yanlış anlaşılmaların çözümlenmesi amacıyla yazılmıştır. Burada yalnızca adil kullanımının Vikipedi için neden gerekli olmadığı savunulmamıştır. Fakat bu sayfada, adil kullanımın Vikipedi projesine yarardan çok zarar vereceği üzerine değerlendirmeler yapıldığını da itiraf etmek gerekmektedir. Türkçe Vikipedi'de 2013 yılında adil kullanımın kaldırılması amacıyla yapılan tartışma sonucunda, adil kullanım uygulamasını aynı isimle ve aynı şekilde devam edilmesine karar verilmiştir.

Vikipedi'de adil kullanımın kısa tarihçesi değiştir

Amerika Birleşik Devletleri'nde Vikipedi (İngilizce Vikipedi) ilk kurulduğu zaman sunucular orada bulunduğundan dolayı ABD yasaları rehber olarak kabul edildi. Ardından özellikle meslek sahipleri lisanslı görüntüleri yararlı olan ve bilgilendirme amaçlı makalelerde adil kullanım statüsü altında kullanmaya başladılar. Adil kullanımın kötüye kullanılmasını önlemek için görüntülerden faydalanmanın nasıl olacağı yönünde politikalar oluşturdular. Aslında bu kurallar, görüntülerin kullanılmasının herhangi bir yasallığını garanti etmiyor ve bir savunma mekanizması gibi işlem görüyordu. Ancak Vikipedi'nin çoğu kimse tarafından başarısı garipsenen bir deney olduğu düşüncesi unutulmamalıdır. Bir fikir olarak ortaya atılan bu politika gereği görüntüler, yalnızca makaleleri anlatmak için kullanılıyor ve bunların ücretsiz olan görüntülerle değiştirilmesi gerekiyordu. Ancak bu amaca ulaşılamadı. Günümüzde İngilizce Vikipedi'de çok sayıda adil kullanım görüntüsü barındırılmakta ve kullanılmaktadır.

Diğer dillerdeki Vikipedi sürümleri oluşturulmaya başlandığında adil kullanım politikası da dahil olmak üzere İngilizce Vikipedi'de bulunan tüm politika ve yönergeler, bu yeni dil sürümlerine başvuru kaynağı gibi görülüp kopyalandı. Kısa sürede yasallığı ve uyumluluğu konusunda şüpheler bulunan tüm medya dosyaları, projenin özgür ruhu ile bağdaştırıldı. Ancak bazı büyük Vikipedi dil sürümleri, belli bir şekilde kullanımı özgür olmayan bu medya dosyalarını kullanmama ve tümünü silme kararı aldı.

Adil Kullanıma Hayır tartışmasının başlangıç alanı olan İspanyolca Vikipedi'yi örnek olarak ele alırsak burada adil kullanım görüntülerinin kullanılmaması yönünde oylama yapıldı ve bu oylama, daha fazla adil kullanım görüntülerinin yüklenmemesi için koruyucu önlem oldu. Çünkü diğer Vikipedi toplulukları, avukatları aracılığıyla bu durumu endişe verici olarak değerlendirmişlerdi.

2004 yılı Eylül ayında Wikimedia Vakfı, Wikimedia Commons adıyla bir proje başlattı. Projenin amacı, her zaman özgür lisans altında tüm Wikimedia kardeş projelerinde kullanılabilecek çok sayıda resim ve multimedya dosyasını bir arada barındırmaktı. Proje, diğer Wikimedia kardeş projeleri arasında en hızlı büyüyen proje oldu ve büyük başarı kazandı.

Projeye kısa sürede 10.000.000'u aşkın medya eklendiğinden dolayı birçok kişi, artık adil kullanım görüntülerine ihtiyaç kalmadığını belirtiyordu. Zaten Wikimedia Commons'a bir medya eklemek, her zaman yerel dildeki Vikipedi sürümüne adil kullanım dosyası eklemekten çok daha kolaydı. Biz artık bugün, adil kullanım görüntülerinin kullanımının artı ve eksi yönlerini çok daha iyi bilir durumdayız. Ne yazık ki konunun karmaşıklığı ve yanlış anlaşılmalar ile bazı Vikipedi dil sürümlerinin adil kullanım görüntülerini kullanmamayı reddetmemesi, bazı Vikipedistler (özellikle yeni başlayanlar) için şüphe uyandırıcı olmakta ve kullanılmamasına karşı çıkmalarına sebep olmaktadır. Diğer yandan birçok Vikipedist, adil kullanım uygulamasını sorgulayarak birçok dilde yapılan oylamalarda bu uygulamanın kaldırılmasını ve tüm adil kullanım dosyalarının silinmesini önerdi.

