Tuzluca

Iğdır vilayetinin ilçesi
(Tuzluca, Iğdır sayfasından yönlendirildi)

Tuzluca (KürtçeQulp), Iğdır ilinin bir ilçesidir. 1992'de Iğdır'ın Kars'tan ayrılarak il olmasından önce bu ilçe Kars'a bağlıydı.

Tuzluca
Türkiye'de yeri
Türkiye'de yeri
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlIğdır
Coğrafi bölgeDoğu Anadolu Bölgesi
İdare
 • KaymakamSalih Çiğdem[1]
 • Belediye başkanıAhmet Sait Sadrettin Türkan (AK Parti[2])
Yüzölçümü
 • Toplam1.254 km²
Rakım870 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam24,560
 • Kır
-
 • Şehir
-
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu76900
İl alan kodu0476
İl plaka kodu76

Genel Bilgiler değiştir

Eski adı Kulp'tur. Tuzluca, ilin batısında yer almaktadır. Yeryüzü şekilleri bakımında dağlar çoğunluktadır. İlçeye bağlı 81 köy bulunmaktadır.

Türkiye'ye İran, Azerbaycan ve Ermenistan'a bağlanan kara yolu Tuzluca'dan geçer. Yaklaşık 1,254 km²'lik bir alana sahip ilçe, Iğdır ili topraklarının (3,539 km²) yaklaşık %35,4'ünü oluşturmaktadır. Bilinen ilk ismi Kulp olan daha sonradan Tuzluca'ya ismini veren, kaya tuzu madenleridir. Tuz mağaraları 35 dönümlük bir araziyi kaplamaktadır. Bu maddenin yıllarca işlenmesinden sonra oluşan tuz mağaralarında astım hastalarına hizmet veren şifa merkezi mevcuttur. İspanyol elçisi Ruy González de Clavijo, burayı seyahatnamesinde şöyle anlatmaktadır:

Mayıs 1404'te tekrar Aras Nehri kıyısında ilerlemeye devam ettik. Yol bozuk ve birçok yeri dimdik idi. Ertesi gün yine bir köyde kaldık. Burada dağın tepesine kurulmuş bir kale vardı. Dağ, taş tuz kayalarıyla kaplıydı. Civar köylerden gelenler buradan tuz alıp yemeklerinde kullanıyorlarmış.[3]

Nüfus yapısı değiştir

Tuzluca ilçesine bağlı 81 köy yerleşmesi bulunmaktadır. İlçe, göç veren bir konumdadır. Yaz aylarında il dışına giden Tuzlucalılar yayla tatili için gelirler.

Yıl Toplam Şehir Kır
Tuzluca ilçesi (Bayazıt)
1927[4] 10.527 1.114 9.413
Tuzluca ilçesi (Kars)
1935[5] 12.860 1.258 11.602
1940[6] 15.619 2.366 13.253
1945[7] 18.053 2.577 15.476
1950[8] 18.162 1.974 16.188
1955[9] 21.726 2.434 19.292
1960[10] 24.137 2.287 21.850
1965[11] 26.783 3.234 23.549
1970[12] 30.176 4.270 25.906
1975[13] 32.757 5.209 27.548
1980[14] 33.297 6.911 26.386
1985[15] 34.241 8.104 26.137
1990[16] 28.886 7.698 21.188
Tuzluca ilçesi (Iğdır)
2000[17] 25.954 8.827 17.127
2007[18] 25.682 11.239 14.443
2008[19] 25.739 9.790 15.949
2009[20] 25.042 9.203 15.839
2010[21] 24.996 8.959 16.037
2011[22] 24.769 8.993 15.776
2012[23] 24.648 9.177 15.471
2013[24] 24.393 9.175 15.218
2014[25] 24.174 9.586 14.588
2015[26] 23.550 9.782 13.768
2016[26] 23.402 10.098 13.304
2017[26] 23.206 9.922 13.284
2018[26] 24.560 9.764 14.796
2019[26] 23.937 9.316 14.621
2020[26] 23.750 9.472 14.278
2021[26] 23.538 9.575 13.963