Türkçe internette adil kullanım konusunda karışıklık değiştir

Türkçe internette adil kullanım çoğunlukla, Türkiye'de bir İnternet Servis Sağlayıcı (ISS) olan TTNET Anonim Şirketi'nin sağladığı internet için kullanıcılarına uyguladığı kotaya Adil Kullanım Uygulaması ya da Noktası [1] adını vermesinden dolayı karışıklık oluşturmaktadır. Bu sorun, Vikipedi'de Adil Kullanım hakkındaki bu deneme sayfası sonrasında, Türkçe Vikipedi'de 2013 yılında yapılan tartışmanın ardından durumun Vikimedya Vakfı'nda bulunan avukatın incelemeleri sırasında da yaşanmıştır. (Bkz. meta:Wikilegal/Turkish Wikipedia and Non-Free Content)

Adil kullanım hakkında sorular ve bazı bilgiler değiştir

Adil kullanım yasal mı? değiştir

Hayır, görüntüler sahibinin izni olmadan kopyalanamaz ve kullanılamaz.

Adil kullanım, yalnızca bazı ülkelerin yasalarında bulunmaktadır. Diğer ülkelerde ise buna benzer olarak eserin özgür kullanımı için üretildiği tarihten itibaren belirli bir süre geçmesi gereklidir. Adil kullanım görüntüleri ancak yasalarda belirtilen belirli gerekçeler ile kullanılabilir. Eğer ülkenizdeki yasada bu konuda bir izin bulunmuyorsa adil kullanım gerekçeleri ile Vikipedi'ye yükleyeceğiniz görüntüler, ülke yasalarına göre suç oluşturabilir ve telif hakkı ihlâli suçlaması ile karşı karşıya kalabilirsiniz. Eğer Amerikalı olsaydınız; adil kullanım sınırlamaları her duruma göre değişiklik gösterdiğinden dolayı bu ülkede bile bir belirsizlik ile karşılaşırdınız.

Birisi adil kullanım için dava açabilir mi? değiştir

Bazen sunucuların konumları bu tür davalarda argüman olarak kullanılmasına rağmen, aslında bağlantıyı sağlayan sunuculara veya vakfa uygulanabilecek yasal argümanlar bulunmaktadır. Egemen her devlet vatandaşlarında ilgili sorun hakkında bilgi talep etme hakkı verir. Bu ihlâl hakkı talebi (telif hakkı ihlali), ülkede veya ilgili yasalarla bağlantılı olan ülkelerde faaliyet gösteren diğer milletlerden sorumlu gerçek ve tüzel kişiler (Wikimedia Foundation gibi) hakkında yapılabilir. Yasal sorumluluk her ne kadar projeye ait olsa da ihlal için işbirliği ve kişisel bilgilere erişim amacıyla izin istekleri proje sorumlusu tarafından zorunlu ve yasal olarak yerine getirilir.

Ayrıca Vikipedi'nin yalnızca bir Web sitesi olmaktan, çok daha fazlası olduğunu unutmayın. Vikipedi'ye eklenen içerik, CC-BY-SA lisansına uygun olarak dileyen herkes tarafından ücretli veya ücretsiz şekilde kaynak gösterilerek dilenen şekilde kullanılabilir. Vikipedi'de bulunan içerik eğer yasal değilse bu durumdan içerikten faydalanan da ayrıca etkilenebilir. Bu nedenle Vikipedi'nin ayrıca etkilenebilecek diğer Web siteleri, eğitim kurumları, dergiler ve STK'lar gibi yerleri düşünmek gibi ahlakî sorumluluğu bulunmaktadır.

Eğitim amaçlı kullanımda durum nedir? değiştir

Adil kullanım görüntüleri yalnızca Vikipedi'de gösterim amaçlı değildir. Vikipedi'deki içeriği eğitim amacıyla veya bunun dışında başka amaçlarla belirtilen lisanslar altında lisansa uygun olarak kullanmak tamamen yasaldır. Bu içerik bağımsız şekilde indirilebilir, kopyalanabilir ve atıfta bulunarak kullanılabilir. Burada açıklanan bilgiler, özgür olmayan ve Vikipedi makalelerinde kullanılan adil kullanım dosyaları hakkındadır. Bu adil kullanım görüntüleri, Vikipedi'nin "özgür ansiklopedi" tanımını karşılayacak şekilde kullanılamadığından kullanım özgürlüğünü kısıtlar.

İngilizce Vikipedi'de kullanılıyor. Burada da kullanılabilir değiştir

Türkçe Vikipedi'de hâlen adil kullanım dosyaları, Adil Kullanım Politikası ve adil kullanım yönergesinde belirtilen hususlar doğrultusunda kullanılmaya devam edilmektedir. Bu konuda devam eden bir tartışma yapılmış ve adil kullanımın uygulamasının devamına karar verilmiştir. Tartışma, ABD'nin Muafiyet Prensip Politikası'nın (EDP, İng. İngilizce: Exemption Doctrine Policy) Türkiye Cumhuriyeti yasaları ve özellikle 5846 sayılı FSEK ile uyumsuz olması doğrultusunda ilerlemektedir.

Adil kullanım dosyalarının İngilizce Vikipedi'de hâlen kullanılıyor olmasının temel nedeni, politikanın Vikipedi'nin İngilizce dil sürümünde çalışanlar tarafından başlatılması ve bu çalışanların çoğunun ABD uyruklu olması nedeniyledir. ABD, İsrail ile birlikte yasalarında adil kullanımı esas almışlardır. Ayrıca proje, başlangıcının ardından çok başarılı olmuştur. Böylece ansiklopedik yararlılığın artması için mümkün olan tüm kaynakların kullanılması gerektiğine diğer hususların bu yararlılığı sınırlandıracağına inanıyorlardı. Ancak Vikipedi, şu anda kendisine has bâzı yoğun özellikleri bulunan uluslararası bir proje hâlini almıştır.

Günümüzde örneğin İspanya ve Hollanda Vikipedi'leri başta olmak üzere bazı Vikipedi dil sürümlerinde adil kullanım geçerli değildir ve kullanılmaz. Çünkü bu dil sürümlerine katkıda bulunan Vikipedistler, Amerika Birleşik Devletleri vatandaşı değillerdir ve ABD'de yaşamamaktadırlar. Bu Vikipedistlerin ülkelerinde adil kullanıma uygun mevzuat yoktur.

Peki, Türkiye'de durum nedir? değiştir

Türkiye'de 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, Edebî ve sanatsal eserlerin korunmasına dair Bern Konvansiyonu'na dayalı olarak çıkarılmıştır. ABD, kendi telif hakkı yasasında bulunan EDP, yani adil kullanım nedeniyle bu sözleşmeye önce üye olmamış, ama yasal olarak düzenlemeleri yaptıktan sonra 1 Mart 1989 yılında sözleşmeyi kabul ederek konvansiyona dahil olmuştur. Türkiye ise Telif Hakları Genel Müdürlüğü sayfasında yazdığına göre 1995 yılında sözleşmeyi imzalamıştır. Bern Sözleşmesi'ne taraf olmak için Buenos Aires Sözleşmesi'ne üye olan ve imza atan son devlet Nikaragua'dır. Nikaragua'nın 23 Ağustos 2000 tarihinde üye olması nedeniyle artık Tüm hakları saklıdır gibi ibarelerin kullanılmasına gerek kalmamıştır ve önerilmemektedir. Bu tarihten, yani 23 Ağustos 2000'den itibaren yalnızca telif hakları anlaşması veya Hakk-ı Telif Kanunu olarak adlandırılan Buenos Aires Konvansiyonu üyesi olan bir ülke vatandaşı, özgün içeriğe ait telif hakkına herhangi bir resmî belge olmaksızın ülkesi Bern anlaşması üyesi olduğundan dolayı sahiptir.

Türkiye, Bern Sözleşmesi'ne üye olduğundan dolayı gerekli yasal düzenlemesi bulunmadığından adil kullanım dosyaları, ABD'ye göre kullanılamaz. Çünkü bu sözleşme uyarınca 5846 sayılı telif hakkı yasası evrensel bir yasa sayılır. Bu yasa hukukî zorunluluklar getirmiştir ve bu adil kullanım için en önemli faktördür.