Göç Sorunu ve tarih değiştir

Uzun yıllar Rus ve kısa süreliğine Ermeni egemenliği altında kalan bu ilçe, 1920 yılında tekrar ana vatana katılmıştır. Yörenin nüfusu ile ilgili ilk bilgiler Rus işgali döneminde yapılan (1908) sayımlardan edinilen bilgilerdir. Bu sayımda Tuzluca ilçesinde sadece erkek nüfus sayılmış ve ilçedeki erkek nüfus sayısı 25.520 kişiden oluşmaktaydı. Bu sayı kadar da kadın nüfusunun olduğu düşünüldüğünde yörenin bu yıllarda ne kadar canlı ve kalabalık olduğu kanısına varılabilir. Sonraki yıllarda cumhuriyet dönemiyle birlikte 1927 yılında yapılan nüfus sayımında nüfusunun 10.527 kadara indiğini görülür. Bu dönemde nüfusun azalmasında Ermeni çetelerinin yörede yaptığı katliamın etkisi vardır. Örneğin 2 Temmuz 1920'de Ermeni çeteleri Tuzluca ahalisinden 300 kişiyi seçerek katletmişlerdi. Kâzım Karabekir, 8 Temmuz 1919 tarihli telgrafla Hasankale'de bulunan Erzurum İngiliz Kaymakamı Rowlinson'a köyde Ermenilerin Müslümanlara karşı yaptığı katliamı bildirmiştir.[27] Bu yıllardan sonra insanlar toparlamış, hızlı bir gelişme sağlanmış ve nitekim 1950, 1960 ve 1970 yıllarında Tuzluca ilçe merkezinden başka Aliköse, Gaziler, Güzeldere, Güllüce, İnce, Üçkaya gibi köy merkezleri oluşmuş, bu merkez köyler etrafındaki köyler için birer ekonomik, ticaret, sağlık ve eğitim merkezleri olmuşlardır. Yine bu dönemde Iğdır'da, Tuzluca'da satılan eşyaların çoğunluğunu bu köylerde de bulmak mümkündü. 1960 yılında 24.137 kişi olan yöre nüfusu 1980 yılında 33,297 kişiye çıkmış ve çeşitli sebeplerden dolayı 2000 yılında 25.954 kişiye inmiştir. Ve nüfus sürekli bir azalma içerisindedir.

Ekonomik durum değiştir

Ekonomi, tarımdan çok hayvancılık, madencilik ve yaylacılığa dayanmaktadır. Tuzluca'da Iğdır'ın meşhur kayısısı ile beraber değişik meyve ve sebzelerin tarımı yapılır. Tuzluca'nın güneyinde Ağrı ili ile arasında sınır oluşturan dağlık kuşak üzerinde Aslanlı, Kırahtin, Hıdık, Güllük, Yassıbulak, Kızılziyaret, Guh (Çıngıl), Davul, Mirgemir, Barbaro, Sinek yaylası gibi birçok yayla bulunmaktadır. Bütün bu yaylalar yaz mevsimi boyunca yeşil çayırlıkların bulunduğu geniş otlaklardan oluşmaktadır. Açık berrak havası ve su kaynaklarının fazla olduğu bu alanlar hayvancılık faaliyetleri için çok cazip imkânlar sunmaktadır.

İlçenin Hayvan Varlığı (2004)
Küçükbaş Hayvan 98,538
Kümes Hayvanı 24,542
Büyükbaş Hayvan 15,527
Arı Kovanı 4,997

Tuğla Fabrikası ve bölgenin bütün tuz ihtiyacını karşılayan Tuz Dağı burada bulunmaktadır.