ABD'de yaşayan bir Türk yazarını örnek alalım. Bu yazar, Türkiye'de de yayınlanmış bir kitap kapağını Türkçe Vikipedi'de bulunmasından dolayı şikâyet edebilir ve buna hakkı vardır. Türkçe Vikipedi'nin sunucularının ABD'de bulunması bu durumda bir anlam taşımaz. Bern Sözleşmesi uyarınca bizim telif hakkı yasamız yalnızca yüz yüze eğitim ve öğretim için temsilî serbestîsi (kullanma izni) verdiğinden dolayı CC-BY-SA lisansını kullanan, (yani ister ücretli, ister ücretsiz her türlü dağıtımı basitçe kaynak gösterilerek kullanan) kişi, Vikipedi'den bu görüntü kaldırılıp bu görüntüyü buraya eklenen bulununcaya kadar Vikipedi'ye erişim mahkemece engellenebilir. Ayrıca bu yazar malzemeyi, yani kitap kapağını ekleyen kullanıcı için açacağı dava hakkı saklıdır. Örneğimizdeki gibi Dünya'nın herhangi bir yerinde bulunan ve telif hakkı ihlali iddiasında olan bir yazarın bu şikâyetini yalnızca kendi ülkesinde yapması yeterlidir. Uluslararası sorgulamaları ve araştırma işlemlerini bu ülkenin bir yazısıyla Dünya Fikrî Mülkiyet Örgütü yerine getirir ve iki ülke arasında telif hakkı ihlalinin çözülmesi görevini üzerini alır. Ancak genellikle ülkelerin telif hakkı yasaları göz önüne alındığından dolayı örnek olarak verdiğimiz yazarımızın ABD Telif Hakkı Bürosu'na göre telif hakkı ihlali bulunduğunu beyan ettiği ülkenin telif hakkı yasalarını bilen bir uzmana başvurması önerilmiştir.[2] Belki bu örnek, önemsizmiş gibi görünebilir. Ancak Mediawiki Vakfı kendi politikasını oluşturarak bu tür sorumlulukları kendi üzerinden atmıştır.[3]

Bu büyük riskten dolayı Vikipedi dil projelerinin çoğu, adil kullanımı engellemiştir.

Sinema, televizyon, çizgi roman gibi maddelerde adil kullanım dosyaları gereklidir değiştir

Bu tür makaleler için pek çok durumda doğrudan ve dolaylı olarak telif hakkı bulunan görseller olmasına rağmen özellikle telif hakkı sona ermiş eserler için birçok uygun görüntü elde edilebilir.

Aşağıda kullanımı uygun olan dosyaların bulunduğu bazı kategoriler verilmiştir. Bu görüntüler arasında inceleme yapabilir veya belki de özgür kullanımı kabul edilebilir bir görüntüyü uygun kategoriye yükleyebilirsiniz.

Görüntüler ile ilgili bazı kategoriler

Ayrıca, kategori sistemi bulunması nedeniyle yaratıcı olarak başka kategorilerden de faydalanılabilir. Bunun yanı sıra örneğin bir film karakterinin yaklaşık olarak aynı özelliklerde bulunan, ancak kullanımı özgür olan fiziksel görünümü biraz daha değişik fotoğraflarını kullanabilirsiniz. Bir kitap kapağı yerine yazarın özgür bir fotoğrafını ekleyebilirsiniz.

Logolar, hava araçları, kalkanlar vb. için adil kullanım gerekli değiştir

Commons'ta bu tür konular için de özgür kullanım veya yeterli özgünlük eşiğini sağlamayan görüntüler bulunabilir. Aşağıda (umduğunuz şekilde olmasa da) bazı logoları veya örnekleri bulabilir ya da uygun özgünlük eşiğini sağlamayan logoları Commons'a yükleyebilirsiniz.

Commons'ta bâzı logolar bulunabilir. Örneğin Coca-Cola logosunun yazarı öleli 70 yılı geçtiği için bu logo artık kamu malı haline gelmiştir. Ayrıca metin içeren veya basit geometrik şekillerden oluşan logolar (geçerli ticarî marka logoları olsa bile) telif hakkı ile korunması için yeterli özgünlük eşiğine sahip olmayabilir. Bu tür logolarda ilgili lisanslarda Commons'ta bulunabilir ve barındırılır. Ayrıca sokaklar, meydanlar, binalar ve kamusal alanların serbest şekilde lisanslanmış özgür kullanım görüntüleri bulunmasına rağmen bu görüntüler, bazı ülkelerin yasaları uyarınca o ülkelerde asla kullanılamaz veya bazı ülkelerde meşru çıkarlara zarar vermemek şartıyla kısıtlı olarak kullanılabilir (Almanya'da tren istasyonunda çekilen resimler gibi). Bu nedenle Commons'ta bulunan bu tür dosyaların kullanımı konusunda da dikkatli olunmalıdır.

Adil kullanım olmadan, asla ticarî bir ansiklopedi gibi olamayacaksınız değiştir

Emin misiniz? Lütfen yakınınızdaki basılı bir ansiklopediye göz atın. Daha sonra yukarıda bulunan Commons kategorilerine bakın.

Ayrıca Commons'un henüz yeni bir proje olduğunu da unutmamanız gerekir. Commons, günümüzde mobil uygulamalar ile dosya kabul eder hale gelmiştir ve 2013 yılı Eylül ayı itibarıyla 18 milyonunun üzerinde dosya barındırmaktadır. Tüm bunların yanı sıra profesyonel fotoğrafçılar, Wikimedia Commons ile işbirliği yapmakta ve kaliteli, seçkin fotoğrafları Commons'a yüklemektedirler. Ayrıca Flickr'da yayınlanan uygun lisanslı tüm dosyalar Commons'a aktarılmaktadır. İhtiyacınız olan görüntünün bugün Commons'ta olmaması, yarın da olmayacağı anlamına gelmez, ya da belki uygun özgür kullanımlı görüntüyü Commons'a siz yüklersiniz.

Adil kullanım olmadan, birçok makale yalnızca metin olacak değiştir

Commons'ta bulunan tüm görüntüler (yazdırırken hariç tut seçeneği aktif olanlar hariç) herhangi bir sorun olmadan burada da kullanılabilir ve çıktı alınabilir. Commons'ta 2013 yılı Eylül ayı itibarıyla 18 milyonun üzerinde görüntü bulunmaktadır. Bu görüntülerle herhangi bir basılı ansiklopediyi tamamen görsellerden oluşturabilirsiniz. Normalde bu görüntülerin tamamı kullanılabilir, ama makalede aşırı yük ve çirkin görüntü oluşturmaması için Commons'taki görsellerin bulunduğu kategoriye bağlantı verilir. Bu görüntülerin eksikliğinden kaynaklanmamaktadır. Lütfen çeşitli konularda bu tür bağlantı örneklerine göz atın.

Vikipedi'de adil kullanım yararlıdır değiştir

Bazı makaleler için asla uygun özgün görsel bulunamayacağı düşünülse de, her makale için uygun özgün bir görsel alternatif her zaman mevcuttur. Ayrıca özgün olmayan adil kullanım görüntülerinin, özgün görüntülere oranla gerekçelendirilmesi ve lisanslandırılması daha uzun sürer. Adil kullanım görüntülerinin kullanımı için daha fazla çalışma gerektiğinden dolayı, adil kullanımın durdurulması gereklidir.

Adil kullanım görüntüleri olmayan bir Vikipedi'nin daha fazla yararlı olduğunu inanmak için pek çok neden vardır;

  • Hukuki olarak güvende olacağımızdan: Yalnızca özgür ve ücretsiz görüntüleri Vikipedi'ye yükleyerek ve kullanarak, açılabilecek olası telif hakkı ihlali davaları ile karşı karşıya kalmayız. Aslında bu tek başına adil kullanım görüntülerinin Vikipedi'de kullanılmamasının nedeni sayılabilir. Çünkü Vikipedi, sonsuza kadar ücretsiz olarak kalmaya devam edecektir.
  • Adil kullanım görüntüleri üçüncü kişiler tarafından serbest şekilde kullanılamayacağından: Adil kullanım dosyaları kullanılmaya devam edildiği takdirde, projeden yararlanabilecek eğitim kurumları, sivil toplum kuruluşları ve diğer kuruluşlar kullanımı sıkıntılı olan bir bilgiyi, serbest bir bilgi olarak kullandıklarını düşüneceklerdir. Bu durum bazı sorunların ortaya çıkmasına neden olacaktır.
  • Tek bir kuruş vermeden, tüm görüntüler özgürce kullanılabileceğinden: Özgür kullanım dosyaları Vikipedi lisansına uygun kullanıldığında, kimse tek bir kuruş vermeden istediği bilgiyi kullanabilir olacaktır. Dilerseniz tüm bilgi ve dosyalarla Microsoft Encarta oluşturabilirsiniz. Ayrıca ücretsiz lisansa sahip olan görüntülerin oluşturulması, diğer görüntü üreten kişiler için de bir teşvik ortam sağlar. Vikipedi'deki ortam dosyaları sürekli olarak büyür ve gelişir.
  • Adil kullanım görüntülerinin kullanımı her ülkeye göre farklılık gösterdiğinden: Dünya ülkelerinin yasaları bulundukları coğrafya ve kendi kültürlerine göre farklılık gösterir. Her ne kadar günümüzde, Edebi ve sanatsal eserlerin korunmasına dair Bern Konvansiyonuna imza atmayan ülke kalmamış olsa da, uluslararası sözleşmelerde ülkelerdeki adil kullanım konusunda bir madde bulunmamaktadır. Buenos Aires Sözleşmesi, Bern Sözleşmesi gibi sözleşmeler fotoğraf ve sinema eserleri hariç tüm eserler için düzenlenmiştir.