İlçe Arazisinin Kullanımı (2004)
Çayır/Mera %35
Tarıma Elverişsiz Alan %34
Tarıma Elverişli Alan %31

Yönetim değiştir

Belediye başkanlığı değiştir

Seçildiği yıl Belediye başkanları
2019[28] Ahmet Sait Sadrettin Türkan (SP)
2014[29] Mehmet Gültekin (BDP)
2009 Ahmet Sait Sadrettin Türkan (AKP)
2004 İsmet Yüce (AKP)
1999 İsmet Yüce (FP)
1994 Abbas Ada (DYP)
1989 Mehmet Emin Türkan (SHP)
1984 Abbas Ada (BĞMSZ)
1977 Mitat Gültekin (AP)
1973 Mehmet Emin Türkan (BĞMSZ)
1968 Abbas Tarak (CGP)
1963 Kahraman Gültekin (BĞMSZ)
1955 Ferit Güryücel (BĞMSZ)
1950 Hüseyin Bayram (CHP)

Genel seçimler değiştir

Yıl Parti Oy Oranı
1961 AP %55
1965 AP %51
1969 AP %68
1973 CHP %40
1977 CHP %49
1983 ANAP %38
1987 ANAP %41
1991 DYP %31
1995 DYP %41
1999 HADEP %26
2002 DEHAP %34
2007 Bağımsız (lar) %35
2011 Bağımsız (lar) %35
Haziran 2015 HDP %64
Kasım 2015 HDP %57

Ulaşım değiştir

Tuzluca ilçesinin bulunduğu alan, ulaşım sistemi açısından çok önemli bir konuma sahiptir. Türkiye'nin üç ülkeye birden ortak sınırı olan Iğdır ilinin diğer il ve bölgelere kara yolu bağlantısı Tuzluca üzerinden geçmektedir. Bunun yanında Kars ilini Ağrı iline bağlayan en kısa kara yolu bağlantısı ve yine Kars üzerinden, Karadeniz limanları (Hopa, Trabzon) ile İran'a, Azerbaycan'a olan kara yolu bağlantısı buradan geçmektedir.

Yerel yönetim değiştir

Eylül 2016'da "PKK-KCK'ya yardım ve destek verdiği gerekçesiyle 13 Ekim 2015'te tutuklanan belediye başkanı Mehmet Gültekin' in yerine 1 Eylül 2016 tarihinde yürürlüğe giren 674 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca kaymakam İbrahim Civelek atandı.[30] 2019 yerel seçiminde yerini yeni seçilen belediye başkanına devretti.[31]

Kaynakça değiştir

  1. ^ "Salih Çiğdem". tuzluca.gov.tr. 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2021. 
  2. ^ https://www.memurlar.net/haber/958668/ilce-belediye-baskani-ak-parti-ye-katildi.html%3famp=1[yalın URL]
  3. ^ Ruy González de Clavijo (2007). Timur Devrinde Kadis'ten Semerkand'a Seyahat, Çeviren: Ömer Rıza Doğrul, Kesit Yayınları, İstanbul. ISBN 994432124-9
  4. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  5. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  6. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  7. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  8. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  9. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  10. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  11. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  24. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  25. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  26. ^ a b c d e f g
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Tuzluca Nüfusu - Iğdır". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Iğdır Tuzluca Nüfusu". nufusune.com. 
  27. ^ Çetinkaya, Nihat (1996). Iğdır Tarihi (Tarih, Yer Adları Ve Bazı Oymaklar Üzerine). İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. s. 112. 
  28. ^ "2019 Iğdır Tuzluca Yerel Seçim Sonuçları". Sözcü. 6 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2021. 
  29. ^ "Seçim 2014 Iğdır Tuzluca Yerel Seçim Sonuçları". Habertürk. 13 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2021. 
  30. ^ "28 belediyeye kayyum atandı" 12 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Birgün. 11 Eylül 2016. En son 11 Eylül 2016 tarihinde erişildi.
  31. ^ Şafak, Yeni (31 Ocak 2021). "Iğdır Tuzluca Seçim Sonuçları – Tuzluca Yerel Seçim Sonuçları". Yeni Şafak. 31 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2021. 

Dış bağlantılar değiştir