Yalnızca bazı Vikipedi'ler adil kullanımı engellemiştir değiştir

Bu doğru değildir. Bugün çeşitli kardeş projelerde dahil ve büyük Vikipedi'ler başta olmak üzere, Vikipedi dil ve proje sürümlerinin %40'ına yakınında adil kullanım kısıtlanmış veya kullanımı engellenmiştir. Aşağıdaki listede Vikipedi'ler büyüklüklerine göre sıralanmış ve adil kullanım dosyalarını kullanmayan Vikipedi'ler kalın harfle işaretlenmiştir.

  1. İngilizce Vikipedi (Adil Kullanım Politikası)
  2. Felemenkçe Vikipedi (Hollanda)
  3. Almanca Vikipedi
  4. İsveçce Vikipedi
  5. Fransızca Vikipedi, özel durumlarda farklı kılavuzu bulunmaktadır. (Kullanım Politikası)
  6. İtalyanca Vikipedi ( İzin verilen Adil Kullanım görüntüleri hakkında politika)
  7. İspanyolca Vikipedi
  8. Rusça Vikipedi (Adil Kullanım Politikası)
  9. Lehçe Vikipedi (Polonya)
  10. Japonca Vikipedi (Bir Örnek ve politika önergesi)
  11. Vietnamca Vikipedi
  12. Türkçe Vikipedi
  13. Portekizce Vikipedi (İzin verilen Adil Kullanım politikası)
  • Yalnızca özgür içeriğe izin veren diğer Vikipedi'ler
  1. Bulgarca Vikipedi
  2. Danca Vikipedi
  3. İnterlingua Vikipedi (Yapay dil)
  4. Korece Vikipedi
  5. Norveççe Vikipedi
  6. Basit İngilizce Vikipedi
  7. İsveççe Vikipedi
  • Diğer projeler arasında yalnızca özgür içeriğe izin veren diğer Vikipedi projeleri
  1. İspanyolca Vikihaber
  2. İspanyolca Vikikitap
  3. İspanyolca Vikisözlük
  4. İspanyolca Vikisöz
  5. İspanyolca Vikiversite
  6. İngilizce Vikisözlük
  7. Almanca Vikisözlük
  8. İtalyanca Vikisözlük
  9. İngilizce VikiKaynak
  10. Portekizce VikiKaynak
  11. Çince VikiKaynak
  12. Portekizce Vikikitap
  13. İngilizce Vikisöz
  14. Bulgarca Vikisöz
  15. İtalyanca Vikisöz
  16. Çince Vikihaber
  17. Vikihaber

Tarihsel olarak adil kullanım, Vikipedi'nin ilk kullanımıyla başladıysa da; yakın zamanda Vikipedi sürümlerinde adil kullanım konusunun hukuki durumu ve kullanışlılığı konusunda oluşan şüpheler artmaya başladı. Vikipedi Almanca sürümü de, adil kullanım kullanmama konusunda karar aldı ve diğer bazı Vikipedi'ler de bunu takip etmeye başladılar. Bu tepkinin oluşmasına bir neden de, adil kullanımın giderek daha tehlikeli ve Vikipedi hedeflerine aykırı olarak ilerlemesidir.

Ayrıca bazı Vikipedi'lerde, ticari logoların kullanımı Commons'ta bulunsalar bile özgür değildir. Örneğin bu adil kullanımı desteklemeyen İspanyolca Vikipedi'de serbest iken, Almanca Vikipedi'de serbest değildir.

Vikipedi'nin kardeş projelerinin birkaç dil sürümü hariç olmak üzere bazılarında, Commons'tan özgür kullanım yeğlenmiş ve adil kullanıma yasaklama getirilmiştir. Unutmamalısınız; Wikimedia Commons, asla adil kullanım dosyalarını kabul etmez.

Adil kullanımsız bir Vikipedi'de tüm görüntüler, tamamen eğitim amaçlı olur değiştir

Gerçekten adil kullanım dosyaları olmadan Vikipedi, hem eğitim, hem de ticarî amaçlı olarak etkin bir biçimde tamamen özgür ansiklopedi halini alır. Ancak adil kullanım ile bu amaca ulaşmak imkansızdır. Lütfen herkesin İnternet'e bağlı olmadığını, bâzı kişilerin Vikipedi'ye yalnızca CD veya DVD ortamlarında ya da basılı sürümlerine erişebildiğini, bu sayının azımsanmayacak derecede olduğunu unutmayınız. Hâlen Dünya nüfusunun yalnızca üçte ikisi olan 2.7 milyar insanın İnternet'e erişimi bulunmaktadır. Bu tür sorunlar olmasına rağmen gelecekte Vikipedi'ye yeni bilgisayarlar, dergiler, ders kitapları gibi yaygın dağıtım hizmetleriyle herkesin ulaşabileceği öngörülmektedir. Ancak adil kullanımın, gelecekte daha yoğun olarak kullanılabilecek 100 dolarlık bilgisayarlar ile Vikipedi'ye erişim sağlayanları da etkileyebileceği unutulmamalıdır.

Şu anda Almanca Vikipedi dil sürümünün düşük ücretli CD ve DVD versiyonları ile basılı bazı sürümleri İnternet üzerinde bulunabilmektedir. Ancak İngilizce Vikipedi DVD sürümü için hâlâ resim kısıtlamaları bulunmaktadır. Bir grup tarafından kontrol edilen makale sürümleri, henüz schools-wikipedia.org adresinde yayınlanmıştır. İngilizce Vikipedi DVD sürümünde makalelerin kontrolden geçirilmesinin yanı sıra adil kullanım görüntülerinin kaldırılması da büyük iş yükü oluşturmuştur. Almanca Vikipedi'de CD ve DVD sürümlerinde vandalizm yapılan veya benzeri adil kullanım dosyalarını kaldırmak zorunda kalmıştır.

Diğer yandan adil kullanım, yalnızca ABD ve İsrail yasalarında yaygın olarak bilinenin aksine sınırlı olarak vardır. Bu nedenle adil kullanım dosyaları tüm Vikipedi'ler tarafından desteklenmez. Ancak diğer bazı Vikipedi'lerde kendi ülke yasaları gereği birkaç olgu için (İsveççe Vikipedi'de olduğu gibi) istisnalar ve çeşitli kullanım türleri bulunur. Yani adil kullanım konusu, tamamen hukukî sorunlar ve bunların risklerine bağlı olarak bazen de keyfi değişiklikler gösterir. Daha fazlası adil kullanım dosyalarının ABD dışındaki kullanımlarının büyük riskler taşıdığıdır. Bu riskler hukukî olarak ülkelerin yasalarına göre çok ciddi sorunlara yol açabilir. Unutmayın, adil kullanım, yalnızca Amerika Birleşik Devletleri'nde ve İsrail'de mevcuttur.

Kaynakça değiştir

  1. ^ "Adil Kullanım Uygulaması". TTNET. 15 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2015. 
  2. ^ "International Copyright" (İngilizce). copyright.gov. 2009. 4 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2013. 
  3. ^ "Resolution:Licensing policy" (İngilizce). wikimediafoundation.org. 23 Mart 2007. 16 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2013. 

İlgili iç ve dış bağlantılar değiştir

Ticari olmayan kullanım hakkında;
Diğer Vikipedi'lerdeki adil kulanım oylamaları;
Vikipedi mevzuatı;
Diğer bağlantılar;
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Vikipedi:Adil_kullanım_hakkında&oldid=26637705" sayfasından alınmıştır